برخی گونه های جانوری قزوین در معرض خطر قرار دارد

به گزارش سیناپرس به نقل از ایرنا، موقعیت جغرافیایی، مناطق مختلف قزوین را به زیستگاهی ارزشمند برای حیات وحش به ویژه گونه های شاخصی مانند پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای و نیز گونه های پرندگان شامل کبک دری، هما، هوبره، کرکس، شاهین و پرستو تبدیل کرده است که باید به عنوان سرمایه ای ارزشمند به آن نگرسته شود.

** فرهنگ سازی برای حفاظت از تنوع زیستی
بخشدار الموت غربی که یکی از مناطق مهم استان قزوین از نظر تنوع زیستی است، با تاکید بر لزوم حفاظت از عرصه های طبیعی و محیط زیست گفت: این منطقه از جمله مناطق حفاظت شده استان است که از لحاظ تنوع زیستی حیات وحش از قابلیت ها و ظرفیت های بسیاری برخوردار است.
اکبر رحمتی افزود: منطقه الموت غربی در استان قزوین یکی از زیستگاههای نادر پلنگ است که باید با فرهنگ سازی مناسب زمینه حفاظت از این گونه جانوری نادر افزایش یابد.
وی اظهار کرد : بیش از 90 گونه جانوری با ارزش در منطقه الموت وجود دارد که این گونه ها شامل پستانداران ،پرندگان ، خزندگان و دوزیستان است و ازجمله آنها می توان گرگ، روباه، شغال، پلنگ، سیاه گوش، گربه وحشی، بز کوهی، گراز، انواع کبک های دری، معمولی و چیل، تیهو، زاغ نوک سرخ، غراب، سار، انواع سهره، هما، عقاب طلایی، دلیجه، کرکس و دال را نام برد.
رحمتی همچنین انواع خزندگان، حشرات، نرم تنان، دوزیستان، قارچ ها، ماهی ها از جمله قزل آلای رنگین کمان، کولی، اردک ماهی، سیاه ماهی، کاراس و سس ماهی را از دیگر گونه ها برشمرد.
به گفته وی این گونه های جانوری تنها بخشی از تنوع زیستی منطقه کوهستانی الموت را تشکیل می دهند و این منطقه به سبب وسعت کافی، تنوع زیستی و اقلیمی، موقعیت بوم شناختی ویژه و وجود آثار غنی تاریخی، از ارزش پژوهشی، اقتصادی، طبیعی، تاریخی، گردشگری و حفاظتی منحصر به فردی برخوردار است.
بخشدار الموت غربی تصریح کرد: الموت منطقه ای کوهستانی و وسیع است و حفاظت از گونه های جانوری آن تنها با نیروهای یگان حفاظت امکان پذیر نیست بلکه مشارکت های مردمی نیاز است .
رحمتی بیان کرد: به منظور ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست، کلاس های آموزشی توسط بخشداری و با حضور مردم منطقه ودهیاران برگزار و محصولات فرهنگی در این زمینه نیز در بین مردم به ویژه دانش آموزان توزیع شده است .

** وجود 48 گونه جانوری در محیط زیست قزوین
معاون پایش و سلامت اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین نیز گفت: محیط طبیعی و زیستی این استان دارای 48 گونه جانوری از رده پستانداران با 19 خانواده است که راسته جانوری این گونه ها شامل خارپشتان، حشره خواران، خفاش ها، جوندگان، خرگوش ها، گوشتخواران و زوج سمان بوده و پلنگ ایرانی نیز از جمله گونه جانوری پستاندار در معرض خطر است.
عبدالحسین مظفری افزود: همچنین از گونه های جانوری پستانداران گونه زرده پر، آهو، کل و بز، قوچ و میش ارمنی از جمله گونه های آسیب پذیر در مناطق زیستی استان قزوین به شمار می روند.

** حذف آهو از بخش زیادی از محیط زیست طبیعی قزوین
معاون پایش و سلامت اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین اضافه کرد: هجوم صنایع کوچک و بزرگ و استقرار آنها در عرصه های طبیعی استان، منجر به حذف این گونه جانوری از بخش وسیعی از محیط زیست طبیعی قزوین شده است.
مظفری ادامه داد: عرصه های دشتی استان در سال های نه چندان دور پهنه جولان غزال های تیز پا بوده تا جایی که گزارش های مکتوب دهه های 50 و 60 به گله های بزرگ آهو در دشت افشاریه بوئین زهرا (جنوب شرق تا جنوب غرب استان) اشاره دارد.
وی اظهار کرد: گزارش هایی از حضور آهو در حاشیه 2 رودخانه شاهرود و قزل اوزن در سال های دور (قبل از سال 57) و وسعت پراکنش این پستاندار زیبا ، نشان از استعداد بالقوه زیستگاه های دشتی و تپه ماهوری داشته است.
به گفته وی، تغییر کاربری اراضی، ایجاد راه های دسترسی و عبور شاهراه های ارتباطی از مناطق دشتی استان و مهمتر از همه هجوم صنایع بزرگ و کوچک برای استقرار در عرصه های طبیعی، گونه آهو را حذف کرده تا جایی که در حال حاضر پس از گذشت سه دهه، اداره کل حفاظت محیط زیست استان توانسته تعداد معدودی از آن را در زیستگاه دشتی منطقه حفاظت شده باشگل مورد حفاظت قرار دهد.
وی اظهار کرد: بی گمان ادامه روند شتابنده توسعه صنعتی و راهها و تغییر کاربری اراضی عرصه را بر این گونه تنگ تر خواهد کرد.
وی ادامه داد: از دیگر عوامل تهدید کننده جمعیت آهوان استان شکار بره ها در فصل زایمان توسط گرگ و سگ های گله و ولگرد در منطقه است که ادامه حیات جمعیت آن را با خطر جدی روبرو کرده است.

** گوسفند وحشی
مظفری ادامه داد: گوسفند وحشی نژاد ارمنی ازجمله گونه های بارز پستاندار استان محسوب می شود که این استان را بعنوان شرقی ترین زیستگاه خود در کشور انتخاب کرده ،همچنین این استان جزء عرصه هایی است که تا دهه 70 قوچ و میش البرزی در ارتفاعات شمال شرق آن گزارش شده است.
وی افزود:در این راستا ترکیب نژاد البرزی و ارمنی در استان و تشکیل یک زیر گونه دور از انتظار نیست که نیاز به بررسی بیشتر دارد و در حال حاضر بیشترین جمعیت قوچ ومیش در مناطق غربی استان وآن هم در منطقه حفاظت شده باشگل مشاهده می شود.

** بز کوهی
معاون پایش و سلامت اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین یادآور شد: بز کوهی یا کل و بز، نژاد وحشی بزهای اهلی است که در زیستگاههای کوهستانی و صخره ای زیست می کند، جنس نر دارای شاخ های بلند شمشیر مانندی است، پراکنش بز کوهی در استان قزوین محدود به ارتفاعات شمالی از جمله الموت غربی و شرقی و طارم سفلی است.
به گفته مظفری ،بیشترین مشاهدات این گونه جانوری مربوط به زیستگاههای صخره ای الموت است، این منطقه از زمان های قدیم شکارگاه بزکوهی بوده است.

** بهره برداری معادن و ساخت جاده های کوهستانی ادامه حیات گونه پلنگ را با مشکل روبرو کرده است
وی گفت: در حال حاضر پراکنش پلنگ معطوف به ارتفاعات شمالی و شمال شرق استان بوده ،به طوریکه بیشترین گزارش مشاهده پلنگ در بخش رودبار شهرستان طارم و الموت شرقی است.
وی اظهار کرد:بهره برداری ازکلیه چرا گاه های شمالی و گاهی جمعیت زیاد گله های اهلی و حضور مداوم انسان وسگ های گله، مزاحمت مکرر انسانی وهمچنین بهره برداری معادن و ساخت انواع جاده های کوهستانی به مقاصد مختلف، شرایط ادامه حیات برای این گونه را با مشکل مواجه کرده است.

** خرس قهوه ای
به گفته وی پراکندگی خرس قهوه ای در ارتفاعات شمالی استان از جمله الموت غربی و شرقی و طارم سفلی است و درختان ارس در الموت از بهترین زیستگاههای این گونه است که در فصل تابستان و به هنگام رسیدن میوه های مورد علاقه خرس به دره ها و نقاط پایین دست حرکت کرده و به کرات در حاشیه باغات و زنبورستان ها مشاهده می شود.

** کم توجهی به مدیریت اصولی دفع پسماندهاموجب حضور گرگ در سکونتگاههای استان شده است
مطفری بیان کرد:گونه جانوری گرگ از بزرگ ترین گونه خانواده سگ سانان است و در بیشتر نقاط ایران پراکنده بوده و به رنگهای متفاوت دیده می شود ولی بیشتر خاکستری رنگ است، وزن آن به 70 کیلو گرم می رسد، گرگها معمولا به صورت گروهی ( از دو قلاده به بالا برحسب فراوانی طعمه ) به شکار حمله می کنند و حیوانات ضعیف و مریض را فوری تشخیص می دهند و شکار می کنند و بدین ترتیب علاوه بر تحدید گسترش بیماریها در قوی نگهداشتن پستانداران وحشی علفخوار نقش مفیدی ایفا می کنند و از نظر اکولوژیک دارای نقش مهمی هستند.
وی افزود:گرگها حس بویائی و شنوائی بسیار قوی دارند و دارای پاهای بلند و دم پشمالو هستند و در مقایسه با سگهای گرگی گردنی کلفت و کوتاه و سری پهن و چشمان مورب و گوشهای کوتاه دارند و طول عمر آنها در اسارت 16 سال و در طبیعت حدود 9 سال است .
وی اضافه کرد:گرگ به علت هوش زیاد و قدرت تطابق با زیستگاههای مختلف در تمام عرصه های طبیعی استان مشاهده می شود ولی در سال های اخیر به دلیل کم توجهی به مدیریت اصولی دفع پسماندهای شهری، و روستایی و واحدهای کشتارگاهی و پرورش دام و طیور شاهد حضور گرگ در نزدیکی مراکز سکونتگاهی انسان بوده و در برخی مواقع خساراتی متوجه دام های اهلی کرده است.

** سیاه گوش
مظفری یادآور شد:گونه جانوری سیاه گوش ،از خانواده گربه سانان است که در ارتفاعات شمال غربی کشور و تاحدود قسمت شرقی رشته کوه البرز و به خصوص در نواحی جنگلی و بیشه ای زندگی می کند، این جانور بومی مناطق سردسیر است و به همین علت پوست آن موهای بلند و نرمی دارد که عایق بدن حیوان در مقابل سرماست.
وی افزود: این گونه گوشتخوار که در برخی موارد با پلنگ اشتباه گرفته می شود حیوانی بسیار مخفی کار است و به ندرت دیده می شود و مناطق الموت غربی و شرقی و ارتفاعات شمالی شهر قزوین از زیستگاههای مهم این گونه است که در سال های اخیر در ارتفاعات عرشه کوه ، منطقه آوج، طارم سفلی و حفاظت شده باشگل دیده شده است .

** گربه جنگلی و وحشی
به گفته مظفری این نوع گونه جانوری از پستاندارن کوچک، پرندگان و تخم و جوجه آنها، خزندگان، ماهی، قورباغه، حشرات و حیوانات اهلی از قبیل مرغ و خروس، بزغاله و گاهی مواد گیاهی تغذیه می‌کند و به علت کم شدن طعمه، تخریب زیستگاه، و شکار بی‌رویه، جمعیت آن در اکثر مناطق رو به کاهش است.
وی اظهار کرد: این گونه برای اولین بار در استان قزوین در سال گذشته در روستای سینک از توابع شهرستان تاکستان گزارش و ثبت شده است

**گراز
وی اظهار کرد: خوک وحشی یا گراز حیوانی است که بیشتر در مناطق جنگلی و بیشه ها و نواحی سبز در استان های مختلف دیده شده و در استان قزوین نیز در اکثر مناطق و زیستگاههای استان بجز منطقه اله آباد بویین زهرا و مناطق مسکونی دیده می شود .

** سنجاب زمینی
وی اظهارکرد: گونه جانوری سنجاب زمینی در استان قزوین دارای جمعیت قابل ملاحظه ای است به گونه ای که کلنی های آن در مناطق اله آباد، ارداق، قره باغ، شورجه و بخش جنوب شرقی منطقه حفاظت شده باشگل مشاهده می شود.
وی گفت: تخریب زیستگاه ها، سمپاشی اراضی کشاورزی، نصب نیوجرسی در جاده ها و واقع بودن زیستگاه آنها در مسیر بزرگ راه های استان از مهمترین عوامل تهدید کننده این گونه است.

** کفتار
مظفری گفت: کفتار از جمله گونه های جانوری است که همه ساله تعدادی از آنها به علل مختلف همچون خوردن طعمه مسموم، شکار و تصادف با اتومبیل از بین می‌روند و در برخی از مناطق نیز غارها و سایر سکونت‌گاههای این حیوان مورد تخریب قرار گرفته و به همین علت در سال‌های اخیر جمعیت آنها به شدت رو به کاهش است.
.ی گفت: این حیوان در اکثر مناطق ایران به جز مناطق خزری و آذربایجان وجود دارد و در استان قزوین در اکثر مناطق مشاهده و گزارش شده است .

** تخریب زیستگاهها توسط بشر از مهمترین علل انقراض پرندگان است
رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین نیز با یادآوری زیست گونه های پرندگان در این استان گفت : این استان دارای 217 گونه پرنده از 50خانواده است که این گونه ها شامل کشیم سانان ، پلیکان سانان ، لک لک سانان، غاز سانان، شاهین سانان، ماکیان سانان، درنا سانان ،آبچیلک سانان، کبوتر سانان، کوکو سانان، جغد سانان، شبگرد سانان، پرستو سانان ، سبزقبا سانان ، دارکوب سانان و گنجشک سانان است .
سیاوش رضا زاده افزود: کرکس کوچک مصری و بالابان از جمله گونه های پرنده در معرض خطر و انقراض هستند و گونه های اردک، مرمری ، عقاب ، شاهی و هوبری از گونه های آسیب پذیر می باشند.
وی ادامه داد: پرندگان از عناصر عمده اغلب اکوسیستم های جهان به شمار می روند و تنوع گونه ای پرندگان ،مهاجرت های طولانی ، زیبایی فوق العاده، رفتارهای اجتماعی خیره کننده و مهمتر از همه پرواز رشک بر انگیز آنها، جاذبه مشاهده ،تعمق و مطالعه بر روی پرندگان را در حال حاضر صد چندان کرده است.
وی یادآور شد: هر ساله 50 میلیارد پرنده در دنیا مهاجرت می کنند، این رقم شگفت آور، اهمیت و عظمت مهاجرت پرندگان را نشان می دهد ،در ایران از 521 گونه پرنده ، 340 گونه یعنی حدود 70درصدشان مهاجرند و براساس برآوردی که در 45 سال پیش انجام شده ، جمعیت پرندگان مهاجر ایران 12میلیون بوده است.
وی بیان کرد: آن زمان شکار این پرندگان بخش مهمی از اقتصاد مردم استان های شمالی را تشکیل می داد وهر سال حدود یک میلیون و 200هزار پرنده شکار می شد که این شکار بی رویه باعث کاهش تاسف آوری در تعداد پرندگان آبچر شده است
وی اظهار کرد: به یقین این تعداد پرنده مهاجر و در کل چنین مهاجرت عظیم و گسترده ای که پرندگان را از سیبری و نواحی سرد شمالی راهی زیستگاهها و تالاب های ایران می کند ، نیازمند توجه خاص و ویژه مسوولان و مردم خواهد بود.
به گفته وی در حال حاضر مهمترین علت انقراض و در خطر بودن پرندگان ، تخریب زیستگاه های این گونه ها در ایران و جهان است و تالاب ها و جنگل هایی که در حال نابودی اند و درختانی که بی رویه قطع می شوند و با نابودی هر یک آشیانه و آشیانه هایی نیز نابود شده و به فراموشی سپرده می شوند.
به گفته وی پرنده هما (نماد تنوع زیستی استان) وکبک دری پرندگان شاخص ساکن ارتفاعات استان و هوبره از پرندگان شاخص دشتی، بیابانی استان محسوب می شود که می توانند نماینگر تنوع گونه ای منحصر دشت وارتفاع استان کم قزوین باشند و آبگیر و تالاب های استان به علت قرار گرفتن در مسیر مهاجرت گونه های مهاجر شمال- جنوب کشور، سالانه پذیرای هزاران قطعه پرنده مهاجر است.

**کبک دری
وی اظهار کرد: این پرنده بومی ایران است که در پرتگاه‌های پرشیب، کوهسارهای صخره‌ای با گیاهان پراکنده و ارتفاعات بالای سه هزار و 500 متری استان از جمله ارتفاعات شاه البرز و سیالان زیست می‌کند و با توجه به زیستگاه و عادات زندگی آن، ارائه آمار دقیق از جمعیت این پرنده در استان امکانپذیر نیست
وی اظهار کرد: افزایش تدابیر حفاظتی، ارتقای آگاهی‌های عمومی به ویژه جوامع محلی و اطلاع‌رسانی درباره ویژگی‌های خاص این پرنده و فرهنگ‌سازی برای حفظ آن ضروری است.

** هما
وی گفت: این پرنده نماد تنوع زیستی استان قزوین شناخته شده و به همین علت بسیار مورد توجه اداره کل حفاظت محیط زیست استان قزوین قرارگرفته است.
وی افزود: هما، به علت نوع تغذیه که صرفا از استخوان استفاده می کند، در راس هرم غذایی قرار دارد و وجود این گونه درهرمنطقه نمایانگر زنجیره کامل غذایی است.
وی اضافه کرد: هما معمولا درآسمان به صورت جفت دیده می شود و از جمله پرندگانی است که تا آر عمر خود نر وماده باهم زندگی می کنند،
وی گفت: هما درمناطق کوهستانی مرتفع و دور افتاده و غارهای مشرف به پرتگاهها با ارتفاع حدود چهار هزار متری آشیانه سازی کرده و زیست می کند و بخش طارم استان قزوین یکی از زیستگاههای شاخص این پرنده محسوب می شود بطوری که کارشناسان حفاظت محیط زیست استان قزوین اولین بارهما را درسال 1377 در ارتفاعات کلج شناسایی و با شناسایی کامل زیستگاه وآشیانه آن به بررسی نحوه زندگی و رفتارآن پرداخته اند،همچنین این پرنده در سال 1387در الموت غربی(ویار) و درسال1388 در الموت شرقی(آوه) نیز گزارش شده است.

** هوبره
وی خاظرنشان کرد: هوبره یکی از گونه های حمایت شده و بااهمیت است که به عنوان گونه ای با ریسک کمتر و نزدیک به تهدید(آسیب پذیر ) یاد شده است .
وی افرود: منطقه الله آباد واقع در شهرستان بویین زهرا با وسعتی بالغ 33هزار هکتار تنها زیستگاه شاخص این گونه دراستان است که در فصول پاییز و زمستان مشاهده می شوند.
وی گفت: بیشترین جمعیت این پرنده در سال 1386 و در اطراف مزارع کلزا (غذای مورد علاقه پرندهر) دیده شد ولی تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی، استفاده از سموم نباتی ، جاده کشی ها، تردد و عواملی نظیر خشکسالی ویخبندان کم سابقه از دلایل کاهش جمعیت این پرنده زیبای بیابانی درسطح کشور و استان شده است.
وی تصریح کرد: 48گونه خزنده نیز از 9خانواده در استان شناسایی شده که لاک پشت ها ، سوسمارها و مارها از جمله این گونه ها هستند که افعی زنجانی ، لاک پشت مهمیزدار، آگامای سر وزغی ایرانی ازگونه های آسیب پذیر هستند.
وی به 11گونه ماهی از چهار خانواده کپور ماهیان اشاره کرد و گفت : سس ماهی از جمله گونه ماهی های آسیبب پذیر است و چهار گونه دوزیستان از سه خانواده شامل قورباغه ها و وزغ ها در استان شناسایی شده است .
قزوین بین رشته کوه های البرز و زاگرس واقع شده و جلوه های زیبایی از طبیعت را در خود به نمایش گذاشته که مناطق حفاظت شده باشگل، الموت و طارم سفلی نمونه هایی از این زیبایی های به شمار می رود.