الگوی ترویج علم در کشور تدوین می گردد

 دکتر وحید احمدی روز دوشنبه در نشست «بزرگداشت روز جهانی علم در خدمت صلح وتوسعه» با اشاره به جمعیت بالای دانشجویان، محققان، اعضای هیات علمی و رشد علمی مطلوب گفت: علیرغم رشد علمی خوب، گسترش فرهنگ علمی در جامعه و همگانی کردن علم مورد اقبال کمتری قرارگرفته است و علم در میان عامه، خواص و حتی مدیران فراگیر نشده است.

وی بودجه کم علم و پژوهش در کشور و سهم کم بخش علم در تولید ناخالص داخلی را نشانه خلاء ارتباطی مدیران با موضوع علم دانست و بر برنامه ریزی برای ترویج علم در همه سطوح جامعه تاکید کرد.
دکتر احمدی تصریح کرد: در بسیاری از کشورهای اروپایی و حتی ژاپن به عنوان یک کشور آسیایی، در حرکتی نمادین، برای کم کردن مرزهای دانشگاهها با جامعه، دیوارهای دانشگاهها برداشته شده است و ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم.
رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تاکید کرد: ایران از نظر تولید علم در جایگاه خوبی است و فعالیت های امروز ما باید برای ایجاد نوآوری و تربیت نیروهای خلاق باشد که مرحله ای بالاتر از تولید علم و دانش است.
وی با اشاره به تدوین الگوی ترویج علم در کشور گفت: در قالب این طرح می کوشیم وضعیت فعلی ترویج علم در کشور و چشم‌اندازی بین‌المللی از وضعیت ترویج علم در کشورهای دیگر را ترسیم کنیم و بتوانیم چارچوب‌ها و برنامه‌هایی اجرایی و عملی را برای حرکت از وضعیت فعلی به وضعیتی مطلوب ارائه کنیم.
دکتر احمدی با اشاره به اینکه بسیاری از توانایی ها و ظرفیت های دانشگاهها برای خود نظام علمی و عموم جامعه مغفول مانده است گفت: وزارت علوم به مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ماموریت داده است تا مدل کارآمدی را برای ترویج دستاوردهای دانشگاهها و مراکز علمی کشور تدوین کند.
رئیس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور افزود: با توجه به فعالیت های این مرکز برای ترویج علم، با موافقت رئیس بخش آموزش عالی یونسکو و مسئول برنامه کرسی‌های یونسکو، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به عنوان نهاد میزبان کرسی یونسکو در زمینه ترویج علم انتخاب شده است.

دکتر محمد جلالی دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی ایران ، با بیان اینکه هر سال ۱۰ نوامبر مصادف با ۱۹ آبان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه نامگذاری شده است، عنوان کرد: علم فرصت کم نظیری است که سالهاست اندیشمندان و سازمان‌های مدنی در تلاشند از آن در جهت صلح، توسعه و گسترش حقوق بشر استفاده کنند.
وی با تاکید بر اینکه علم به زعم برخی از سازمان‌های بین‌المللی، بهترین یار بشر برای پاسخ به مسائلی نظیر اقلیم، گسترش نوآوری و توسعه پایدار شناخته شده است، افزود: سال‌ها قبل ایده گفتگوی تمدن‌ها توسط رئیس جمهور وقت مطرح شد که منظور از آن، شکل‌گیری گفتگویی مبتنی بر علم و آگاهی با هدف برقراری صلح جهانی و ایجاد فضای گفتمانی به جای نزاع بود.
دکتر جلالی با اشاره به روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه ادامه داد: در حقیقت هدف این است که در چنین روزی به مردم یادآور شویم که افزایش آگاهی‌های عمومی درباره اهمیت علم و دانش می‌تواند پلی میان علم و جامعه باشد و آنها را بیش از پیش به هم نزدیک کند.
دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی ایران با بیان اینکه امروزه کشور با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه است که تنها راه برون رفت از آن حرکت به سمت توسعه و ایجاد راه‌حل‌های پایدار در کشور است، تصریح کرد: این امر تنها در سایه تولید و گسترش علم امکان‌پذیر است و ترویج علم میان مدیران اجرایی، متخصصصین و اقشار مختلف مردم، زمینه‌ساز سیاستگذاری مبتنی بر علم و تصمیم‌گیری اثربخش، توانمند کردن نیروهای جوان دانشگاهی، رشد عقلانیت میان اقشار مختلف مردم و نیز تکرارپذیر کردن تجربه‌های موفق می‌شود.
دکتر جلالی گفت: خوشبختانه اکنون با نگاهی گذرا بر شاخص‌های تولید علم کشور، می‌توان اعلام کرد که علیرغم بسیاری از مشکلات و نابه‌سامانی‌ها، نرخ تولید علم در کشور در جهان رو به رشد بوده است. به عنوان نمونه بر اساس گزارش علم سازمان یونسکو، ایران در سال ۲۰۱۴ رتبه هفتم کشورها را در تعداد مقالات مرتبط با تکنولوژی کسب کرده است که این امر یکی از نشانه‌های تولید علم در کشور محسوب می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه ضروری است تا امروزه علم بصورت ابزاری کاربردی در نظر گرفته شود تا دانش و آگاهی در قالب راهکارهای پایدار به بستر جامعه منتقل شود و برای حل مشکلات جاری در کشور بکار گرفته شود، به نقش انجمن‌های علمی در تولید و نشر علم اشاره کرد و اظهار داشت: انجمن‌های علمی یکی از اثرگذارترین نهادهای مدنی در تولید و ترویج علم در کشور هستند که با تکیه بر نیروی انسانی متخصص، امکان تولید و استفاده علم و تبدیل آن به یک فرهنگ در جامعه فراهم می‌شود.
دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی ایران ادامه داد: انجمن‌های علمی به مثابه دانشگاه‌هایی هستند که پژوهشگران و متخصصین علوم مختلف را گردهم آورده تا علم را بصورت کاربردی در بستری پایدار برای توسعه تبدیل کنند.
دکتر جلالی در ادامه با بیان اینکه کشور طی ۱۰ سال اخیر شاهد رشد کمی و کیفی انجمن‌های علمی بوده و امسال نیز بیش از ۳۵۰۰ انجمن علمی در کشور درحال تولید و توسعه علم هستند، خاطرنشان کرد: برگزاری بیش از ۵۰۰ همایش علمی، چاپ بیش از ۵۰۰ جلد نشریه و کتاب، برگزاری میزگرد و نشست تخصصی، چاپ مقالات و… از جمله فعالیت‌های این انجمن‌ها طی سالیان اخیر است.
وی عنوان کرد: انجمن‌های علمی با بکارگیری ظرفیت‌های خود که متشکل از متخصصین، استادان و پژوهشگران دانشگاهی، مدیران اجرایی، فعالان صنعت و دانشجویان است، زمینه‌ساز رشد علم متناسب با نیاز جامعه، ارتقای سطح آگاهی مردم و برقراری پیوند میان نظام سیاستگذاری و تصمیم‌گیری با محوریت علم است.
دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی ایران با بیان اینکه رشد ۱۱ درصدی ثبت انجمن‌های علمی در ۴ سال گذشته در حوزه‌های مختلف از جمله فنی مهندسی، علوم انسانی، کشاورزی، علوم پایه و هنر نشان از آمادگی و تمایل متخصصین جهت همکاری بانهادهای سیاستگذاری به منظور حرکت به سوی آینده است، گفت: انجمن‌های علمی به عنوان پل ارتباط بین دولت و بخش خصوصی، با بکارگیری علم چالش‌ها را به فرصت تبدیل می‌کند.

دکتر جلالی در ادامه به بخشی از فعالیت‌های کمیسیون انجمن‌های علمی ایران اشاره کرد و افزود: حضور نمایندگان انجمن‌های علمی در شورای عتف و کمیسیون‌های تخصصی آنها، حمایت از انجمن‌های علمی در انعقاد قرارداد و همکاری با دولت و دانشگاه‌ها، همشارکت در بیش از ۱۵ پروژه بین‌المللی، ۴۰ عضویت در مراکز بین‌المللی و تسهیل عضویت بیش از ۴۸۰ اندیشمند خارج از کشور در انجمن‌های علمی حاصل فعالیت‌های این انجمن‌ها با حمایت کمیسیون است.
دبیر کمیسیون انجمن‌های علمی ایران همچنین با بیان اینکه این کمیسیون در برنامه راهبردی خود، تسهیل فعالیت انجمن‌ها را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است، ادامه داد: این کمیسیون واسط فعالی بین دولت و انجمن‌های علمی است که با ایجاد شبکه انجمن‌های علمی، توانمندی‌ها و ظرفیت‌های علمی و فناورانه اعضای آن را در اختیار مسئولان قرار می‌دهد تا علم به مثابه بستری برای سیاستگذاری پایدار در نظر گرفته شود.
وی در پایان به انتظارات موجود از انجمن‌های علمی اشاره کرد و اظهار داشت: مشارکت در حوزه کلان و تصمیم‌گیری مبتنی بر علم، ایجاد باور علمی در میان اقشار مختلف مردم، تعامل میان دانشگاه‌ها و انجمن‌های علمی جهت تربیت نیروی متخصص و حضور در محافل بین‌المللی از جمله مواردی است که انتظار می‌رود توسط انجمن‌ها صورت پذیرد.

امروزه تکنولوژی به نقض حقوق بشر منجر شده است

دکتر نسرین مصفا رئیس انجمن ایرانی سازمان ملل متحد با بیان اینکه مناسبت‌های جهانی فرصت مغتنمی برای توجه به برخی از موضوعات مطرح در عرصه بین‌المللی است، مطرح کرد: امسال موضوع روز جهانی علم، حق بشری اعلام شده است.

وی افزود: اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ توسط مجمع عمومی ملل متحد به تصویب رسید و از همان زمان این اعلامیه مبنای تفکر ملل متحد و جامعه جهانی برای ترویج و حمایت حقوق بشر قرار گرفت البته این اعلامیه در کنار دستاوردهایی که داشته می‌تواند در ابعاد مختلف مورد تفسیر و انتقاد نیز قرار گیرد.

دکتر مصفا ادامه داد: اکنون در رابطه با بحث حقوق بشر سوالات بسیار و پاسخ‌ها محدود است و شاید از زمانی که اسناد بین‌المللی تولید و منتشر می‌شدند در وهله اول این انتظار وجود داشت که بشر آینده بهتری داشته باشد اما حقیقتاً اکنون در برخورد با واقعیات جهان پاسخی کافی برای تحقق حقوق بشر مطرح شده در اسناد بین‌المللی، وجود ندارد.

رئیس انجمن ایرانی سازمان ملل متحد به صدمین سالگرد پایان جنگ جهانی اول و کشتار بسیاری از مردم و کاربرد سلاح‌های شیمیایی اشاره کرد و اظهار داشت: در آن زمان کاربرد سلاح‌های شیمیایی بیشتر در میان نظامیان بود اما با گذشت زمان و در جنگ جهانی دوم سلاح‌ها علیه مردم عادی بکارگرفته شد.

دکتر مصفا با اشاره به اعلامیه حقوق بشر تصریح کرد: ماده ۲۷ این اعلامیه در خصوص توجه به علم است که براساس آن هر فردی حق بهره‌مندی از فواید و پیشرفت‌های علمی جامعه را دارد. در واقع این ماده نگاه اولیه‌ای به رابطه میان حقوق بشر و علم بود.

وی ادامه داد: پس از تصویب میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که در سال ۱۹۶۶ تصویب شد در خلال ماده ۱۵ به رابطه میان علم و حقوق بشر بیشتر پرداخته شده، وظایف دولت‌ها را در این خصوص شرح می‌دهد و حق بهره‌مندی از پیشرفت‌های علمی را به عنوان یک سند لازم‌الاجرا مطرح می‌کند.

رئیس انجمن ایرانی سازمان ملل متحد خاطر نشان کرد: متاسفانه امروزه توسعه به مفهوم حقوق بشر و زمینه‌های آن تفاوت بسیاری با گذشته پیدا کرده است و در حال حاضر رابطه میان علم و حقوق بشر بسیار کمرنگ شده و در مواقعی از بین رفته است.

دکتر مصفا گفت: علم و حقوق بشر می‌توانند خدمتگذار یکدیگر باشند و ما نمی‌توانیم دستاوردهای بشر و پیشرفت در حوزه‌های مختلف را نادیده بگیریم اما باید به این نکته نیز توجه شود که امروزه تکنولوژی به نقض حقوق بشر به خصوص در حوزه مخاصمات مسلحانه منجر شده است.

وی در بررسی حقوقی نقض حقوق بشر با پیشرفت علم افزود: ماده ۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر که در رابطه با حق حیات صحبت می‌کند از نظر علمی در بسیاری از موارد از جمله عقیم سازی و تهدید حق حیات در برخی از مناطق با نقض حقوق بشر همراه بوده است.

رئیس انجمن ایرانی سازمان ملل متحد ادامه داد: همچنین در ماده ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز حق تمامیت جسمی و روانی را مطرح می‌کند که این امر نیز امروز تحت تاثیر بسیاری از ابزارها مورد تهدید قرار گرفته است.

دکتر مصفا همچنین به ماده ۱۲ این اعلامیه اشاره کرد و اظهار داشت: این ماده حق زندگی خصوصی را برای بشر در نظر می‌گیرد که این ماده نیز با پیشرفت‌های الکترونیکی مخدوش شده است.

وی در ادامه نیز به نقض ماده‌های دیگر اعلامیه جهانی حقوق بشر از جمله ماده ۱۹ (حق آزادی بیان)، ماده ۲۵ (حق زندگی و بهره‌مندی مطلوب از امکانات آن) و ماده ۲۶ (توسعه اطلاعات و تکنولوژی) اشاره کرد.

رئیس انجمن ایرانی گفت: به نظر می‌رسد که این موضوع اکنون در دست بررسی جامعه جهانی است اما آشنایی دانشمندان با موازین حقوق بشر می‌تواند برای بهتر شدن وضعیت جامعه جهانی داشته باشد.

اجتماعات علمی رابطه ضعیفی بادولت ونهادهای مدنی دارند

درپایان دکتر هادی خانیکی، استاد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی گفت: اجتماعات علمی اعم از انجمن های علمی و حرفه ای رابطه ضعیفی با جامعه ، دولت و نهادهای مدنی دارند و برای ترویج علم باید این ضعف را جبران کنند.

دکتر خانیکی  اظهار داشت: حوزه علم علاوه بر دانشگاهیان و انجمن های علمی بازیگران مهمی مانند دولت و نهادهای مدنی دارد که برای ترویج علم باید دیدگاه های مشترک و نزدیک با آنها در زمینه علم وجود داشته باشد که لازمه آن تقویت ارتباطات است.

وی تاکید کرد: برای ایجاد گفتگو بین انجمن های علمی و جامعه، نیازمند تقویت مهارت های ارتباطی هستیم تا اعضای انجمن های علمی با سایر انجمن های دانشجویی و حرفه ای از سویی و با جامعه از سویی دیگر ارتباط برقرار کنند.

مدیر گروه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی گفت: باید تلاش های جدی انجام شود که نشریات علمی از ابزار صرف ارتقای اعضای هیات علمی به یک ابزار ارتباطی درون جامعه علمی کشور تبدیل شود در همین راستا باید در معیارهای ارزیابی انجمن های علمی به میزان ارتباط با جامعه امتیاز تعلق گیرد تا تقویت شود.

وی گفت: در گذشته تلاش جامعه علمی برای ارتباط بالا به پایین با جامعه بود و علت عدم فراگیری علم را در ضعف درک عمومی از علم می دانست ولی در پارادایم جدید، ارتباط در درون شبکه ها، تعامل و داد و ستد با جامعه، محور موضوع ترویج علم است.

دکتر خانیکی افزود: امروز با شرایطی مواجه هستیم که شبکه های مجازی و حتی برخی رسانه های رسمی در حال انتشار مطالب شبه علم و خرافه به جای علم هستند که قدم گذاشتن در مسیر حل این مسئله و حضور در شبکه های اجتماعی و «وب ۲» از وظایف انجمن های علمی است.

وی تاکید کرد: نهادهای رسمی آموزشی کشور باید در برنامه های خود جایگاه ویژه ای برای آموزش مهارت هایی در نظر بگیرند و ساختار انجمن های علمی نیز باید مبتنی بر گفتگو بازطراحی شود و رقابت های داخلی حذف شود و حتی انجمن های علمی رشته های مختلف با هم گفتگو داشته باشند.

دکتر خانیکی با اشاره به اینکه در ترویج علم چهار حوزه شامل سیاستگذاری، اجتماعات علمی، ارتباط گران علمی و حوزه عمومی مطرح است، گفت: در این خصوص حوزه سیاستگذاری نقش مهمی دارد و به همین علت دانشگاهیان درصورت درخواست مسئولان دولتی و حاکمیتی، با آنان همکاری خواهند کرد.