پرهیز از مصرف بی‌رویه: تنها راه خروج از کم آبی

یکی از آثار منفی این پدیده روی منابع آب خودنمایی کرده است. به گونه ای که امروز کشور را با مشکلات متعددی چون افت سطح ایستابی، فرونشست دشت ها، خشک شدن تالاب ها و دریاچه های داخلی و حتی رودخانه ها روبرو کرده است که همگی آنها در مجموع به یک چالش تبدیل شده اند.

شمار چاه های حفر شده کشور شامل عمیق و نیمه عمیق در 1368 خورشیدی در هشت کیلومتر مربع یک حلقه چاه بود و این رقم در 1394 خورشیدی به ازای هر 2 کیلومتر مربع یک حلقه چاه رسیده است، البته این تراکم در مساحت کل کشور محسوب می شود و چنانچه مناطق مناسب جهت حفر چاه را از مناطق کوهستانی، مرتفع و کویر جدا کنیم آن زمان حاد بودن مساله روشن می شود. همچنین حجم تخلیه صورت گرفته، چاه های عمیق در 1368 خورشیدی معادل 21 هزار 980 میلیون مترمکعب و چاه های نیمه عمیق 10 هزار و 255 میلیون متر مکعب بود، به عبارتی از 200 هزار حلقه چاه معادل 32 هزار و 235 میلیون متر مکعب آب برداشت می شد در حالی که در 1394 خورشیدی حدود 200 هزار حلقه چاه عمیق 33 هزار 139 میلیون مترمکعب و از حدود600 هزار حلقه چاه نیمه عمیق 12 هزار و 263 میلیون متر مکعب برداشت شد، یعنی با افزایش 333 درصد تعداد چاه های عمیق، حجم برداشت آب تنها 50 درصد افزایش یافته و این به معنی کاهش حجم آبخوان ها است. بدین ترتیب علت نخست کم آبی در کاهش آب های زیر زمینی کشور به شمار می روند و این موضوع از مدیریت نادرست منابع آب زیرزمینی نشات می گیرد.

مصرف منابع آب‌های زیرزمینی در چهار دهه اخیر

عباس سروش، معاون وزیر نیرو با بیان اینکه در چهار دهه اخیر بسیاری از منابع آبی کشور به ویژه زیرزمینی مصرف شده است، گفت: در این مدت 135 تا 140 میلیارد مترمکعب منابع آب‌های زیرزمینی استفاده شد که در واقع به همین میزان با کمبود مواجه هستیم.

وی افزود: وضعیت منابع آبی کشور نیاز به توجه ویژه دارد و تنها راه جبران کمبودها، پرهیز از مصرف بی رویه است که این امر به معنای کم مصرف کردن نیست. باید قبول کنیم کشور ایران در شرایط اقلیمی نیمه خشک و خشک زمین قرار دارد و این اقلیم الزام خاص خود را دارد در تمام مصارف اعم از شرب، کشاورزی و صنعتی و به ویژه کشاورزی باید مدیریت کنترل مصرف آب رعایت شود.

وی اظهار داشت: نباید از آب برای شست و شوی حیاط منزل، کوچه و … استفاده کرد این موضوعی است که متاسفانه در برخی شهرهای کشور دیده می شود.

وی استفاده از پساب در آبیاری فضای شهری را از دیگر راهکار جبران کمبود آب در کشور عنوان کرد و یادآور شد: زمانی آبیاری کنیم که کمترین میزان تبخیر وجود داشته باشد.

خشکسالی؛ حاصل برداشت های بی رویه از سفره‌های زیرزمینی

برداشت بی رویه از منابع آبی سفره های زیر زمینی عوارض و مشکلات زیادی به بار آورده است. برداشت های بی رویه از سفره های زیرزمینی سبب شد تا دشت ها و دریاچه های کشور به خشکی دچار شوند.

هوشنگ جزی، دبیر ستاد هماهنگی اجرای پروژه‌های آبخیزداری در این زمینه گفت: در یک نگاه کلان پیگیری و مدیریت سفره‌های آب‌های زیرزمینی و دشت‌های آب‌های کشور بر عهده وزارت نیرو است اما ستاد آبخیزداری می‌تواند از طریق عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در بالادست سفره‌های زیرزمینی به احیای این بخش‌ها کمک کند. در بخش سفره‌های آب‌های زیر زمینی بحث کنترل برداشت از طریق چاه‌ها، اصلاح الگوی کشت و راهکارهای متنوع دیگری می‌تواند از سوی وزارت نیرو و وزارت جهادکشاورزی دنبال شود. همچنین می‌توان برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی از طریق عملیات آبخیزداری درافزایش نفوذ آب، کاهش تبخیر و بهبود خروجی‌های آب از قنات‌ها و چشمه‌ها تاثیر گذاشت.

وی افزود: باید توجه داشت که مدیریت آب و مصرف در کنار هم اتفاق بیفتد؛ برای این کار باید حتما نظام مشارکتی برقرار شود، یعنی مردم به درستی در این برنامه مشارکت کنند و کنار سیاست‌گذاران قرار بگیرند. از این طریق مردم متوجه خواهند شد اگر قرار است الگوی کشتی تغییر کند یا چاهی بسته شود هدف از آن چیست. نباید اقدامات به صورت از بالا به پایین باشد بلکه باید با مشارکت مردم و از طریق برنامه‌های آگاه‌سازی و توانمند‌سازی پیش رفت.

کاهش برداشت آب‌های زیرزمینی تدوین شد

جهانگیر حبیبی، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت مدیریت منابع آب ایران گفت: یکی از رویکردهای وزارت نیرو، کاهش هشت میلیارد مترمکعبی برداشت آب‌های زیرزمینی است که برنامه عملی آن به ویژه در دشت ها تدوین شده است.

وی برخی از برنامه های وزارت نیرو در این بخش را شامل استقرار دفاتر ساختار حوزه آبریز و به تبع آن تشکیل شورای هماهنگی حوزه ها، تدوین طرح احیا و تعادل بخشی آب‌های زیر زمینی عنوان کرد و گفت: طرح احیا و تعادل بخشی از مصوبات شورای عالی آب است که از 37 جلسه آن ، 30 جلسه در دولت تدبیر و امید تشکیل شده است.

حبیبی محاسبه و ابلاغ آب‌های قابل احیا و بهره برداری با تعیین سهم همه بخش‌ها را از دیگر طرح‌ها بیان کرد و افزود: در این راستا حدود 400 دشت کشور، ممنوعه اعلام شد که 100 دشت با مصوبه دولت از این شرایط برخوردار شده است.

این مسوول تصریح کرد: تقویت هماهنگی بین دستگاهی ، تمرکز بر مدیریت منابع آب و بازچرخانی آب‌های صنعتی و پساب و نیز مدیریت توامان تولید و تامین آب از دیگر برنامه های وزیر نیرو بوده و در تمامی این موارد تدوین از پایین به بالا و از شوراهای حفاظت استانی در اولویت بوده است.

No tags for this post.