تهران در محاصره آلودگی‌ها
وقتی از آلودگی در کلانشهری مانند تهران صحبت می‌شود منظور هرگونه تغییر ایجاد شده در ویژگی‌های اجزای محیط است که ادامه یافتن این روند تغییرات می‌تواند به شیوه‌ای مستقیم یا غیرمستقیم حیات ساکنان این کلانشهر یا منافع آنها را در معرض خطر قرار دهد. آلودگی هوا، صوتی، بصری و روانی ناشی از رشد عوامل مزاحم و آزاردهنده که به ایجاد فضایی نامناسب برای زندگی ساکنان شهرهای بزرگ منجر شود و آرامش شهروندان را تهدید کند از منابع مختلف آلودگی محیط‌های شهری محسوب می‌شوند که وجود آنها علاوه بر آلودگی محیط‌زیست به تهدید زندگی بشر منجر خواهد شد.
مرگ خاموش در سایه آلودگی هوا
سالهاست کارشناسان نسبت به آلودگی هوا در شهر تهران هشدار می‌دهند. به گفته کارشناسان موقعیت مکانی و هوای پایدار تهران ظرفیت پذیرش آلودگی ناشی از تردد میلیون‌ها وسیله نقلیه موتوری و فعالیت هزاران کارخانه در اطراف تهران را ندارد. بر اساس استانداردهای سالانه، هوای تهران در کل سال در شرایط نامناسبی قرار دارد. با توجه به پیامدهای زیانبار ناشی از آلودگی هوا می‌توان از آن به‌عنوان یکی از ملموس‌ترین معضلات زیست‌محیطی شهر تهران نام برد. تشدید آلودگی هوا به افزایش شمار بیماران تنفسی منجر خواهد شد. گفته می‌شود آلودگی هوا به‌طور متوسط 5 سال از عمر شهروندان تهرانی می‌کاهد.
زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوا نخستین بار سال 1374 به صدا درآمد و به‌این‌ترتیب برای نخستین بار آلودگی هوا به‌عنوان یک بحران ملی مطرح شد که مقابله با آن به عزم ملی نیاز داشت کارشناسان بر این باورند که جلوگیری از افزایش مهاجرت، افزایش جمعیت و همچنین ترافیک ازجمله راهکارهایی است که می‌تواند در مقابله با بحران آلودگی هوا اثرگذار باشد.
آلودگی هوا، صوتی، بصری و روانی ناشی از رشد عوامل مزاحم و آزاردهنده که به ایجاد فضایی نامناسب برای زندگی ساکنان شهرهای بزرگ منجر شود و آرامش شهروندان را تهدید کند از منابع مختلف آلودگی محیط‌های شهری محسوب می‌شوند که وجود آنها علاوه بر آلودگی محیط‌زیست به تهدید زندگی بشر منجر خواهد شد.
سالانه شمار زیادی از شهروندان در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. با توجه به اهمیت این موضوع سال 1379 برنامه‌ای به‌عنوان برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوا در تهران طراحی و تصویب شد. هدف این بود که در این دوره زمانی ده‌ساله هوای پایتخت به کیفیت سالم و قابل‌تنفس برسد. استانداردسازی خودروها، از رده خارج‌شدن خودروهای فرسوده، معاینه فنی، توسعه حمل‌ونقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت و مدیریت ترافیک به‌عنوان برنامه‌هایی برای رسیدن به این هدف مطرح شد که متاسفانه این راهکارها تاکنون نتوانسته است پاسخگوی معضل ترافیک و آلودگی هوای تهران باشد.
آلودگی از نوع نوری
در کشور ما آلودگی نوری مغفول مانده و سالهاست بحث آلودگی هوا به‌عنوان یک معضل مهم زندگی شهری موردتوجه است اما خطری مانند آلودگی نوری جدی گرفته نمی‌شود. آلودگی نوری از رفتار نادرست و غیراستاندارد با منابع نور مصنوعی ناشی می‌شود. بر این اساس استفاده بیش‌ازاندازه از نور نیز به تولید آلودگی نوری منجر می‌شود. شاید تصور کنید کم‌فروغ شدن ستاره‌ها در آسمان کلانشهرها ناشی از آلودگی هواست؛ اما حقیقت این است که این پدیده از آلودگی نوری ناشی می‌شود. در بسیاری از شهرهای بزرگ منابع نور مصنوعی در زمان و مکان نامناسب از شرایط استاندارد خارج می‌شود و این تغییرات به کاهش کیفیت دید آسمان شب منجر خواهد شد؛ اما پیامدهای آلودگی هوا فقط به این محدود نمی‌شود. قرار گرفتن طولانی‌مدت ساکنان شهرها در معرض نور مصنوعی می‌تواند با آسیب‌های چشمی همراه باشد. نورهای مزاحم موجب بروز استرس و کاهش تمرکز فکری می‌شود و در بلندمدت می‌تواند سیستم ایمنی بدن را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد.
وجود یک منبع نور با شدت زیاد در محور دید عابران پیاده و رانندگان نیز سبب کاهش دید و افزایش خطر بروز تصادفات رانندگی خواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهد که نور بیش‌ازاندازه آستانه تحمل افراد را کاهش داده و بر روی ساعت بیولوژیک بدن اثر می‌گذارد که در کنترل سیستم‌های زیستی نقش بسیار مهمی دارد. این تغییرات می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به افسردگی باشد. آلودگی نوری برای مردم خیلی شناخته شده نیست و کمتر درباره آن می‌شنویم اما کارشناسان بر این باورند که آلودگی نوری به اندازه آلودگی هوا جدی است و باید مورد توجه قرار گیرد.
تهران در شرایط اضطرار آلودگی صوتی
آلودگی صوتی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های زیست‌محیطی در ایجاد مشکلاتی در شهرهای بزرگ سهم به‌سزایی دارد. در دنیای امروز آلودگی صوتی به یکی از ویژگی‌های اصلی زندگی شهری تبدیل شده است. این در حالی است که وجود سروصدای زیاد در شهرها در بلندمدت می‌تواند بدون ایجاد درد و ناراحتی و در روندی تدریجی به کاهش قدرت شنوایی افراد منجر شود. وزوز گوش یا به‌اصطلاح زنگ زدن گوش از نخستین نشانه‌هایی است که می‌تواند آغازگر پیامدهای مواجهه با آلودگی صوتی به شمار آید.
آلودگی صوتی علاوه بر کاهش قدرت شنوایی می‌تواند با پیامدهای دیگری مانند سردرد، خستگی، اختلالات گوارشی و سوءهاضمه و کاهش آستانه تحمل افراد همراه باشد. اگرچه آلودگی صوتی مرگ‌آور نیست اما با عوارض و پیامدهایی همراه است که شیوع آنها در جوامع صنعتی روزبه‌روز در حال افزایش است؛ اما عادت به شنیدن صداهای غیراستاندارد موجب شده است این پدیده پرسروصدا به چالشی خاموش تبدیل شود. در کلان شهر تهران خودروها و موتورسیکلت‌ها از عوامل موثر در ایجاد آلودگی صوتی شناخته شده‌اند.
اعلام فهرست 600 نقطه خارج از حد استاندارد آلودگی صوتی در تهران نشانه هشدار جدی برای شهروندان تهرانی است که در شرایط نابسامان و هشدار روزگار می‌گذرانند. به گفته رییس ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، شهر تهران در شرایط اضطرار آلودگی صوتی قرار دارد. علی‌محمد شاعری، منطقه 9 تهران را به‌عنوان آلوده‌ترین منطقه تهران ازنظر آلودگی صوتی معرفی می‌کند. وجود میدان آزادی، تردد خودروها و موتورسیکلت‌ها و همچنین استقرار فرودگاه مهرآباد از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در آلودگی این منطقه است. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده مناطق 14 و 19 ازنظر آلودگی صوتی در رتبه‌های دوم و سوم فهرست رتبه‌بندی مناطق مختلف شهر قرار می‌گیرند.
آلودگی بصری معضل جدید شهرنشینی
ازنظر زیبایی‌شناسی و روان‌شناختی هرگونه عاملی که در تناسب و کیفیت بصری اختلال ایجاد کند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر نازیبایی و نارضایتی شهروندان به شمار می‌آید. شهروندان هنگام عبور از خیابان‌ها با طیف وسیعی از انواع تصاویر تبلیغاتی مواجه می‌شوند که هرروز آنها را در ذهن خود مرور می‌کنند. این در حالی است که مواجه‌شدن با این تصاویر موجب آشفتگی ذهنی آنها شده و تمرکز آنها را کاهش می‌دهد. اغلب کلانشهرهای کشور ما ازنظر بصری زیبا نیستند.
شاید خیلی متوجه تاثیر آلودگی بصری نشویم اما عادت کردن به جلوه‌های بصری نازیبا به این معنی نیست که این آلودگی‌ها اثرات نامطلوبی بر جسم و روح شهروندان نمی‌گذارد. همه ما وقتی چند ساعتی در خیابان‌های شهر تهران قدم می‌زنیم احساس خستگی می‌کنیم. این خستگی می‌تواند ناشی از تاثیر آلودگی‌هایی باشد که با چشمانمان می‌بینیم. در سال‌های اخیر تغییر شکل فضاهای عمومی موجود در نمای ساختمان‌ها و تبدیل آنها به انباری، بناهای نیمه‌کاره، عدم وجود تناسب در نمای ساختمان‌ها، تبلیغات محیطی، ساخت‌وسازهای ناهمگون و عدم توجه به روش هماهنگ در زیباسازی شهرها، بافت شهرها را به چشم‌اندازهای آشفته مبدل ساخته است که در بلندمدت می‌تواند با پیامدهایی از پریشانی ذهنی تا ابتلا به بیماری‌های روحی و روانی همراه باشد. در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا تبلیغات شهرها و تصاویر موجود در خیابان‌ها بر اساس اصول شهرسازی تنظیم‌شده‌اند.
گزارش: مرجان وکیلی نژاد
No tags for this post.
