پناهندگان اقلیمی کجا باید بروند؟

مرتضی اسمعیل نژاد، اقلیم شناس و عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند، در گفتگو با سیناپرس درباره اهمیت موضوع پناهندگان اقلیمی که یکی از تبعات مهم تغییر اقلیم محسوب می شود، گفت: پدیده مهاجران اقلیمی یک پدیده نوظهور است که تا پیش از این عناوینی چون مهاجران زیست محیطی رواج داشته است؛ چراکه افراد بر اساس مخاطراتی چون زلزله از دیار خود مهاجرت می‌کردند؛ اما در بیست سال اخیر پیامدهای تغییرات اقلیمی مانند خشکسالی، سیلاب‌های مخرب و غیره، باعث شده است که مردم جا به جا شوند.

وی افزود: در واقع امروزه نخستین پاسخ انسان در مقابل تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن، جا به جایی است. در اثر فرار مردم از این مخاطرات، پدیده ای به نام پناهندگان اقلیمی به وجود می آید.

این پژوهشگر در تعریف پناهندگان اقلیمی به سیناپرس گفت: پناهندگان اقلیمی به افرادی می‌ گویند که تحت تاثیر تغییر شرایط اقلیمی محل زندگی خود را تغییر می دهند. گفتنی است در شرق کشورمان دو کانون اصلی وجود دارد که مهاجران اقلیمی از آنجا شکل می گیرند؛ یکی جنوب خراسان جنوبی و دیگری دشت سیستان است که این منطقه در طی خشکسالی های گذشته منابع آبش به شدت دچار بحران شده و هم تحت تاثیر خشک شدن دریاچه هامون شرایط زیستی نامطلوبی را پیدا کرده است و مردم به ناچار مجبور شدند منطقه خود را ترک کنند.

اسمعیل نژاد ادامه داد: بیرجند به عنوان یکی از شهرهایی که مقصد مهم پناهندگان اقلیمی جنوب خراسان جنوبی محسوب می شود، در پژوهشی ثابت شده است که در ده سال گذشته هشت درصد بافت جمعیت این شهر تغییر کرده است. در حقیقت جمعیت زیادی از مناطق روستایی در شهرک ها سکونت گزیدند.

به گفته اسمعیل نژاد؛ طبق ساختار شغلی که مناطق شهری و روستایی دارند مردم وابسته به کشاورزی هستند و  کشاورزی هم به آب وابسته است. در نتیجه خشکسالی های پیاپی دلیل اصلی آن ها برای کوچ بوده است. با توجه به اینکه در پژوهش گفته شده روند های بارشی بررسی شد، پژوهشگران دریافتند که روستاها در نتیجه کاهش بارندگی و سطح آب های زیر زمینی تخلیه شدند. در واقع این بار تغییر اقلیم در یک مقیاس خرد باعث شده است افراد به ترک محل زندگی خود بپردازند.

وی افزود: به اعتقاد من با توجه به اینکه حیات مناطق خشک به منابع آب وابسته است و در بلند مدت تحت تاثیر الگوهای بارشی هستند، آسیب بیشتری می پذیرند. گفتنی است، مدل های تغییر اقلیمی در نیمه جنوبی ایران نشان دهنده این امر است که این منطقه رنج بیشتری از تغییر اقلیم می برند. اقلیم های خشک و نیمه خشک  با توجه به وابستگی به کشاورزی که دارند، آسیب پذیرترند.

اسمعیل نژاد با اشاره به راه کارهای موجود برای حل معضل پناهندگان اقلیمی گفت: راه کار اصلی سازگاری با این شرایط است. پناهنده شدن یا مهاجرت پاسخ مطمئنی نیست. چرا که پدیده مهاجرت اقلیمی خود منجر به بروز دیگر معضلات به وبژه در شهرها می شود. در واقع مشکل از روستا به شهر می رود. با توجه به حمایت های دولت و منابع مالی، باید اقتصاد محلی شکوفا شود که این امر می تواند با  تمرکز بر گردشگری باشد یا دامداری عملی شود.

وی در پاسخ به این پرسش که پیش بینی شما از آینده این جریان چیست؟ تشریح کرد: گفتنی است؛ تا سال 2050 نزدیک به 86 درصد جمعیت جهان شهرنشین خواهند شد. این جمعیت در کشورهای جهان سوم 65 درصد خواهد بود. کاهش جمعیت روستایی، کاهش تولید داخلی هم به همراه دارد. در ایران استان های جنوبی مانند  فارس، سیستان و بلوچستان، خوزستان و غیره درگیری شدیدی با معضل  تغییر اقلیم و مهاجران اقلیمی دارند چراکه پتانسیل منابع آب این مناطق به شدت درگیر شده‌اند.

این عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند درباره وضعیت جهانی مهاجران اقلیمی گفت: در مقیاس جهانی کشورهای درحال توسعه توان سازگاری با این شرایط را نخواهند داشت. در واقع کشورهایی که جمعیت روستایی بالایی دارند با این پدیده بیشتر درگیر خواهند بود. در خاورمیانه کشورهایی چون ایران، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورها از این شرایط تاثیر می پذیرند.

اسمعیل نژاد گفت: یکی دیگر از راه حل ها آموزش موضوعات تغییر اقلیم به عموم مردم است چراکه زندگی به این تغییرات وابسته است و مردم باید خود را با این شرایط سازگار کنند و هیچگاه نباید از دیدگاه سیاسی به آن نگریست. 

گفتگو: مهتاب دمیرچی

No tags for this post.