امام کعبه نشین، جعفر فرشته نشان

حضرت(ع) درباره مادر خویش فرموده بود: «مادرم از زنان مؤمن، با تقوا و نیکوکار بود و خدا نیکوکاران را دوست دارد». امام صادق(ع)، 17ربیع‌الاول سال 83ق در مدینه تولد یافت و در 25شوال 148 و در سن 65سالگی، در زادگاهش به شهادت رسید. این امام بزرگوار، در طول عمر خود با ده ‌تن از حاکمان اموی و دو تن از زمامداران عباسی هم عصر بود و این یعنی در طول این 65سال، 12نفر به نام خلیفه، از امویان و عباسیان حکومت کردند که از این 65سال، 40سالش مربوط به حکومت عبدالملک مروان و هاشم‌بن عبدالملک(هرکدام 20سال) بود و دیگر زمامداران، حکومت طولانی‌ای نداشتند و این تغییرات پیاپی حکمرانان، ناشی از وضع سیاسی، اجتماعی آشفته آن روزگاران است که اوج آن با سرنگونی امویان و بر سر کار آمدن بنی عباس، در سال 132قمری رقم می‌خورد که این اتفاق هم در عصر امامت امام جعفر صادق(ع) است. قیام زید بن علی بن حسین(ع)، قیام یحیی بن زید، قیام عبدالله بن معاویه بن جعفر بن ابی طالب، قیام ولید بن یزید و …. بخش دیگری از رویدادهای قابل ذکر در دوران حیات امام صادق(ع) است.

فعالیت علمی امام صادق(ع)

شرایط سیاسی و اجتماعی به امام اجازه داد تا وظیفه خود را از طریق نشر علوم و آثار اسلامی و تربیت شاگردان به انجام رساند. چرا که به علل مختلفی گروه‌ها و فرقه‌های بسیاری در اسلام پدید آمده بود و نظریات گوناگونی از قبیل جبر و تفویض و غلو به وجود آمده بود. بر امام لازم بود از فرصت استفاده کرده و حوزه درسی تشکیل دهد. امام با استفاده از سه راه به تربیت شاگرد پرداخت: 1- تشکیل مجالس درس عمومی که در آن همه اعم از شیعه و اهل سنت شرکت می‌کردند. 2- مجالس خصوصی که اغلب در منزل امام (علیه‌السّلام) تشکیل می‌شد و در آن فقط خواص شرکت می‌کردند. 3- شاگردانی چون هشام بن حکم، مفضل بن عمر، محمد بن مسلم ثقفی، ابان بن تغلب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، جابر بن حیان و. … تعداد شاگردان امام را تا چهار هزار نفر نوشته اند. ابوحنیفه رئیس یکی از چهار فرقه تسنن(فرقه حنفی) مدتی شاگرد ایشان بود و خودش به این موضوع افتخار کرده است.

مذهب جعفری

یکی از آثار ارزشمند درباره امام جعفر صادق(ع)، کتاب گرانقدر «زندگانی امام صادق، جعفر بن محمد(ع)»، تالیف استاد زنده‌یاد دکتر سید جعفر شهیدی است.

دکتر شهیدی درباره این موضوع که چرا مذهب شیعه را، مذهب جعفری می‌گویند، معتقد است:« آنکه در اخبار فقه شیعه تتبع کند، خواهد دید روایت‌های رسیده از امام صادق(ع)، در مسائل مختلف فقهی و کلامی مجموعه‌ای گسترده و متنوع است و برای خمین است که مذهب شیعه را مذهب جعفری خوانده‌اند.»

شهادت حضرت

درباره نحوه شهادت امام صادق(ع) در بین بیشتر متون تاریخی اتفاق نظر وجود دارد و عموما در این باره متفق‌الققولند که امام(ع)، به فرمان منصور دوانیقی، دومین خلیفه عباسیان، مسموم شده و به شهادت رسیده است. گویا سخن‌چینانی نزد این خلیفه از حضرت بدگویی کرده بودند که نماز خواندن مردم را به امامت منصور جایز نمی‌داند و برای خلیفه وقت دلیل آورده بودند که همین که منصور سه روز است در مدینه است و امام(ع) به دیدنش نیامده، یعنی برایش مشروعیت قائل نیست. در اخبار الموفقیات آمده که چون روز چهارم شده بود، منصور برآشفته و فضل بن ربیع گفته بود:« جعفر بن محمد را نزد من بیاور. خدا مرا بکشد اگر او را نکشم…..» دکتر شهیدی معتقد است:« در پاره‌ای از کتاب‌ها نظیر اصول کافی و ارشاد شیخ مفید و برخی کتاب‌های دیگر از رحلت امام صادق(ع) به لفظ(مضی)، (ماتَ) و (قُبِضَ) تعبیر شده است. ظاهرا این لفظ‌ها نشان می‌دهد امام به مرگ طبیغی جهان را بدرود گفته است اما در فصول‌المهمه و مصباح کفعمی( به نقل مجلسی در بحار) و نیز در کتاب‌های دیگری آمده است: امام را زهر خوراندند…» در عین حال در منابعی نظیر تاریخ یعقوبی آمده که منصور بعد از شهادت امام صادق(ع)، به ظاهر بسیار غمگین بوده است. یعقوبی از اسماعیل بن علی بن عبدالله بن عباس روایت می‌کند:« بر منصور در آمدم. دیدم ریش او از اشک چشمانش نمناک است. سبب پرسیدم. گفت نمی‌دانی بر خاندان تو ه رسیده است؟

ـ چه شده؟

ـ سید عالِم و باقی‌مانده گزیدگان آنان در گذشت.

ـ چه کسی؟

ـ جعفر بن محمد…..جعفر از آنان بود که خدا درباره‌شان گفته‌ است: ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا؛ او از کسانی بود که خدایش گزید و از سابقان در خیرات بود….»

کلینی به روایت خود از امام موسی‌بن‌جعفر(ع) روایت می‌کند:«من پدرم را در دو جامه شطوی(منسوب به شطا و شهرکی در مصر) کفن کردم که آن دو، جامه احرام او بود و در جامه‌ای از جامه‌هایش و عمامه‌ای که از علی‌بن‌الحسین بود.»

 

گزارش: مهرداد نصرتی

 

تیتر: مصراعی از خواجوی کرمانی

No tags for this post.