قدیمی ترین نقاشی دیواری دوره قاجار مرمت شد

در این نشست که با همکاری باغ موزه نگارستان دانشگاه تهران و گروه حفاظت و مرمت ابنیه ایکوم و با همکاری فتح الله نیازی، سرپرست کارگاه مرمت دیوارنگاره صف سلام فتحعلی شاه باغ موزه نگارستان، سرپرست کارگروه مدرن و عضو پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی – فرهنگی، برگزار شد، اثری کم نظیر به نام « نقاشی صف سلام فتحعلی شاهی» که به استناد بررسی های تاریخی درسال 1248 هجری قمری و توسط میرزا محمد علی نقاش و به فرمان یکی از فرزندان فتحعلی شاه، کشیده شده است، معرفی شد.

در ابتدای نشست فتح الله نیازی، سرپرست کارگاه مرمت دیوار نگاره صف اسلام، توضیحاتی درباره ویژگی ها و تاریخچه این اثر هنری ارائه کرد و گفت: این اثر مدت ها در مخزن مجلس شورای اسلامی نگهداری می شد.این نقاشی دیواری با تکنیک رنگ و روغن روی گچ کشیده شده است و شامل 54 قطعه با ابعادی وسیع است. طبق اسناد موجود حدود 150 نفر در این تصویر دیده می شوند که در حین جدا کردن آن از دیوار، بخشی از نقاشی تخریب می شود و امروز در بخشی که به جا مانده 90 نفر دیده می شوند.جدا از تکنیک هنری این اثر، وجه تاریخی و سیاسی آن است که اهمیت دارد زیرا همه فرزندان فتحعلی شاه که از اقوام مختلف ایرانی بوده اند، دیده می شوند. وی در ادامه گفت: بررسی ها نشان می دهد این نقاشی دیرتر از نمونه های دیگر صف سلام در قصر نگارستان و سلیمانیه، کشیده شده است، نمونه های مشابه صف سلام در مخزن کاخ گلستان نگهداری می شدند، علاوه براین دو نمونه یک نقاشی دیگر هم در یک کافه قدیمی در کوچه نظامیه، وجود داشته است که ما سال ها نمی دانستیم این نقاشی ها کجا هستند. نیازی درباره تاریخچه و علت پیدایش چنین اثری گفت: ما مدت ها به دنبال این بودیم که ریشه نقاشی های صف سلام را پیدا کنیم، بعد از صحبت با یکی از اساتید، متوجه شدیم که نقاشی های صف سلام در قم هم بوده،طی یک بازدید از موزه قم، به صورت اتفاقی، یک قطعه از این نقاشی را در مخزن موزه در سال 1394 پیدا کردیم. تاریخچه این نقاشی هم به این ترتیب است که چون فتحعلی شاه ارادت خاصی به مقبره های متبرکه به خصوص قم داشته است،این بنا را برای رجال و وزرا می سازد، به دستورکیکاوس میرزا، فرزند شاه و حاکم قم، نقاشی از صفوف شاهزادگان قاجاردر 2 ردیف کشیده می شود. سرپرست کارگروه مرمت دیوارنگاره صف سلام، درباره سبک و تکنیک های به کار رفته در این نقاشی گفت: نقاشی دوره قاجار ادامه دوره صفوی است که ما صف سلام ها و مجالس بزم را در کاخ چهل ستون و… داریم که وام گیرنده این اتفاق، همین نقاشی های صف سلام هستند، براساس مطالعات تطبیقی ما، اولین نقاشی صف سلام مربوط می شود به زمان آقا محمد خان قاجار در کاخ سلیمانیه کرج که این بنا هم با گذشت سال ها آسیب دیده است.

فتح الله نیازی،سرپرست کارگروه مرمت دیوارنگاره صف سلام باغ موزه نگارستان، در پایان درباره پروژه مرمت این نقاشی تاریخی توسط مرمت کاران، جزئیات بیشتری ارائه داد و گفت: با توجه به اینکه این اثر بسیار قدیمی است و بنایی که  این نقاشی در آن قرار داشت، کاملا مخروبه شده است، ما مشکلات زیادی برای بازسازی آن داشتیم. برای مثال علاوه بر اینکه قسمت هایی از کار تخریب شده بود، سعی کردیم، با همان سبک اولیه چهره ها و نواقص کار را کامل کنیم. حتی یک قطعه از این اثر در مخزن موزه حرم حضرت معصومه، باقی مانده است که به دلایلی نتوانستیم آن را از موزه بگیریم به همین دلیل آن قسمت را شبیه سازی کرده و با رنگ روشن به طوری که توسط مخاطب دیده شود، به قطعه های اصلی اضافه کردیم. وی افزود: بعد از انجام مراحل تخصصی مرمت کاری توسط کارشناسان، پیدا کردن مکانی مناسب برای نصب این تکه ها در کنار هم بود که ما یکی از همین سالن های باغ موزه را انتخاب کردیم. سعی کردیم قطعات را به گونه ای نصب کنیم، که در یک فضای بزرگ و از زاویه ای مناسب توسط مخاطب دیده شود، حتی در نورپردازی و نحوه تابش نور به اثر هم دقت کردیم و با همین بودجه کم، لامپ های مخصوص موزه را از فرانسه سفارش دادیم. نیازی درباره برخی مشکلات موجود برای انجام این پروژه گفت: مشکلاتی مثل کمبود بودجه برای ما وجود داشت، دانشگاه با کمبود بودجه روبرو بود که البته ما تلاش کردیم با کم ترین بودجه این پروژه به سرانجام برسد، علاوه براین، بحث پایش این اثر و شرایط نگهداری آن مثل دما و رطوبت هم بسیار مهم بود که ما دانشگاه را مجاب کردیم که از یک سیستم تهویه مناسب استفاده کنیم، که بازهم به این دلیل که لین مکان یک بنای تاریخی است نمی توانستیم از سیستم تهویه مطبوع استفاده کنیم به همین دلیل از سیستم اسپیلت استفاده کردیم که دما و رطوبت آن قابل کنترل است. برای نورپردازی درست هم ما معماری پنجره ها را کمی تغییر دادیم و شیشه ها را عوض کردیم. به طور کلی ما تمام تلاش خود را کردیم که ان پروژه از هر نظر براساس اصول علمی انجام شود.

درپایان این نشت، فیلم مستندی از انجام مراحل کار مرمت این اثر که توسط «هادی آفریده» ساخته شده است، به نمایش گذاشته شد و حاضران از این اثر باارزش تاریخی دیدن کردند.

گزارش: حانیه محبی زاده

No tags for this post.