تاثیر گسل شمالی بر منابع آب تبریز

گسل­‌ها قادرند پستی‌وبلندی سطح زمین را تغییر داده و بر نحوه­ توزیع منابع طبیعی همچون آب­های زیرزمینی تأثیرگذار باشند. این شکاف‌های عظیم زیرزمینی، در برخی مواقع موجب تغییر مسیر رودها، ایجاد آبراهه­‌ها و پدید آمدن چشمه­‌های مختلف و گوناگونی می­‌شوند.

گسل­‌ها و شکستگی­‌ها به‌طورکلی، در ابعاد کمی و کیفی فرآیندهای «هیدروژئولوژیکی» که مربوط به تغییر رفتار آب‌های زیرزمینی هستند، نقش مهمی ایفا می‌­کنند. به‌عبارت‌دیگر، گسل­‌ها بسته به نوعشان، تأثیرات متفاوتی بر شرایط «هیدروژئولوژیک» سفره­‌های آب زیرزمینی دارند. «هیدروژئوشیمی» یا املاح شیمیایی موجود در آب زیرزمینی نیز، در کنار مشاهدات مربوط به «بار هیدرولیکی» می­‌تواند مسیر جریان آب زیرزمینی را در گسل مشخص کند.

گسل­‌ها قادرند پستی‌وبلندی سطح زمین را تغییر داده و بر نحوه­ توزیع منابع طبیعی همچون آب­های زیرزمینی تأثیرگذار باشند. این شکاف‌های عظیم زیرزمینی، در برخی مواقع موجب تغییر مسیر رودها، ایجاد آبراهه­‌ها و پدید آمدن چشمه­‌های مختلف و گوناگونی می­‌شوند.

در این خصوص، پژوهشگران دانشگاه تبریز، به‌منظور تعیین ویژگی­‌ها و رفتار هیدروژئولوژیکی گسل شمالی تبریز، تغییرات کیفیت و کمیت آب زیرزمینی در دو سوی آن، تأثیر حضور این گسل بر منابع آب زیرزمینی مجاور آن و درنهایت تأثیر آن بر پراکنش و تمرکز فعالیت­‌های انسانی وابسته به منابع آبی متأثر و هم‌جوار آن، پژوهشی را انجام داده‌اند.

محققین برای انجام این پژوهش، تراز سطح آب زیرزمینی در چاه‌­های موردنظر را اندازه­‌گیری و نمونه‌­های آب زیرزمینی از این چاه‌­ها را نیز جمع‌­آوری کردند. همچنین هدایت الکتریکی نمونه­‌های آب و اسیدیته آن در صحرا و هم­زمان با نمونه­‌برداری اندازه‌­گیری شد. پس‌ازآن نیز آنالیزهای میدانی و آزمایشگاهی انجام‌شده و نتایج حاصله مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند.

نتایج این پژوهش نشان داد که تغییرات خصوصیات هیدروژئولوژیک طرفین گسل بسیار زیاد است، به‌طوری‌که مجموع آب‌دهی سالانه چاه­‌های بخش جنوبی گسل بسیار بیشتر از چاه­‌های بخش شمالی است.

همچنین بر اساس این نتایج،  چاه­‌های بخش شمالی گسل، عمق کمتری نسبت به چاه‌­های بخش جنوبی دارند که می‌­توان آن را به حرکات شیب گسل نسبت داد.

پژوهش فوق همچنین حاکی از آن است که بین میانگین تراز سطح آب زیرزمینی دو طرف گسل اختلاف زیادی وجود دارد.

ارزیابی هیدروشیمی یا وضعیت شیمیایی آب‌ها نیز نشان داد که تغییرات کیفی آب زیرزمینی در عرض گسل دارای تغییرات زیادی است. برای مثال، غلظت یون­‌های محلول در آب زیرزمینی بخش شمالی گسل بیشتر از بخش جنوبی است. بر همین اساس، محققین معتقدند که آب­‌های زیرزمینی بخش شمالی گسل، برای مصارف شرب و صنعتی مناسب نیستند.

نتایج این پژوهش که در «فصل‌نامه زمین­‌شناسی ایران» مربوط به پژوهشکده علوم پایه کاربردی جهاد دانشگاهی منتشر شده، نشان‌دهنده تأثیر شگرف گسل در پراکنش و تمرکز صنایع در منطقه است.

این تحقیق همچنین، تأثیر این پدیده‌­ها را بر کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی موردنیاز صنایع منطقه نشان می­‌دهد و می‌تواند دراین‌باره، راهنمای مناسبی برای انجام فعالیت‌های کلان اقتصادی باشد.

 

گزارش: محمدرضا دلفیه

منبع: رجب‌­پور، ح.، و واعظی هیر، ع. 1396. بررسی تاثیر گسل شمال تبریز بر ویژگی­‌های کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی مجاور در شرق تبریز. فصلنامه زمین­‌شناسی ایران، 11(42): 153-141.

No tags for this post.