اثر «نوبت‌کاری» بر سلامت عمومی و کیفیت خواب
روزکار، عصرکار، شب کار. این ها واژه هایی هستند که کارکنان شرکت ها و موسسات مختلف به همراه خانواده هایشان، مدام با آن ها مواجه می باشند. اما آیا این گونه سیستم چرخشی انجام کار، علاوه بر معیشت زندگی، سلامت افراد را هم تامین می نماید؟ پاسخ پژوهش های علمی در این خصوص منفی است!
نوبت کاری یکی از رهاوردهای اجتناب ناپذیر پیشرفت فناوری است. این فرایند که به انجام کار در زمان هایی غیر از زمان های معمول اداری اطلاق می گردد، به دلیل اثرات نامطلوبی که بر جنبه های مختلف زندگی انسان دارد، به عنوان یکی از عوامل زیان بار شغلی شناخته می شود.
نوبت کاری از یک سو با ایجاد اختلال در ریتم های طبیعی و بیولوژیک بدن، موجب کاستن از سلامت جسمی و روانی گشته و از سوی دیگر به دلیل بر هم زدن الگوی متعارف و روزانه زندگی، امور خانوادگی و اجتماعی شخص را دچار بی نظمی می سازد.
گروهی از پژوهشگران کشورمان از دانشگاه های علوم پزشکی جندی شاپور و شهید چمران اهواز اخیرا نتایج پژوهشی را که در این زمینه به انجام رسانیده اند، در شماره پاییز 1393 فصل نامه علمی پژوهشی «ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت ها» منتشر نموده اند. هدف این مطالعه بررسی ارتباط نوبت کاری با سلامت عمومی و کیفیت خواب کارکنان بوده است.
پژوهش فوق الذکر به شیوه توصیفی-تحلیلی بر روی 230 نفر از پرسنل یک شرکت لوله سازی در استان خوزستان به انجام رسیده است. این افراد که دارای میانگین سنی حدود 38 سال بوده اند، از دو گروه ثابت کار و نوبت کار (شیفتی) به صورت تصادفی انتخاب گردیده و مورد آزمون قرار گرفتند.
نتایج این تحقیق نشان می دهد که افراد نوبت کار در مقایسه با ثابت کاران، گرفتار اختلال خواب و خستگی بیشتری می باشند. در واقع شایع ترین عارضه سلامتی برای نوبت کاران، ابتلا به اختلالات خواب است. از سوی دیگر، نمره کلی سلامت روان برای کارکنان نوبت کار (شیفتی) به طور معنی داری بیشتر از کارکنان ثابت کار به دست آمده است (کسب نمره بالاتر به معنای وضعیت نامطلوب تر سلامت روانی است).
در این تحقیق هیچ گونه ارتباط معنی داری بین سن و همچنین سطح تحصیلات از یک سو با کیفیت خواب و سطح سلامت روان از سوی دیگر به دست نیامده است که این به نوبه خود نشان دهنده عدم تاثیر سواد تحصیلی و سن در کاستن از تبعات منفی نوبت کاری است.
طبق بیان محققین این پروژه پژوهشی، با توجه به اثرات سوء نوبت کاری که با فراوانی زیادی در خدمات و صنعت به کار گرفته می شود، لازم است یک برنامه ریزی سیستماتیک برای انعطاف پذیر کردن نیروی کار و بهینه کردن بهره وری و همچنین رقابتی کردن کسب و کار انجام گردد. این پژوهشگران توصیه نموده اند که چنین مطالعه ای در سازمان های دیگر و با موقعیت های کاری متفاوت تکرار گردد.
منبع: فصل نامه «ارتقای ایمنی و جلوگیری از مصدومیت ها» دوره 2 شماره 3 پاییز 1393
No tags for this post.
