هنوز در ابتدای راه ایستاده ایم

سواد رسانه ای نه تنها از الزامات امروز دنیای رسانه است، بلکه به نوعی از الزامات زندگی در جوامع امروزی نیز هست چون دنیای امروز دنیای ارتباطات، رسانه و اطلاعات است و برای زندگی در آن، باید از مسائل پیرامون آگاه بود.

سواد رسانه ای، یک طیف مخاطب محور است و هر مخاطبی باید به اندازه توانایی خود از آن بهره مند شود تا تحت تاثیر هر پیام رسانه ای قرار نگیرد.

این مقوله به معنای کدگشایی از پیام های رسانه ای است، یعنی مخاطبان بتوانند از نظر هنری، ساختاری و سایر جنبه های ممکن و به طرزی آشکار، معنا و مفهومی که در پیام های رسانه ای وجود دارد را دریافت کنند و متوجه آن شوند. به بیان دیگر، سواد رسانه ای نیز مثل سواد، به معنی دانستن نحوه تولید پیام رسانه ای و چیزهای دریافتی از آن است.

برای مثال بسیاری می پرسند چرا در کنار زمین فوتبال تبلیغات وجود دارد. همه بازی را می بینند و به این تبلیغات توجه نمی کنند. در صورتی که بیشترین تاثیر بر مخاطب را همین آگهی های کنار زمین دارند چون بر ناخودآگاه افراد تاثیر می گذارند؛ در حالی که خود این افراد شاید اصلا متوجه این موضوع نباشند.

همه این شواهد صحتی بر این ادعاست که در ایران ما تازه در اول راه هستیم. چون سواد رسانه ای یک دانش وارداتی است و ما باید شرایط بهره گیری از آن را فراهم کنیم.

یک انسان عادی در هر جامعه ای سواد رسانه ای دارد چون براساس سهم و توانایی خود دست به تجزیه و تحلیل می زند و مصرف رسانه ای دارد، گرچه ممکن است با واژه مصرف و سواد رسانه ای آشنایی نداشته باشد.

نکته ای که بسیار مهم است اینکه سواد رسانه ای یک طیف است. یعنی همه افراد سواد رسانه ای دارند، حتی یک کودک هم از این توانایی بهره مند است اما با درجه خیلی پایین.

از سوی دیگر، رسانه های تصویری بیشتر رفتارمحور هستند و مخاطبان از طریق آنها می توانند رفتارها را تقلید کنند و یاد بگیرند و در مجموع می توان از طریق همین نوع رسانه ها قوانین اجتماعی را به مردم جامعه یاد داد. در مقابل رسانه های مکتوب به انسان اجازه تمرکز می دهند و برای فهم محتوا و مسائلی که در آنها وجود دارد، موثرتر واقع می شوند. این رسانه ها باعث ارتقای فکر و پرورش روح افراد می شوند.

در ادامه، اشکالی که به رسانه های اینترنت محور در کنار محاسن آن ها وارد است، این است که حریم خصوصی افراد در آن دچار تهدید و امنیت افراد به خطر می افتد. افراد زیادی هستند که به اینترنت خیلی اعتماد دارند و اطلاعاتی را از خود در آن منتشر می کنند که افراد دیگر از آن سوءاستفاده می کنند.

بنابراین، با توجه به انواع مختلف رسانه و سطوح متفاوت مخاطبانی که دارای طیف وسیعی از سواد رسانه ای هستند، به نظر می رسد لازم باشد در این کارزار بیش از پیش به مقوله سواد رسانه ای توجه کنیم.

* شهناز هاشمی_پژوهشگر ارتباطات و مدرس دانشگاه

No tags for this post.