معمای پژوهش اصیل و پژوهشگر واقعی
دکتر محمدعلی نویدی: پژوهش اصیل چیست و پژوهشگر واقعی کیست؟ غایت و غرض پژوهش‌های علمی کدام است؟ پژوهش یک فعالیت انسانی خردورزانه و علم مدارانه و استدلال پذیرانه است که بصورت فرآیند محور و « process » انجام می‌شود. در چنین پژوهشی، پژوهشگر واقعی و راستین مسائل و موضوعات مورد و متعلق پژوهش را به ساحت و حضور عقل و اندیشه و نظریه‌های علمی فرا می‌خواند، گویی، چنین پژوهشگری مسائل و مباحث را از سطح و مرتبه و عالم خوابناکی و خفتگی و تعبیر نشده به جهان ذهن و اندیشه آگاه و مفسر و معبر و خلاق بر و بالا و والا می‌کشد و در محضر خرد و عقل حاضر می‌سازد و با این حضور پدیده‌ها و مسائل را از حالت خوابیدگی، خفتگی و آشفتگی می‌رهاند و جامه و صورت نوین و نافع بر آنها می‌پوشاند.
از این روی، پژوهش یک فعالیت و کوشش اصیل و آگاهانه و مستمر و اثربخش آدمی‌ست که در جریان آن پژوهشگر اندیشه ورز، به بررسی، واکاوی، نقد و نظر و تأمل و تمیز و در نهایت به شناخت و آگاهی عقلانی و علمی می‌رسد. در چنین پژوهشی اصیل و اثربخش معیار و میزان به تحقیق دو رکن و دو اصل اساسی خواهد بود: دلیل آوری و استدلال ورزی؛ و کارآمدی و اثربخشی « effective » . و پژوهشگر راستین، محقق مستقل و آزاداندیش و کاشف حقایق خواهد بود و راه‌های نو خواهد گشود و افق‌های تازه کشف خواهد کرد و گره‌های زندگی و جامعه و جهان آدمی را خواهد گشود یا یاری خواهد کرد و بن بست‌ها را در خواهد نوردید و بدون جانبداری و سمت و سو گیرانه پیشین و پیش فرضانه راه و روش اندیشه و علم و دانش و فناوری را باز و فراخ نگه خواهد داشت. به عنوان مثال، چرا صلح و دوستی و عقل و عشق و تعامل و گفتگو راه پیشرفت و ترقی جوامع و ملل متمدن است؟ به این سؤال پاسخ خرد پسند و دل‌پذیر خواهد داد و به کشف راهکار‌ها و راه حل‌های عاقلانه و اثرورزانه یاری خواهد رساند.
هدف و غرض از پژوهش‌های علمی و تخصصی چیست؟
پژوهش‌های اصیل و عمیق، پژوهش‌هایی هستند که مسئله محور و مبتنی بر موضوع واقعی و مشکل گشا و مدل سازی شناخت و حل مسائل اساس آنهاست. « concerns Based Adoption Model ».
از این حیث، پژوهش‌های دستورالعملی و رفع تکلیفی و باری بهر جهت، از دایره و دامنه مبحث ما خارج می‌شود، این نوع پژوهش‌ها و پژوهشگران و شبه علم ورزان، خطرات و خسران‌های جبران ناپذیری بر جوامع دارند. یعنی، بیهوده و بی اثر سرمایه‌های انسانی و مالی و اعتباری کشور و جامعه را بر باد می‌دهند و هیچ « nothing » درو می‌کنند.
از کجا بفهمیم یک پژوهش کاذب و پژوهشگران ناراست هستند؟ از اوضاع و احوال زندگی مردم. نکته دقیق و ژرف این است که زندگی همانند یک ریسمان و جریان پرگره و پرمسئله است، اگر پژوهشگران و نویسندگان و اندیشمندان و استادان نتوانند گرهی بگشایند و مسئله ای را حل کنند و راهی باز کنند و دردی را دوا نمایند، به حکم عقل، راه ناروا و ناراست رفته اند و یا توسط ارباب قدرت به اسارت و یا مزدوری گرفته شده اند! بر این اساس، پژوهش‌ها و پژوهشگران واقعی، دارای اهداف و اغراض بلند انسان دوستانه و علم گسترانه هستند.
هیچ پژوهشی بدون مسئله « problem » و موضوع « problematic » بحث انگیز و متنازع فیه و نیز « problem solving » مشکل گشایی، پژوهش حقیقی نخواهد بود. پژوهش و پژوهشگر همواره با مسئله و موضوع واقعی درگیر است تا از نیروی خرد و اندیشه ورزی خود بر آن نور و روشنی بتاباند و گره بگشاید و مسأله حل کند.
کار و کوشش اولی و ضروری یک پژوهشگر، نیک اندیشی و ژرف کاوی مسئله و مشکل است، و کار و اهتمام دوم آن راه حل یابی و گشایش می‌باشد، زیرا، اگر مسئله‌ها و معضلات به حال خود رها شوند و رسیدگی و سروسامان نیابند، تبدیل به بحران می‌شوند و بحران‌ها همان باتلاق‌ها و ظلمات زندگی هستند و آرامش و امنیت و رفاه و رشد و بالندگی را از انسان و زندگی می‌ستانند و پریشانی و آشفتگی ببار می‌آورند.
پژوهشگری که به جای کشف مسئله و حل معضل و یاری به مردم و رضایتمندی آنان، به دنبال خوش خدمتی و چاپلوسی باشد، هرگز در ساحت و صحنه پژوهش اصیل و اثربخش جایگاه و پایگاهی نخواهد داشت. بنابراین، پژوهش‌های علمی همواره مسئله محور و موضوع مدار و پیشران و پیش برنده بوده اند. اگر آزمایشات و رصد‌های تیکو براهه و تلاش و تجربیات کپر نبود، هرگز انقلاب کپرنیکی رخ نمی‌داد و گالیگه ظهور نمی کرد و بشر بر راه و روش خرافی و خطا باقی می‌ماند.
اگر تلاش‌ها و تتبعات و تحقیقات ابن سینا و زکریای رازی نبود علوم طب به پیشرفت‌های امروزی نمی رسید. آری، پژوهش مسئله محور و اثربخش، پیشران اندیشه‌ها و علم و دانش و فناوری بشری بوده است. به عبارت دیگر، پیشرفت‌های شگرف علوم و فنون در قرن حاضر حاصل تلاش‌ها و تقلا‌های خالص و خستگی ناپذیر خردورزان و پژوهشگران و اندیشمندان و دانشمندان گذشته است و این خود درس عبرت برای آیندگان می‌باشد.
