چالش های اخلاقی پیش روی توسعه علم و فناوری
تاریخ علم لبریز است از اعمال غیرانسانی دانشمندانی که آزمایش های علمی آنها مرز های اخلاق و انسانیت را نقض کرده است. مثلا آزمایش های یوزف مِنگِله Josef Mengele پزشک و افسر آلمانی عضو اس اس نازی ها را باید بیشتر جنایت های غیرانسانی نامید تا آزمایش های علمی. روش هابر (به آلمانی: Fritz Haber) در تولید آمونیاک و نقش آن در کاربردهای نظامی؛ نقش اتو هان در توسعه شکافت هسته ای و همچنین مسایل مربوط به ژنتیک از جمله موضوعات علمی درگیر با مقوله اخلاق هستند.
اما مرزهای اخلاق علمی را چگونه باید تعیین کرد؟
آیا آزمون هایی که در رشته های مختلف علمی روی موش ها؛ میمون ها و به طور کلی حیوانات در آزمایشگاه های زیست شناسی انجام می شود را هم باید نقض اصول اخلاق علمی دانست؟
در آلمان نازی و همچنین در آمریکا در سالهای حدود ۱۹۳۵ تا ۱۹۳۷ مفاهیم دسته بندی های ژنتیکی و نژادی در فلسفه سیاسی وارد شد در همان زمان رییس دانشکده پزشکی هایدلبرگ به گواه تاریخ به کشتن هزاران معلول ذهنی با استفاده از گاز یاری رساند. در سال ۱۹۳۵ رییس جامعه پژوهش های به نژادی؛ کمپبل (Campbell) اعلام کرد که سیاست به نژادی نازی ها الگویی است که ملت های دیگر و گروه های نژادی دیگر باید از آن تبعیت کنند؛ اگر که نمی خواهند از نظر کیفیت نژادی و دستاوردهای نژادی و دورنمای بقای خود عقب بمانند.
این گونه رفتارهای غیرانسانی؛ نام بلند آوازه علم که تا آن زمان جهش های عظیمی به دست آورده بود را آلوده کرد. علم توانسته بود خودرو اختراع کند و داروها و واکسن های کارآمدی علیه بیماری های میکروبی و ویروسی کشف کند.
اما اینک بخشی از دانشمندان درگیر پروژه هایی بودند که به وضوح؛ امنیت و صلح بشر را به خطر می انداخت.
آلمان نازی در اردوگاه های اجباری زندانیان را مجبور می کرد در آزمایش های وحشتناکی شرکت کنند. مثلا برای مطالعه اثر فشار در ارتفاعات زیاد بر روی خلبان های جنگنده آلمانی؛ بسیاری را در اتاقک های کم فشار قرار می دادند و ریه برخی از افراد را که در اثر تخلیه هوا از اتاقک فشار کشته شده بودند تشریح می کردند.
مثلا دکتر منگله، برای بررسی پایه های وراثتی دوقلوها یکی از دوقلوها را در معرض اشعه ایکس یا بیماری های مرگبار قرار می داد و نتیج پزشکی را با هم مقایسه می کرد.
به گزارش علمنا،متاسفانه این روی تاریک پژوهش های علمی پس از پایان جنگ جهانی دوم همچنان ادامه پیدا کرد. در سال ۱۹۶۶ مجله پزشکی نیوانگلند مقاله تکان دهنده ای منتشر کرد که در آن یک متخصص بیهوشی به نام هنری پیجر از ۲۲ مورد خطای اخلاقی در دانشکده پزشکی هاروارد و بیمارستان ماساچوست پرده بر می داشت. در یک مورد پیجر می گوید؛ که در این بیمارستان کودکان عقب افتاده ذهنی را عمدا با ویروس هپاتیت آلوده می کردند تا مدت عفونت با این بیماری را تعیین کنند. یا حتی ۶ سال پس از آن واقعیت تلخ دیگری افشا شد. سرویس بهداشت عمومی آمریکا از سال ۱۹۳۲ برای مطالعه روی پیشرفت بیماری سفلیس؛ سالها روی ۳۹۹ فرد سیاهپوست بدون اطلاع و رضایت آنها کار کرده بود.
باری! مثال های فوق تنها بخشی از بحث های چالشی پیرامون علم و اخلاق و همچنان مورد بحث های داغ و مناقشات دامنه دار بین فیلسوفان اخلاق و دانشمندان است. با توسعه علم و فناوری و ظهور شاخه های علمی جدید؛ پرسش های جدید و تبعات اخلاقی تازه ای پا به میدان می گذارد. مثلا موضوع هوش مصنوعی؛ کیهان شناسی و سفر انسان به فضا و سکونت در سیارات شبه زمین؛ بحث در خصوص دستکاری ژنتیکی گیاهان و حیوانات برای رفع گرسنگی در جهان؛ بحث درباره مساله شبیه سازی انسان و سلول های بنیادی همچنان در صدر مناقشات بر سر موضوع علم و رابطه آن با اخلاق است.
