تلاش برای پیوند شرکت های دانش بنیان با صنایع متعارف

این صندوق یک نهاد عمومی غیردولتی است که به منظور تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات، کاربردی کردن دانش و دستاوردهای پژوهشی و تکمیل زنجیره ایده، محصول، بازار؛ با هدف پاسخگویی به نیازهای مالی شرکت های دانش‌بنیان از طریق دسترسی این شرکت ها به تسهیلات کم بهره با شرایطی آسانتر از شرایط نظام بانکی شروع به فعالیت کرده است.

با توجه به مسوولیت خطیر این صندوق در حوزه علم و فناوری سیناپرس گفتگویی با دکتر علی وحدت، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی ترتیب داده است که در ادامه می آید.

رویکرد اصلی صندوق در حمایت از توسعه فناوری‌ و شرکت‌های دانش بنیان چیست؟

یکی از مهمترین رویکردهای صندوق نوآوری و شکوفایی، گذار از رویکرد «انفعالی» به «فعال» و ایفای نقش پیش دستانه در تامین مالی اکوسیستم فناوری کشور است. ضمن اینکه معتقدیم با همکاری سایر بازیگران فعال اکوسیستم است که می‌توانیم ظرفیت‌های کشور را به سمت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان سوق دهیم. دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد، جزء ظرفیت‌های اصلی کشور در حوزه علم و فناوری هستند که صندوق نوآوری و شکوفایی می‌کوشد با تعامل سازنده با آن‌ها در جهت حمایت حداکثری از شرکت‌های دانش بنیان گام بردارد. صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یک نهاد مالی تخصصی و حرفه‌ای باید با سایر بازیگران عرصه اقتصادی و فناوری کشور همکاری عمیق داشته باشد.

با توجه به وظایفی که برای این صندوق مطرح شد، تا به حال چه اقداماتی انجام داده اید؟

از آغاز به‌کار دولت تدبیر و امید، به همت نهادهای مختلف فعال در این حوزه، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان رشد قابل توجهی داشته است. اکنون یکی از رویکردهای اصلی صندوق، بازارسازی برای شرکت های دانش بنیان از طریق پیوند نیازهای صنعتی کشور با ظرفیت‌های فناورانه شرکت‌های دانش‌بنیان است که توان بالایی در توسعه فناوری دارند. بنابراین تلاش می‌کنیم با همکاری سایر نهادها و سازمان ها و همچنین صنایع بزرگ کشور، نیازهای فناورانه صنایع و بخش‌های مختلف احصا شود. به نظر می‌رسد مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشور از نفوذ فناوری‌ پیشرفته در صنایع بزرگ و متعارف می‌گذرد.

با توجه به اینکه همواره این چالش مطرح بوده است که برخی از شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری، فاقد شناخت علمی از صنعت و موضوع کاری خود هستند؛ حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی تا چه اندازه براساس ارزیابی های دقیق از طرح‌ها صورت می‌گیرد؟

همه شرکت‌های دانش‌بنیان از لحاظ بلوغ یکسان نیستند. برخی از آن‌ها در سطوح بالاتری قرار دارند و عرصه فناوری و کسب‌وکار را بیشتر می‌شناسند و برخی نیز مسیر طولانی‌تری برای رشد در پیش دارند. اما در هر حال، انتظار ما از شرکت‌های دانش بنیان، انجام فعالیت اقتصادی است. یعنی یک طرح کسب‌وکار فناورانه باید علاوه بر توجیه فنی، توجیه اقتصادی هم داشته باشند تا بتواند از حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی بهره مند شود. اطمینان از توجیه فنی و اقتصادی طرح‌ها مستلزم ارزیابی دقیق آن‌ها است. لذا ارزیابی طرح ها در صندوق بر مبنای چارچوب های اصولی و علمی و توسط کارشناسانی انجام می شود که هم بر فرآیند ارزیابی طرح‌های کسب‌وکار تسلط دارند و هم با حوزه فناوری مورد نظر آشنا هستند.

پیرامون موضوع تمرکززدایی و مقابله با بوروکراسی اداری چه کارهایی در این صندوق صورت گرفته است؟

در راستای تمرکززدایی و عدم نیاز به پیگیری‌های اداری در پایتخت، در صددیم بخشی از ارزیابی‌ طرح‌ها را به صندوق های پژوهش و فناوری استانی به عنوان عامل صندوق نوآوری و شکوفایی منتقل کنیم؛ چون فرض ما براین است که اطلاعات و ارزیابی نهادهای بومی از افراد، شرکت‌ها و طرح ها می‌تواند دقیق‌تر از ما باشد. از این رو تلاش ما بر این است که برای افزایش دقت و سرعت ارزیابی طرح‌ها، با صندوق های پژوهش و فناوری تخصصی و استانی همکاری بیشتری داشته باشیم.

همواره عده ای به این موضوع که دانش بنیانی درکشور ما عمدتا مبتنی بر مهندسی معکوس است، نه تحقیق و توسعه، انتقاد دارند. نظر شما در این رابطه چیست؟

به گمانم این اظهارنظر در شکل عام وکلی آن صحیح نیست. شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی در کشور وجود دارند که نه بر اساس مهندسی معکوس، بلکه با تحقیق و توسعه در مرزهای دانش و فناوری توانسته‌اند محصولات و خدمات فناورانه پیشرفته‌ای را توسعه دهند و حتی آن‌ها را به سایر کشورها صادر کنند. اما نباید فراموش کنیم که سبک‌ها و روش‌های متنوعی برای توسعه و اکتساب فناوری وجود دارد و ایجاد ارزش افزوده در بخش‌های مختلف بر پایه دانش و فناوری، از هر طریق که باشد، اتفاقی ارزشمند است.

انتظار ما از شرکت‌های دانش بنیان، انجام فعالیت اقتصادی است. یعنی یک طرح کسب‌وکار فناورانه باید علاوه بر توجیه فنی، توجیه اقتصادی هم داشته باشند تا بتواند از حمایت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی بهره مند شود.

آیا سیاست صندوق نوآوری، کمک به توسعه فناوری و نوآوری در صنایع متعارف است؟ یا به شرکت های دانش‌بنیان تسهیلات می‌دهد که خودشان تولید و بازاریابی کنند؟

این سوال مهمی است. به نظر من باید تلاش کنیم پیوند شرکت های دانش بنیان با صنایع متعارف محقق شود. باید کارشناسان صنعتی و اقتصادی مطلع از حوزه‌های مختلف را در کنار افراد و شرکت های فناور و نوآور همان حوزه قرار دهیم تا فناوری در صنایع متعارف و سنتی رسوخ پیدا کند. رسوخ فناوری در صنایع موجود، باعث ایجاد ارزش افزوده در سطح گسترده خواهد شد و این همان اتفاق اصلی است که باید رقم بخورد. نباید زمین بازی را گم کنیم. ما با ایجاد شرکت های کوچک نمی توانیم تأثیرگذاری خیلی جدی در اقتصاد، آن هم درکوتاه‌مدت داشته باشیم. اما اگر بتوانیم شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان را به شرکت‌های بزرگ وصل کنیم، درتوسعه اقتصاد کشور بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

توسعه زنجیره یا شبکه تأمین دانش‌بنیان صنایع بزرگ بحث‌ بسیار مهمی است، زیرا به بهبود رقابت‌پذیری صنایع بزرگ کشور نیز کمک می‌کند. ما معتقدیم صنایع بزرگ باید بتوانند در اطراف خود حلقه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان شکل دهند. در همین راستا در صندوق نوآوری و شکوفایی تلاش می‌کنیم با کمک انجمن‌ها و نهادهای صنفی فعال، به تقویت زنجیره تأمین صنایع بزرگ کشور با محوریت شرکت‌های دانش بنیان کمک کنیم.

برای تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در استان‌ها چه برنامه‌هایی پیش‌بینی کرده‌اید؟

برای توسعه فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان در هر استان، نگاه ما در وهله اول باید به نیازها و ظرفیت‌های محلی همان استان باشد. به منظور استفاده از ظرفیت‌ صندوق‌های پژوهش و فناوری و پارک‌های علم و فناوری که در استان‌های مختلف حضور دارند، آیین‌نامه جدیدی در صندوق نوآوری و شکوفایی تدوین و تصویب شده که بر اساس آن می‌توانیم تا ۹ برابر سرمایه اولیه صندوق‌های پژوهش و فناوری به آن‌ها اعتبار بدهیم. اکنون شرکت‌های فناور و دانش‌بنیانی که در استان‌های مختلف مشغول به فعالیت هستند، می‌توانند تحت پوشش حمایت‌های صندوق‌های پژوهش و فناوری استانی قرار گیرند. صندوق‌های پژوهش و فناوری معمولاً دو ویژگی اصلی دارند که یکی از آن‌ها حضور در مناطق جغرافیایی مختلف و دیگری فعالیت در بخش‌های خاص صنعت و فناوری است. با توجه به پراکندگی جغرافیایی و تخصص این صندوق‌ها انتظار می‌رود با این خط اعتباری، بخش مهمی از نیازهای مناطق مختلف کشور رفع شود.

چه اقداماتی برای انتقال یا فروش دانش فنی شرکت‌های دانش‌بنیان به متقاضیان خصوصی یا دولتی انجام شده و تاثیرگذاری اقداماتی همچون برپایی نمایشگاه‌های فن بازار را چطور ارزیابی می‌کنید؟

همان‌طور که اشاره کردید، برگزاری نمایشگاه‌هایی که در آن‌ها نیازها و دستاوردهای پژوهشی و فناورانه به قصد پیوند بین طرف عرضه و تقاضا ارائه می‌شود، از جمله اقدامات مهم در این راستا بوده است. اما واقعیت این است که برای ارتباط موثر بین عرضه و تقاضا و ایجاد پیوند بین آن‌ها، نیازمند بنگاه های خصوصی تخصصی هستیم که از ایجاد این پیوند، سود ببرند. همان‌طور که بنگاه‌های معاملات املاک، خرید و فروش مسکن را تسهیل می‌کنند و به رونق این حوزه کمک می‌کنند، وجود بنگاه های خصوصی در حوزه تبادل دانش و فناوری هم برای رونق بازار دانش و فناوری ضروری است و باید این نهادها را هم به رسمیت بشناسیم.

این نهادهای خصوصی باید نسبت به دو موضوع شناخت داشته باشند. از یک سو درک درستی از فرآیند توسعه فناوری و نوآوری داشته باشند و از سوی دیگر، نیازها و الزامات صنعت را بشناسند. فقدان این نهادها پیوند عرضه و تقاضای فناوری را بسیار دشوار می‌کند. تلاش ما در صندوق نوآوری و شکوفایی، حمایت از این نوع نمایشگاه‌ها و فن‌بازارها برای تسهیل تجاری‌سازی فناوری بوده است.

بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه عرضه محصولات خود به بازارهای جهانی ضعیف عمل می‌کنند و دچار مشکل هستند. آیا صندوق نوآوری و شکوفایی در این زمینه برنامه‌ای دارد؟

شرکت‌های دانش‌بنیان باید نگاه جدی به صادرات داشته باشند. البته تحریم‌ها تاثیرات بدی بر اقتصاد کشور گذاشته است که نمی‌توان آن را انکار کرد، اما گاهی این اتفاق می‌تواند منجر به تقویت اعتماد به توان داخلی کشور شود. با توجه به اهمیت تقویت بنیه صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان، ما بسته‌ای برای حمایت از صادرات دانش‌بنیان پیش‌بینی کرده‌ایم تا این شرکت‌ها بتوانند بیشتر در بازارهای بین‌المللی حضور پیدا کنند. برای مثال کمک هزینه‌ای برای پذیرش هیات‌های خارجی و پوشش هزینه‌های مربوط به اخذ تاییدیه‌های بین‌المللی در نظر گرفته‌ایم.

جریان نوآوری در شرکتهای دانش بنیان، بنا به سفارش بخش های اقتصادی و اصطلاحاً مسئله‌محور است یا این شرکت ها بعد از توسعه فناوری به دنبال بازار می گردند؟

همان‌طور که اشاره کردید، برای توسعه فناوری دو رویکرد عمده وجود دارد: اول فشار علم و فناوری که عرضه‌محور است، و دوم، کشش بازار که تقاضامحور یا مساله‌محور است. به گمانم شرایط فعلی کشور ایجاب می‌کند که نوآوری بیشتر مبتنی بر تقاضا باشد تا عرضه. به نظر می‌رسد با توجه به شرایط محیطی و بازخوردهای تجارب مختلف در سال‌های اخیر، اکنون شاهد گذار شرکت‌های دانش‌بنیان از رویکرد عرضه‌محور به تقاضامحور هستیم.

گفتگو: هانیه حقیقی

No tags for this post.