چاقی امید به زندگی کودکان را کاهش می‌دهد

کودکان چاق پس از سنین 6 سال، بدون در نظر گرفتن وضعیت چاقی والدین، بیش از 50 درصد احتمال چاقی را در بزرگ‌سالی دارند. 80 درصد کودکانی که در سن 10 تا 15 سالگی اضافه وزن داشته‌اند، در سن 25 سالگی چاق بودند. چاقی در کودکان زیر 8 ساله که به بزرگ‌سالی ادامه می‌یافت نیز با چاقی شدید بزرگ‌سالی همراه است. افزایش عوارض چاقی به شکل بیماری‌های مزمن، بار اقتصادی و اجتماعی زیادی را به جوامع بشری تحمیل کرده و به‌عنوان اپیدمی قرن حاضر و یکی از مهم‌ترین معضلات سیستم‌های سلامتی، خود را مطرح کرده است  و این اپیدمی جهانی در کشورهای درحال‌توسعه و به‌خصوص کودکان از شدت و سرعت بالاتری برخوردار است.

چاقی کودکان و علل آن

هم اکنون علل مختلفی در ایجاد این چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان نقش دارد. به گفته دکتر منصور بهرامی، متخصص بیماری‌های کودکان، فاكتورهایی مانند ژنتیك، محیط، فعالیت روزانه، رفتاری و نحوه انتخاب غذا در دوران كودكی مهمترین عامل چاقی در كودكان محسوب می‌شوند كه این عوامل زمینه ساز بیماری‌های بیشماری همچون سكته قلبی و مغزی، فشار خون، دیابت، سرطان، بیماری‌های مفصل (كمر درد، زانو درد ) و … می‌شوند. همچنین ریز فاكتورهایی همچون وزن كم هنگام تولد، تغذیه با شیر مصنوعی (شیر خشك )، شیوه نامناسب زندگی (خواب، خوراك نامناسب و بی تحركی )، تماشای بیش از 2 ساعت تلویزیون در طول شبانه روز، تناول غذاهایی همچون فست فود بیش از 3 بار در هفته، چاقی پدر و مادر و سطح اقتصادی پایین (برخلاف تصور عموم، چاقی در افراد فقیر به علت نداشتن آگاهی از منابع غذایی و مراقبت كمتر از خود و همچنین استفاده از برنامه غذایی ارزان قیمت مانند قند، شكر و چای و … به جای وعده غذایی گوشتی، بیشتر از افراد مرفه دیده می شود)، عوامل بروز چاقی در سنین كودكی محسوب می شوند.

رییس اسبق بخش اطفال مركز پزشكی شهدای تجریش در پاسخ به اینکه وزن طبیعی کودک در سنین مختلف باید چه میزان باشد، گفت: معمولا وزن طبیعی كودك در سن تولد 5/2 تا 4 كیلوگرم است كه این میزان در حدود 4 ماهگی2 برابر، در یك سالگی 3 برابر و در 5 سالگی 6 برابر و در 10 سالگی 10 برابر وزن تولدش است. اگر وزن كودك بیش از این میزان باشد، چاق محسوب می شود البته چاقی در دوران كودكی بین دختران و پسران به یك میزان است اما با افزایش سن این میزان بین دختران دبیرستانی بیش از پسران و بین زن‌ها بیش از مردان می شود.

این عضو هیات علمی بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: چاقی یك كودك تنها به مفهوم زیادی وزن او نیست بلکه كودك چاق از لحاظ روحی و روانی نیز دارای مشكل و مستعد بیماری‌های زیاد است بنابراین بهترین زمان برای پیشگیری و درمان بیماری چاقی دوران كودكی است. معمولا تا 2 سالگی رژیم غذایی خاصی به كودك داده نمی‌شود اما پس از گذشت این سن، مراقبت‌های غذایی آغاز می‌شود.

افسردگی در کمین دختران چاق

متخصصان سلامت بر اساس یافته‌های به دست آمده تاکید کردند که دختران چاق بیشتر احتمال دارد در دوران کودکی و نوجوانی به افسردگی دچار شوند.

مطالعه انجام شده روی نتایج ۲۲ تحقیق نشان داد در مقایسه با دخترانی که از وزن طبیعی دارند، دختران چاق ۴۴ درصد بیشتر در معرض افسردگی هستند یا احتمال دارد در آینده به این اختلال دچار شوند. با این حال داشتن اضافه وزن همچون مشکل چاقی در خطر ابتلای دختران به افسردگی نقشی ندارد.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سراسر جهان بیش از ۴۰ میلیون کودک در سن پنج سالگی دچار اضافه وزن یا چاقی هستند. همچنین افسردگی دلیل اصلی کاهش کیفیت زندگی کودکان است که بر عملکرد آنان در مدرسه، دوست یابی و حتی خطر گرایش به مواد مخدر تاثیر می‌گذارد.

پیامدهای چاقی و اضافه وزن در کودکان

عدم کنترل وزن و اصلاح نکردن الگوی تغذیه ای در کودکان، می تواند منجر به بروز انواع مشکلات جدی سلامتی از جمله: بیماری های قلبی- عروقی، مقاومت به انسولین، اختلالات اسکلتی- عضلانی، سرطان و ناتوانی در بزرگسالی شود.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه می کند که برای نوزادان و کودکان خردسال: تغذیه با شیر مادر حداقل در 6 ماه نخست تولد و استفاده از مکمل های غذایی مطمئن در کنار تغذیه با شیر مادر تا 2 سالگی در نظر گرفته شود.

توصیه WHO برای کودکان در سنین مدرسه (دانش آموزان):

• افزایش مصرف میوه و سبزیجات
• حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی روزانه و مستمر
• مصرف متعادل چربی و قند

محدود کردن مصرف فست فودها، خوراکی های مضر (چیپس، پفک، تنقلات و نوشیدنی قندی)

سیاست‌های پیشگیری چاقی کودکان

سیاست‌های مختلفی از خانواده تا جامعه برای پیشگیری و کنترل چاقی و اضافه وزن مورداستفاده قرار می‌گیرند. بهترین و پایدارترین راه برای مدیریت چاقی کودکان، رویکردی مبتنی بر مدارس است. مدارس می‌توانند رویکردهایی جهت جلوگیری از چاقی را با ایجاد محیط‌های حمایتی برای تغذیه سالم (HE) و PA منظم، سیاست‌ها، برنامه‌های درسی و کارکنان پیرامون تاثیر مثبت بر سلامت کودکان توسعه دهند. محیط مدرسه می‌تواند پیام‌های ارایه‌شده از طریق برنامه درسی رفتارهای سالم را تقویت یا تضعیف کنید.

از استراتژی‌های دیگر مقابله با چاقی و اضافه وزن، وضع مالیات بر غذاهای ناسالم و کاهش قیمت غذاهای سالم به‌ویژه میوه‌ها و سبزی‌ها است. نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر که مهم‌ترین عامل افزایش وزن و چاقی هستند، به‌طور تقریبی 11 درصد کل کالری مصرفی کودکان را تشکیل می‌دهند. هر بار مصرف اضافی روزانه نوشابه گازدار باعث افزایش 60 درصدی خطر ابتلا به چاقی کودک می‌شود. در مطالعه‌ای که در تهران توسط میرمیران و همکاران انجام شد، ارتباط مصرف نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و سندروم متابولیک مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاکی از آن بود که مصرف بالای نوشیدنی‌های گازدار می‌تواند با افزایش خطر سندروم متابولیک، چاقی شکمی و فشار خون در کودکان و نوجوانان همراه باشد.

از دیگر استراتژی‌های مقابله با چاقی کودکان می‌توان به تبلیغات اشاره کرد؛ زیرا تبلیغات می‌توانند رفتارهای مرتبط با سلامت کودکان را تحت تاثیر قرار دهند. این شامل سیاست‌هایی است که تصویر غذای سالم را بهبود می‌بخشد و مواد غذایی ناسالم را کمتر جذاب می‌کند.

آکادمی اطفال آمریکا گفته است: تبلیغات برای کودکان به شکل ذاتی فریبنده است. با این وجود، کودکان همچنان در معرض بازاریابی گسترده و ترویج اقلام غذایی قرار می‌گیرند. کودکان مفهوم تبلیغات را درک نمی‌کنند و قادر به تمایز تبلیغات از برنامه‌های عادی یا اخبار نیستند. در ایران، امینی و همکارانش در مطالعه‌ای به بررسی محتوای تبلیغات مواد غذایی در برنامه‌های تلویزیونی کودکان در 8-2007م و مقایسه آن با گزارش 2000م پرداختند. نتایج نشان داد در میان محصولات مواد غذایی تبلیغ‌شده، غذاهای پرکالری از جمله شکلات، نوشابه، غلات اکسترودشده، بستنی، کوکی‌ها و آب‌نبات‌ها بیشترین میزان را داشتند و اگرچه تعداد کل تبلیغات در برنامه‌های تلویزیونی کودکان کاهش‌ یافته، اما مصرف غذاهای با چربی و قند بالا و کم‌مغذی همچنان ادامه داشته و سیاست‌های مربوط به این موضوع باید موردبررسی قرار گیرد.

ایران و سیاست‌های پیشگیری و کنترل چاقی

رویکردهای عمده در پیشگیری از چاقی بر 3 دوره بحرانی( قبل و حین حاملگی و زایمان، دوران کودکی و سن مدرسه) نوجوانی متمرکز است. در همین راستا، WHO در 2014م کمیسیونی عالی برای پایان دادن به چاقی دوران کودکی ایجاد کرد. توصیه‌های کلیدی این کمیسیون درباره پایان‌دادن به چاقی کودکان (ECHO) عبارتنداز:

1-اجرای برنامه‌هایی برای ترویج مصرف غذاهای سالم و جلوگیری از مصرف غذاهای ناسالم

2-اجرای برنامه‌هایی برای ترویج فعالیت‌های بدنی و جلوگیری از شیوه زندگی کم‌تحرک

3-حمایت از مراقبت‌های پیش از بارداری و بارداری برای پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر

4-ارایه راهنمایی برای سالم‌خوردن، ورزش و عادات خواب در اوایل دوران کودکی

5-ارتقاء سلامت محیط مدرسه

6-ارایه خدمات مدیریت وزن خانواده و سبک زندگی

 مسوولیت‌های مختلف شناسایی‌ شده و برای ذینفعان مختلف نظیر سازمان بهداشت جهانی، کشورهای مشارکت‌کننده و غیردولتی‌ها منتشرشده است.

اجرای برنامه IRAN‑ECHO در شش استان

کمیسیون عالی WHO خواستار شناخت چاقی به‌عنوان چالشی جهانی برای ایجاد انگیزه سیاست‌گذاران در باب تسهیل تغذیه سالم و محیط فیزیکی است. این کمیسیون، تبلیغات و ترویج نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر و الکلی را محکوم می‌کند و اقدامات نظارتی قاطع‌تر را توصیه می می‌کند. همچنین، توصیه می‌شود دسترسی به غذاهای سالم، استانداردسازی جهانی برچسب‌ مواد غذایی و ترویج رفتارهای تغذیه سالم در خانه و مدرسه افزایش یابد، وزن‌گیری دوران بارداری باید پایش شود و راهنمایی‌های جهت تغذیه با شیر مادر، ارایه و اقدام های قانونی مناسب تنظیم شود. در این راستا، مطالعه‌ای تحت عنوانIRAN‑ECHO در قالب برنامه WHO-ECHO توسط علی‌اکبر سیاری و همکارانش طراحی و اجرا شد.

این برنامه با درنظرگرفتن ابعاد مراحل زندگی، مداخل‌های چندگانه را اجرا می‌کند و دارای دو بخش رویکرد جمعیتی(دوره‌های مختلف زندگی را شامل دوره‌های قبل از زایمان، نوزادان، دوران کودکی و نوجوانی و خانواده و جامعه را در نظر می‌گیرد) و فردی(با اضافه وزن یا چاقی) است. به‌عنوان بخشی از رویکرد جمعیت، مطالعه‌ای شبه‌آزمایشی در 6 استان برای مقایسه وضعیت قبل و بعد از اجرای بخش‌های مداخله با همکاری بخش‌های مختلف و سازمان‌های مختلف، مداخلات چندگانه پیرامون گروه‌های سنی مختلف انجام داد.

هم اکنون، برنامه IRAN‑ECHO در 6 استان اجرا می‌شود و در آینده نزدیک در همه استان‌ها موردتوجه قرار خواهد گرفت و اثرهای اصلی آن در سال‌های آینده قابل‌سنجش است. بخشی از این برنامه که به‌عنوان بازنگریی شبه‌تجربی انجام شد، شامل 7149 دانش‌آموز بود و نشان داد که درصد بالایی از دانش‌آموزان در مورد اثرهای نامطلوب اضافه وزن و چاقی بر سلامتی اطلاعات قابل‌قبولی دارند. با این حال، اطلاعات درباره ارزش غذایی کم ‌اسنک‌ها(سبک‌خوراک‌ها) مانند چیپس، سیب‌زمینی، آبمیوه‌های صنعتی و نوشیدنی‌های گازدار مناسب نبود و به شکل تقریبی، نیمی از کودکان و نوجوانان نوشیدنی‌های گازدار و غیرالکلی مصرف می‌کردند.

در این مطالعه، اکثر کودکان معتقد بودند که آبمیوه‌های صنعتی جایگزین مناسب برای میوه‌ها هستند. نگرش نسبت به مصرف نوشیدنی‌های ماستی (دوغ) به جای نوشیدنی‌های غیرالکلی برای جلوگیری از چاقی مطلوب بود اما نسبت به استفاده از آب به جای نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی مطلوب نبود؛ این الگو در تمام 6 استان موردمطالعه وجود داشت. داده‌های پایه تحقیق شبه‌تجربی این برنامه نشان داد که نگرش کودکان و نوجوانان نسبت به اضافه‌نکردن نمک به غذای میز در سطح مطلوب بود. در مورد مصرف شکر، به‌طور تقریبی، نیمی از کودکان و نوجوانان روزانه شکر مصرف می‌کردند. در مورد مصرف روزانه صبحانه، عملکرد کودکان و نوجوانان مطلوب بود و بسیاری از شرکت‌کنندگان در هنگام تلاش برای ازدست‌دادن وزن، نگرش ناخوشایند به حذف یکی از وعده‌های اصلی را داشتند. بیش از 90 درصد کودکان و نوجوانان از نیاز به فعالیت بدنی منظم برای سلامتی آگاه بودند و اکثر شرکت‌کنندگان معتقد بوده پیاده‌روی روزانه یکی از بهترین روش‌های جلوگیری از چاقی و اضافه وزن است.

یافته‌های مربوط به نگرش کودکان و نوجوانان نسبت به اثرهای مضر تماشای طولانی‌مدت تلویزیون بر سلامتی نشان داد که بیشتر کودکان و نوجوانان از این امر آگاه بودند. بر اساس داده‌های پایه مطالعه نیمه‌تجربی این برنامه، ساعات خواب در شب در هر دو گروه سنی 7-12 و 13-18 ساله نامطلوب بود.

به‌طور کلی، برنامه Iran-ECHO امکان انجام توصیه‌های WHO-ECHO را در کشور ارایه می‌دهد که دارای طیف گسترده‌ای از توصیه‌های سیاستی بالقوه برای کاهش چاقی دوران کودکی و شامل عناصر مختلف است.

 

 

No tags for this post.