حذف بیابان زایی و بی‌آبی با بازیافت پساب‌های صنعتی

حضور تراکم های سمی فلزها در محیط، اثر زیانباری در سلامت انسان و حیوانات داشته و موجب بر هم خوردن تعادل و نظم اکوسیستم می شود. از سوی دیگر آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب صنعتی، شهری و کشاورزی در کنار عوامل دیگری مانند افزایش جمعیت روستایی و عشایری و وابستگی معیشت آن‌ها به بهره‌برداری از اراضی در معرض تخریب و رقابت برای بهره‌برداری غیراصولی از اراضی مرتعی و کشاورزی، برداشت بی رویه از سفره های آب زیر زمینی و …. باعث گسترش پدیده بیابان زایی در ایران شده اند. همچنین مطالعات نشان داده است که رشد جمعیت جهانی طی سال های آینده نیاز هر چه بیشتر به آب را در زمینه های مختلف در پی خواهد داشت و تولید پساب نیز فزونی خواهد یافت و کشور ایران نیز از این امر مستثنی نیست. از اینرو استفاده مجدد از پساب به خصوص در کشورهای خشک و نیمه خشک همانند ایران به صورت یک امر اجتناب ناپذیر برای تامین قسمتی از نیازهای آبی در آمده است؛ تصفیه و استفاده مجدد از پساب‌های صنعتی نه تنها بخشی از نیازهای آبی را تامین می کند، بلکه این امر از آلوده شدن رودخانه ها، دریاچه ها، دریاها، اقیانوس‌ها یا آب‌های زیر زمینی توسط این نوع پساب‌ها که در بسیاری از موارد از آلودگی بالایی برخوردار هستند جلوگیری خواهد کرد.

به گفته ستار محمودی پیام ، قائم مقام وزیر نیرو، سالانه از مصرف هفت میلیارد مترمکعب آب در بخش شرب، چهار میلیارد و 300میلیون مترمکعب فاضلاب تولید می‌شود که سه میلیارد آن وارد طبیعت و تنها یک میلیارد و 200میلیون مترمکعب آن جمع آوری و باز چرخانی می‌شود. باز چرخانی این میزان آب پساب می‌تواند منبع آبی مناسبی برای مصرف صنایع باشد.

کیومرث کلانتری، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران نیز در این زمینه گفت: روزانه در شهر تهران هشت و ۶۰۰ تن زباله به آرادکوه حمل می‌‌‌‌شود، بدون اینکه بهره‌‌‌‌‌برداری خاصی از پسماند صورت گیرد، پسماندی که در بسیاری کشورها به عنوان طلای کثیف تلقی می‌‌‌شود در کشور ما به یک معضل تبدیل شده است.

وی از شیرابه به عنوان زهرابه برشمرد و بیان کرد: در تهران مدیریت مناسبی در خصوص تفکیک زباله و استفاده از آن صورت نمی‌‌‌‌گیرد و موضوع زباله و پسماندها معضل مهمی است و باید توجه ویژه‌‌‌ای به آن شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با بیان اینکه آب، چالش فعلی محیط زیست کشور ما است، گفت: افزایش جمعیت و کاهش منابع آبی برای کشور ما حاد است و با توجه به اینکه منابع آبی در کشور محدود است ما باید بتوانیم با تصفیه و بار چرخانی آب چندین بار از آب استفاده کنیم.

وی افزود: در سال گذشته ۱۲ هزار و ۶۰۰ مورد پایش زیست محیطی واحدهای صنعتی در سطح استان تهران صورت گرفته که نتیجه آن شناسایی ۴۰۷ واحد آلاینده در سطح استان بوده که این نشان دهنده توجه نداشتن به قوانین محیط زیستی از سوی صاحبان این صنایع بوده است.

بازگشت صد درصدی پساب ها با استفاده از روش‌های نوین

سیدمحمد محسنی، یک فعال صنعت آب و فاضلاب نیز در این زمینه گفت: بازیافت پساب گامی موثر در جلوگیری از گسترش بیابان زایی در کشور است و از ویرانی محیط زیست و منابع آبی جلوگیری می کند. در تصفیه خانه ها شاهد پرت آب هستیم و با توجه به مساله کمبود آب در کشور، با بازگشت صد درصدی پساب ها با روش های نوین و روز جهان، می توان گامی اساسی در رفع این معضل برداشت.

وی افزود: امروز شاهدیم کارخانه ها و شرکت های مختلف به دلیل فقدان مدیریت دانش، برای تصفیه پساب و فاضلاب به شیوه آزمایش- خطا متوسل شده اند اما فعالان متخصص این عرصه در کشور همگام با فناوری های روز جهان برای خدمات رسانی آماده اند.

این فعال صنعت آب و فاضلاب درباره مصرف بالای آب در پالایشگاه ها، نیروگاه ها و برخی صنایع بزرگ و کوچک کشور هشدار داد و گفت: بیشتر از سفره های آب زیرزمینی برای استفاده های صنعتی بهره برده می شود و همین مساله موجب نشست زمین در مجاورت برخی منطقه ها و بلعیده و نابود شدن سفره ها شده است.

به گفته این فعال صنعتی، ضریب نفوذ استفاده از پساب در چرخه مصرف صنعت ایران بسیار ناچیز و در حد کمتر از 30 کارخانه و شرکت در کل کشور است که اگر به درستی پیگیری نشود، آسیب های جبران ناپذیری به محیط زیست و منابع آبی وارد می شود.

محسنی تصریح کرد: در آمریکا و برخی کشورهای توسعه یافته اروپایی با وجود فقدان معضل کمبود آب، بازیافت پساب به صورت صد درصدی انجام می شود. در این زمینه به فرهنگ سازی و اطلاع رسانی نیازمندیم.

وی پیش بینی کرد در آینده ممکن است حتی بر سر خرید پساب های صنعتی و شهری دعواهایی در سطح کشور و بین الملل به وجود آید.

ضرورت سیاست‌گذاری جدی در حوزه پسماند و پساب

سیاوش آقاخانی، عضو هیات اندیشه‌ورز استان مرکزی نیز در این زمینه گفت: نکته مهمی که کمتر بدان توجه می‌شود موضوع مهم نجات زمین از انواع مختلف آلایندگی است که در حوزه های مختلف به وقوع می پیوندد و وارد زمین می شود. حجم قابل ملاحظه‌ای از پسماندهای صنعتی توسط واحدهای صنعتی و تولیدی بدون توجه به استانداردهای زیست محیطی در زمین رهاسازی می شوند که علاوه بر تخریب شدید خاک، آلودگی بالایی را در منابع آب‌های زیرزمینی به وجود آورده و مرگ اکوسیستم را به همراه می‌آورند.

وی افزود: در کشورهای مختلف دنیا برنامه‌ریزی خاصی صورت می گیرد تا توجه واحدهای صنعتی به این موضوع معطوف شود و مهمتر اینکه تبعات اقتصادی آلودگی زمین برای مردم تبیین می شود؛ موضوعی که در کشور ما مورد غفلت واقع شده است.

وی در ادامه گفت: یکی از نکاتی که در کشورهای پیشرفته در خصوص رهاسازی پسماندهای صنعتی در زمین مورد توجه قرار گرفته و کار مطالعاتی و پژوهشی برای آن صورت می‌گیرد بازگرداندن پسماند صنعتی به چرخه تولید و استفاده از پسماند صنعتی در واحدهای صنعتی و تولیدی دیگر است. به عنوان مثال در شهر اراک می توان تفاله و سربارهایی که در نتیجه فرآیند تولید آلومینیوم‌سازی پسماند تلقی شده و مشکلات زیادی ایجاد می کنند را به عنوان یک محصول در واحد صنعتی دیگر مورد استفاده و بهره‌برداری قرار داد.

این کنشگر اجتماعی عنوان کرد: نیازمند سیاست‌گذاری جدی در حوزه پسماند و پساب هستیم. باید در حوزه شوینده‌ها و استانداردهایی که باید داشته باشند بازنگری اساسی صورت گیرد تا علاوه بر جلوگیری از آلودگی محیط‌ زیست، به سلامت شهروندان آسیب نرسد.

وی در ادامه به پیامدها و چالش‌های اقتصادی ناشی از آلودگی زمین اشاره کرد و گفت: ورود حجم بالای پسماندها به عرصه طبیعت موجب از بین رفتن تنوع زیستی شده و در بین گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری اثر غیرقابل قیمت‌گذاری برجای خواهد گذاشت.

وی گفت: متاسفانه در بسیاری از شهرهای ایران میزان آلودگی آب و خاک به شدت بالا رفته و قطعا چالش‌های اقتصادی جدی را برای کشور به همراه خواهد داشت. هم اکنون حجم زیادی از منابع آبی کشور ما غیرقابل استفاده و غیرقابل شرب است و هزینه‌های اقتصادی سرسام آوری در این بخش به کشور تحمیل خواهد شد.

آقاخانی گفت: در بحث خاک به عنوان بستر تولید اقتصادی، آلودگی‌هایی که در اثر فرآیند نادرست ورود پسماند و پساب به خاک ایجاد می شود چالش های جدی را در حوزه اقتصاد کشاورزی موجب خواهد شد و در مقابل، در حوزه صنعتی با برگشت پسماند به چرخه تولید می‌توان اتفاقات اقتصادی بزرگی را رقم زد.

افت کیفی آب و بروز بیماری‎ها

مهدی درویش، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز از چالش های اقتصادی ناشی از آلودگی زمین به عنوان موضوع مهمی یاد کرد که کمتر به آن پرداخته می شود و گفت: سالانه هشت میلیارد دلار به دلیل آلودگی هوا به کشور آسیب وارد می شود و هزینه بالایی را به جامعه تحمیل می کند، به غیر از آلودگی هوا، آلودگی آب نیز توام با افت کمی آب به افت کیفی آب منجر شده و شرایط به شدت مخاطره آمیز شده است.

وی تاکید کرد: در برخی استان‌های صنعتی کشور نظیر استان مرکزی، قزوین و بوشهر و بخش‌هایی از استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و شهرهایی نظیر اراک و ساوه و بخش‌هایی از عسلویه، شاهد ورود پساب‌های صنعتی به سفره‌های زیرزمینی هستیم که موجب افت کیفی آب شده و بروز بیماری‌های متعدد گوارشی و بیماری  MS نتیجه ورود این پساب هاست. شاهد ورود شیرابه های آلوده در مناطق شمالی کشور هستیم که هزینه های اقتصادی سلامت را افزایش و این تنها یکی از مهمترین چالش‌های اقتصادی ناشی از آلودگی زمین است.

گزارش: فرزانه صدقی

 

No tags for this post.