در حاشیه دعوت ماکرون از دانشمندان خارجی

امانوئل ماکرون، رییس‌جمهور فرانسه که در رقابتی سخت موفق شد بر رقیب دست راستی خود پیروز شده و به کاخ الیزه راه یابد، به چهره‌ای خبرساز در عرصه جهانی بدل شده است.

از نخستین ملاقات او با دانلد ترامپ در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی گرفته تا سخنان تندوتیزی که در ملاقات با ولادیمیر پوتین به زبان آورد نشان از آن داشت که ماکرون قصد دارد علاوه بر مدیریت کشورش تلاش کند تا از فضایی که سیاست «اولویت آمریکا» در دولت ترامپ در فضای بین‌المللی به وجود آورده است، استفاده کند و نقش مهم‌تری برای فرانسه در عرصه مناسبات جهانی تعریف کند.

شاید یکی از بارزترین نمادهای این رویکرد زمانی بود که تنها چند ساعت پس‌ازآنکه ترامپ در مراسمی که در باغ گل سرخ در کاخ سفید برگزارشده بود، خروج آمریکا از پیمان پاریس را اعلام کرد، ماکرون در مقابل دوربین‌ها قرار گرفت و به زبان انگلیسی به‌طور خاص با مردم و دانشمندان آمریکایی سخن گفت. او در آن سخنرانی، ضمن انتقاد شدید از ترامپ بابت خارج کردن آمریکا از توافق پاریس از دانشمندان و به‌خصوص کسانی که در حوزه‌های انرژی جایگزین کار می‌کنند دعوت کرد تا به فرانسه بیایند و در آن کشور پروژه‌های خود را ادامه دهند. او سخنرانی خود را با به زبان آوردن عبارت بیایید سیاره خود را دوباره عظمت ببخشیم به پایان برد. اشاره‌ای مشتقیم به شعار تبلیغاتی ترامپ که می‌گفت: «آمریکا را دوباره عظمت ببخشیم» (این سخنرانی را در ادامه این صفحه می‌توانید مشاهده کنید.)

اما این پایان داستان ماکرون نبود. او روز هشتم ژوئن با به راه انداختن وب‌سایتی (در این نشانی) از دانشمندان کشورهای دیگر دعوت مکرد تا طرح‌ها و پروژه‌های خود را مطرح کنند و دولت فرانسه پروژه‌های برگزیده را به مدت چهار سال و تا مبلغ یک و نیم میلیون یورو، حمایت خواهد کرد و از حضور این دانشمندان در فرانسه استقبال می‌کند.

این ایده اگرچه با استقبال بسیاری از محققان به‌خصوص محققان آمریکایی روبه‌رو شده است و بسیاری از آن به تلاش قابل‌تقدیر فرانسه درراه حمایت از علم و پژوهش‌های علمی و به‌خصوص مقابله با گرمایش زمین یاد می‌کنند، اما از سوی دیگر، برخی از محققان فرانسوی به این اقدام دولت با دیده تردید می‌نگرند.

آن‌ها این تلاش و ابراز علاقه برای جذب دانشمندان خارجی و تضمین بودجه‌های پژوهشی برای آن‌ها در شرایطی که بسیاری از پروژه‌های دانشمندان فرانسوی در انتظار تائید هستند و یا بودجه‌های پژوهشی آن‌ها تائید نمی‌شود را بیشتر اقدامی تبلیغاتی ارزیابی می‌کنند.

برایی مثال اولیور برنی، یکی از محققان مرکز تحقیقات اخترفیزیک و علوم سیاره‌ای در تولوز دراین‌باره به مجله ساینس گفته است: «ما به‌جای آنکه شاهد توجه و سرمایه‌گذاری برای توسعه و رشد علوم در فرانسه باشیم با وب‌سایت زیبایی مواجه می‌شویم که بیش از هر چیزی پوسته‌ای توخالی است.»

او در این نقد تنها نیست بیش از 1500 دانشمند فرانسوی در نامه‌ای (برای مطالعه نامه اینجا را کلیک کنید) که خطاب به وزیر پژوهش فرانسه نوشته‌اند از او خواسته‌اند دولت توجه اصلی خود را به 10 اولویت پژوهشی پیش روی فرانسه متمرکز سازد.

پروژه‌ای که این وب‌سایت آن را دنبال می‌کند، از دل رایزنی‌های وزرا و دولتمردان و برخی از پژوهشگران فرانسوی بیرون آمده است. مطابق این پروژه پژوهشگران حوزه تغییرات اقلیم باید طرح خود را مبنی بر اینکه چرا و چگونه می‌خواهند درباره تغییرات اقلیم اقدام کنند، در این فضا ثبت نمایند. اگر طرح آن‌ها تائید شود به پژوهشگرانی که بیش از 15 سال سابقه فعالیت دارند در یک دوره چهارساله تا یک ونیم میلیون یورو و به دانشمندانی که بیش از دو سال و کمتر از 15 سال تجربه‌دارند تا یک‌میلیون دلار در بازه‌ای چهارساله اهدا خواهد شد و آن‌ها ضمن کسب حقوق شهروندی فرانسه، می‌توانند همسر خود را نیز به این کشور بیاورند و ویزای همسران آن‌ها نیز شامل مجوز کار خواهد بود.

زمانی که این وب‌سایت راه‌اندازی شد بسیاری گمان می‌کردند شاید کل داستان غیرواقعی باشد. عدم پرداختن به جزییات (برای مثال تعداد پژوهشگرانی که موردحمایت قرار خواهند گرفت) و ظاهر تبلیغاتی آن دلیل برای این شک بود اگرچه مشخص شد این داستان واقعی است.

گرچه بعید است تعداد زیادی از دانشمندان آمریکایی از این فرصت استفاده کنند اما حداقل در منظر تبلیغاتی و سیاسی دولت ماکرون با این کار تضاد چشمگیری را با دولت آمریکا ترسیم کرده است. شاید این رویداد را بیش از آنکه در راستای اهداف پژوهشی بدانیم، باید اقدامی در عرصه سیاست علمی به شمار آورد.

اما جایگاه علم و درهم‌تنیده شدن زندگی ما و با علم و فناوری و محیط‌زیست عملاً سیاست ورزی در علم را نیز به بخشی از داستان سیاست ورزی بدل کرده است.

نکته مهم دراین‌بین این است که جامعه فعال و غیر منفعل علمی در هر کشوری می‌تواند از اینکه چنین رویدادها و رفتارهایی تنها در بخش تبلیغاتی و سیاسی باقی بماند بر آن نظارت کرده و با تعامل دائمی سعی کند تا حد امکان مسیر این تصمیم‌گیری‌های سیاسی را هدایت کند.

به همین دلیل شاید برای کشورهایی مانند ما که فرآیند توسعه را طی می‌کنیم، یکی از مهم‌ترین ضرورت‌ها تلاش برای شکل دادن و تقویت و واقعی کردن جامعه علمی باشد و از سوی دیگر تلاش برای آموختن و به‌کارگیری روش‌های نظارتی که در قالب فعالیت‌های رسانه‌ای حرفه‌ای علم امکان‌پذیر است.

 

–

پوریا ناظمی

 

No tags for this post.