ایران و فناوری فضایی سنجش از دور

در میزگردی که ایرنا به مناسبت هفته جهانی فضا با شعار 'سنجش از دور؛ توانمندسازی آینده' برگزار کرد، 'حسن حدادپور ' رییس پژوهشگاه فضایی ایران، 'سهیل رادیوم' سرپرست مرکز تحقیقات فضایی و 'محمد سینجلی' مدیر پروژه ماهواره پارس یک، از اهمیت کاربردهای ماهواره ها و تداوم فعالیت ها طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی در کشورمان خبر دادند.
شرکت کنندگان در این میزگرد با بیان این که بخش فضایی کشور به لحاظ ساختاری در چند سال اخیر دچار تغییر و تحولات زیادی شده است، در عین حال بر متوقف نشدن فعالیت ها در این حوزه، در دو بخش غیرنظامی و نظامی تاکید کردند و اظهار داشتند که دانشگاه ها و پژوهشگاه های فعال در این حوزه و سازمان فضایی کشور کار طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی و دستیابی به کاربردهای جدید در این حوزه را همچنان در دستور کار دارند.
رییس پژوهشگاه فضایی ایران در این میزگرد با اشاره به این که استفاده صلح آمیز از فضا و کاربردهای غیرنظامی برعهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و فعالیت ها در دو بخش ماهواره های سنجشی و مخابراتی انجام می شود، گفت: دستیابی به فناوری ها و ساخت ماهواره های سنجشی و مخابراتی بر عهده پژوهشگاه فضایی است و با توجه به اعلام نیازی که از سوی سازمان فضایی کشور می شود، ماهواره های روز سنجشی و مخابراتی طراحی و ساخته می شود.
حسن حدادپور بیان کرد: یک نقشه راه مشترک در حوزه فضایی در وزارت ارتباطات وجود دارد و برنامه پژوهشگاه این است که تا سال 1404 ( 2020 ) بتوانیم اولین ماهواره مخابراتی عملیاتی ایران را در مدار قراردهیم.
وی افزود: در حوزه فضایی واقعا تجربه اساسی نداریم و با توجه به این که این صنعت یک صنعت 'های تک' است، در دنیا نیز هیچ کشوری تجربه خود را به عنوان رقیب در اختیار ما قرار نمی دهد؛ لازمه رسیدن به فناوری فضایی این است که در برخی موارد با سعی وخطا به نتیجه مطلوب دست یافت و این امر موجب می شود که برخی از برنامه ها به کندی پیش رود.
وی با اشاره به تغییر مدیریت ها و سیاست های در نظر گرفته شده در این حوزه در کشور گفت: نیاز است که ثبات تصمیم گیری در لایه فضایی کشور وجود داشته باشد و یا این که بلوغ فکری بین مدیران این حوزه به وجود آید و برنامه ها به صورت دوی میدانی به صورت پیوسته انجام شود.
حدادپور یادآور شد: از یک سال گذشته، وزارت ارتباطات و فناوری ارتباطات برنامه های پژوهشگاه را به صورت منسجم حمایت می کند، الان ساخت ماهواره 'ناهید یک' تقریبا با توجه به موانع مالی که داشته در حال نهایی شدن است و دو پروژه ماهواره 'پارس 1' که ماهواره سنجشی است و 'ناهید2' که ماهواره مخابراتی است؛ به عنوان دو پروژه محوری از شش پروژه اقتصاد مقاومتی وزارت ارتباطات در حال اجرا است.

***ساخت نمونه کیفی و فضایی ماهواره سنجشی 'پارس 1' تا پایان سال 97 
حدادپور در خصوص فعالیت های پژوهشگاه در حوزه سنجش از دور گفت: در حوزه ماهواره سنجشی، اولین محصول پژوهشگاه فضایی ماهواره 'پارس 1' است، از یک سال و نیم گذشته فعالیت های این ماهواره با بودجه پژوهشگاه شروع شد و اکنون طراحی مفهومی آن انجام شده و طراحی اولیه خود را گذرانده است و اکنون در مرحله طراحی دقیق قرار دارد، از برنامه های پژوهشگاه فضایی این است که تا پایان سال 95 نمونه مهندسی ماهواره 'پارس 1' ساخته و نمونه کیفی و فضایی آن تا پایان سال 97 ساخته شود و مورد بهره برداری قرار گیرد. 
رییس پژوهشگاه فضایی ایران گفت: در حال حاضر ماهواره عملیاتی که متعلق به خودمان باشد و یا ساخته باشیم، نداریم، همه ماهواره های ساخته شده ایران تا کنون تحقیقاتی بوده و عمر کوتاهی داشته اند، تنها ماهواره مخابراتی که درصدی از مالکیت آن متعلق به ایران است ماهواره بدر است، اولین ماهواره عملیاتی سنجشی که اطلاعات در اختیار ما می گذارد و نسبتا قابل استفاده است، 'پارس 1' خواهد بود .

***ساخت ماهواره سنجشی'پارس 1' مسیری برای طراحی ماهواره های تصویربرداری با رزولوشن پایین 
'محمد سینجلی' مدیر پروژه ماهواره 'پارس 1' نیز گفت: پیش از ماهواره سنجشی 'پارس 1' ماهواره تصویربرداری دانشگاه علم و صنعت پرتاب شد، اما خروجی این ماهواره قابل استفاده در کشاورزی و جنگلداری نبوده است، به همین دلیل گزینه اولین بار به ماهواره 'پارس 1' اطلاق می شود چون تصویربرداری این ماهواره بالا بوده و می توان از تصاویر آن برای کشاورزی و جنگلداری استفاده کرد.
وی گفت: در ماهواره 'پارس 1' سه دوربین طراحی شده است، اولین دوربین آن دوربین چند طیفی با رزولوشن 15 متر است که در چهار طیف آبی، قرمز، سبز و مادون قرمز تصویربرداری می کند، حجم قابل توجهی از تصویربرداری در پایش منابع طبیعی و محصولات کشاورزی با این دوربین قابل پوشش است.
سینجلی ادامه داد: دوربین دیگر این ماهواره SWRI ( مادون قرمز نزدیک) است که قدرت تفکیک مکانی یا رزولوشن 150 متر دارد، از این دورربین برای ارزیابی پوشش برف، تعیین آب معادل ذوب برف و حتی مطالعات جوی استفاده می کنند و دوربین سوم این ماهواره TIR است، این دوربین ها قابلیت دید تصاویری را که با چشم امکان پذیر نیست، دارند و با این دوربین می توان لکه های نفتی در دریا را رصد کرد.
وی با اشاره به این که این موارد کاربردهای ماهواره 'پارس 1' است، گفت: با وجودی که امکان خرید از خارج وجود داردف اما هر سه دوربین این ماهواره در داخل کشور ساخته می شود. سیاستگذاری پژوهشگاه این گونه است که دوربین ها در داخل کشور ساخته شود چرا که این کار گام نخست در طراحی و ساخت ماهواره های 'پارس 2 و پارس 3' با قدرت تصویربرداری با رزولوشن 5 متر و 1متر است.

*** کاربردهای غیرنظامی فناوری سنجش از دور 
سینجلی بیان کرد: ارزیابی رطوبت خاک، ارزیابی میزان برف، میزان محصولات کشاورزی، بیابان زایی، گستره جنگل زدایی همه از کاربردهای مدنی و غیرنظامی ماهواره های سنجش از دور است.
وی گفت: تهیه نقشه های شهری مختلف و راه های ارتباطی از دیگرکاربردها است که با دوربین های با رزولوشن 5 متر به پایین انجام می شود.
سینجلی با اشاره به این که تاکنون اقدام جدی در حوزه سنجش از دور در کشور اتفاق نیفتاده است، ادامه داد: ماهواره سنجشی با ماهواره مخابراتی تفاوت آن چنانی ندارد، اما نقطه تمایز ماهواره سنجشی با دیگر ماهواره ها، ایستگاه زمینی آن است، برای ایستگاه زمینی یک مجموعه گسترده مورد نیاز است که زمانی که تصاویر خام از ماهواره دریافت می شود، پردازش های بسیاری روی آن باید انجام شود تا به دست استفاده کننده نهایی برسد.
وی ادامه داد: فناوری ماهواره های سنجشی به دو بخش ماهواره های غیرفعال و فعال تقسیم می شود، در ماهواره های غیر فعال از انرژی خورشید که به زمین می خورد و از بازتابندگی آن استفاده می شود، ماهواره های فعال نیز در حوزه رادار قرار می گیرند، اکنون در کشور در هر دو حوزه فعالیت هایی در حال انجام است.

*** سنجش از دور و مزیت های آن در حوزه فضا
'سهیل رادیوم' سرپرست مرکز تحقیقات فضایی در خصوص شعار هفته جهانی فضا 'سنجش از دور و توانمندسازی آینده ' گفت: شناسایی اجسام و پدیده ها را بدون تماس فیزیکی و براساس بازتابش امواج الکترومغناطیس سنجش از دور می گویند، با این تعریف اولین فعالیتی که در خصوص سنجش از دور انجام شد، روی بالن در سال 1859 در کشور فرانسه بود.
وی ادامه داد: این فناوری درجنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت، جنگ جهانی اول برغم تمام معضلاتی که داشت، باعث بلوغ این تکنولوژی شد، جنگ جهانی اول و به خصوص جنگ جهانی دوم به خاطر کاربردهای حوزه نظامی موجب شد که این حوزه رشد خوبی داشته باشد، در کشور ما نیز اولین کار سنجش از دور در سال 1334 تا 1336 در منطقه گرمسار صورت گرفت.
وی در خصوص مزیت های استفاده از این فناوری گفت: سرعت انجام کار و پایین آمدن هزینه از مزیت های این فناوری است، به طور مثال ماهواره ای در فضا داریم با نام ' لن ست'؛ این ماهواره در هر شات تصویری که می گیرد، 34 هزار کیلومتر مربع را تصویربرداری می کند.
وی بیان کرد: رصد تغییرات در پوشش های گیاهی و نیز دستیابی به تصاویری که دسترسی فیزیکی انسان دشوار است، از دیگر مزیت های این فناوری است.
وی ادامه داد: از دیگر مزایای ماهواره ها تصویربرداری هوایی و فضایی سنجش از دور تنوع طیفی الکترومغناطیس است، چشم انسان فقط طیف مرئی را رصد می کند، ما با استفاده از سنجنده های ماهواره و تصاویر هوایی طیف های مختلف الکترومغناطیس را می توانیم دریافت کنیم و هر طیف یک نوع اطلاعات به ما می دهد. 
رادیوم افزود: در حال حاضر در دنیا از فناوری سنجش از دور در حوزه کشاورزی، نفت و گاز، وضعیت آب و هوایی و تغییرات جوی استفاده می کنند، امریکا سازمانی به نام nass دارد که عملکردی مشابه جهاد کشاورزی ما دارد، این سازمان هر سال با استفاده از فناوری سنجش از دور در حوزه کشاورزی داده های ماهواره را جمع کرده و برای آن سال در اختیار کشاورزان برای بهره برداری بهتر از محصول و برنامه ریزی در این حوزه قرار می دهد، متاسفانه ایران در این حوزه نسبت به دیگر کشورها بسیار عقب است. 

*** شروع به کارگیری فناوری سنجش از دور در حوزه کشاورزی ایران 
رادیوم گفت: پژوهشگاه فضایی ایران با حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این کار را در حوزه کشاورزی شروع کرده و امیدواریم جهاد کشاورزی را نیز پای این کار بکشانیم، با این رویکرد می توان فهمید که در هر نقطه کشور چه چیزی کاشته می شود، تراکم چقدر است و انتظار میزان و زمان برداشت محصول هم مشحص می شود. 
وی با اشاره به این که حوزه کشاورزی حوزه به روزی است که دنیا از تصاویر ماهواره ای در این حوزه استفاده می کند اما ما از آن عقب هستیم، بیان کرد: با توجه به تصاویر دریافتی از ماهواره های دیگر کشورها، در حال حاضر پروژه پایلوتی در یکی از شرکت های کشاورزی درغرب کشور روی محصولات کشاورزی درحال انجام است، پیش از این نیز کارهای پراکنده ای در خصوص محصول برنج و آفت جنگل های بلوط کار شده است .
وی یادآور شد: در حال حاضر پژوهشگاه فضایی ایران روی محصول استراتژیک گندم و آفت فوزاریوم که به گندم آسیب می زند، مشغول کارهای پردازشی است.

*** استفاده از فضا و تبدیل کشاورزی سنتی به کشاورزی دقیق غرور ملی را به همراه دارد 
رادیوم با بیان این که اگر کشاورزی کشور از سنتی به کشاورزی دقیقی که کشورهای دنیا نیز انجام می دهند و آن را به انقلاب تعبیر می کنند، حرکت کند و آن را داشته باشیم، به غرور ملی می انجامد، افزود: در حوزه نفت و گاز، الان در دنیا با استفاده از ماهواره های سنجشی، نشتی خطوط نفت و گاز را می توانند تشخیص دهند، در این حوزه نیز کارهای پراکنده ای در کشور ما انجام شده است و در حال حاضر در پژوهشگاه فضایی استارت این کار با همکاری وزارتخانه مربوطه زده شده است.
رادیوم در خصوص استفاده از اطلاعات سنجش از دور در کشور در حوزه بلایای طبیعی نیز گفت: کارهای پراکنده ای در سطح کشور در حوزه رصد بلایای طبیعی شده است، آسیبی که در حوزه سنجش از دور در کشور وجود دارد این است که این تکنولوزی نوین است و اصولا همیشه در برابر پذیرش فناوری های نوین مقاومت وجود دارد؛ دانش استفاده از سنجش از دور در کشور وجود دارد اما وزارتخانه مرتبط نمی تواند در خصوص استفاده از این تکنولوزی در همه کاربردها سرمایه گذاری کند، طبیعتا باید سازمان متولی تقاضای استفاده از این فناوری را داشته باشد؛ از لحاظ توانمندی علمی، این توانایی در کشور هست ولی باید یک مقدار نهادهای مربوطه را پای کار کشید.
رادیوم درخصوص تعریف غرور ملی گفت: تعریف غرور ملی باید در برخی حوزه ها تغییر کند؛ در این دوره فعالیت های مغزافزار ارزش بیشتر دارند، الان 10 شرکت بزرگ دنیا که سهامشان پر ارزش است، مغزافزار هستند، هیچکدام مرسدس و تویوتا نیستند بلکه شرکت هایی هستند که مغز افزاری فعالیت می کنند.

***حوزه فضایی و اقتدار کشور 
رییس پژوهشگاه فضایی ایران در پایان این نشست یادآور شد: اساسا حوزه فضایی چه در بخش ماهواره های سنجشی و چه ماهواره های مخابراتی، اقتدار آینده کشور است و اگر هر کشوری در این حوزه برنامه نداشته باشد، نسل آینده آن کشور مسوولان آن را نخواهد بخشید.
حدادپور بیان کرد: رفتن به فضا چه نظامی و چه غیرنظامی غرور ملی دارد، قرار گرفتن در مدار و پرتاب ماهواره به وسیله یک موشک داخلی، خود به تنهایی یک غرور ملی ایجاد می کند، حتی اگر فناوری پرتاب ماهواره را در مدار زمین نداشته باشیم و کشور دیگری این کار را برای شما انجام دهد، این نیز خود به تنهایی یک غرور ملی برای کشور ایجاد می کند.

انجمن هفته جهانی فضا از جانب کمیته استفاده صلح آمیز از فضای ماورای جو سازمان ملل متحد (COPUOS) مسوولیت هماهنگی برگزاری مراسم هفته جهانی فضا را بر عهده دارد، هر سال در روزهای ۴ تا ۱۰ اکتبر (13 تا 19 مهرماه) برنامه های به مناسبت این هفته برگزار می شود امسال نیز این انجمن موضوع هفته جهانی 2016 را ' سنجش از دور؛ توانمندسازی آینده' بیان کرده است.

No tags for this post.