ساختار ژنتیکی جمعیت یوزپلنگ های آسیایی مشخص شد
اصغر مبارکی افزود: به منظور مدیریت پایدار ژنتیکی یوزهای آسیایی، طرح پژوهشی با عنوان ' بررسی ساختار ژنتیکی جمعیت یوزپلنگ های آسیایی با استفاده از آنالیز ژن های nDNA و mtDNA' در بخش زیست فناوری دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، اجرا شد.
مبارکی با بیان اینکه جمعیت های مختلف یوزپلنگ آسیایی شامل ذخیرهگاه زیستکره توران، پارک ملی کویر، یزد و کرمان مورد بررسی قرار گرفت، گفت: بنا به توضیحات مجری پروژه، در این پژوهش به منظور بررسی جامع ژنتیکی جمعیت های تحت مطالعه، از 20 جایگاه ریز ماهواره و 15 ژن هسته ای و میتوکندریایی استفاده شد، به این شکل که از 20 جایگاه ریزماهواره هر دو جنس نر و ماده، از توالی یابی 9 ژن هسته ای برای آنالیز مسیر مادری و پدری، از توالی یابی 4 ژن میتوکندریایی برای آنالیز مسیر مادری و از توالی یابی 1 ژن مشتمل بر 2 ناحیه در کروموزوم Y به منظور آنالیز مسیر پدری استفاده شد.
مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: بیشترین تنوع ژنتیکی جمعیت یوزپلنگ در کرمان، سپس یزد و بعد ذخیرهگاه زیستکره توران و کمترین تنوع ژنتیکی نیز مربوط به یوزپلنگ پارک ملی کویر است لذا وجود درون آمیزی و افزایش همخونی در یوزپلنگ پارک ملی کویر امری محتمل است.
به گفته مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست، کمترین فاصله ژنتیکی در بین یوزپلنگ پارک ملی کویر و یوزهای یزد و بیشترین فاصله ژنتیکی بین یوزپلنگ پارک ملی کویر و یوزهای کرمان مشاهده شده است که یوزهای کرمان، بیشترین شباهت ژنتیکی را با یوزهای ذخیرهگاه زیستکره توران و همچنین یوزهای یزد به جز یوزپلنگ بافق، بیشترین شباهت ژنتیکی را با یوزپلنگ پارک ملی کویر دارند، طبق این نتایج، 60 درصد از تنوع موجود، درون جمعیتی بوده و تنها 40 درصد آن نشات گرفته از تنوع بین جمعیتی است.
وی با بیان اینکه یوزپلنگ موجود در ایران یکی از گونه های ارزشمند کشور است، افزود: نتایج این تحقیق حکایت از وجود سطح متوسط تنوع ژنتیکی در این گونه داشته و حفاظت ژنتیکی و مدیریت جمعیت موجود، می تواند آن را از فرسایش ژنتیکی بیشتر و نابودی در زیستگاههای موجود حفظ کند.
مبارکی با استناد به نتایج حاصله مبنی بر وجود شباهت ژنتیکی در بین جمعیت های موجود و خلوص بالای ژنتیکی در جمعیت های مجزا، گفت: امکان وجود همخونی و اثرات نامطلوب آن از جمله کاهش شایستگی (Fitness) ،کاهش قدرت زنده مانی(Viability)، افزایش حساسیت به بیماری های عفونی، کاهش تولید مثل، بروز ناهنجاری های ژنتیکی و غیره امری محتمل به نظر رسیده و بروز این عوامل مخرب در این گونه، تداوم و بقاء آن را به مخاطره انداخته و به شدت آنها را در خطر انقراض قرار خواهد گرفت.
مدیر کل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: برای حفاظت و مدیریت ژنتیکی، با انتقال نسبی (ورود جنس نر) و یا مطلق (هر دو جنس) یک یا چند جمعیت (واجد بیشترین تفاوت ژنتیکی با جمعیت پذیرنده) به جمعیت پذیرنده، میزان همخونی و اثرات مخرب آن کاهش یافته و در روند افزایش جمعیت و بقاء افراد جمعیت پذیرنده، نقش مهمی را ایفا خواهد کرد.
*** یوزپلنگ
یوزپلنگ یا یوز در گذشته در بیشتر مناطق آفریقا و گستره وسیعی از آسیای مرکزی و شبه قاره هند یافت می شد، اما امروزه با کاهش شدید جمعیت روبرو شده است. از میان دو زیرگونه اصلی یوزپلنگ، یکی از زیر گونه ها با نام ' یوزپلنگ آسیایی' شناخته می شود که در خطر جدی انقراض قرار دارد و فقط حدود 50 قلاده از آن در دشت های مرکزی ایران وجود دارد از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی هم می گویند.
