ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها باید هدف محور باشد
دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی، متخصص علم‌سنجی، پژوهشگر برتر علوم انسانی کشور در گفتگو با سیناپرس گفت: نکته مهمی که باید در بحث برنامه ریزی و سیاست گذاری پژوهشی توجه شود، بحث ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور است. این بحث نیاز به ساماندهی دارد، زیرا اکنون بیشتر نظام‌های ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه‌ها، کار رتبه‌بندی را با رویکرد کلان انجام می‌دهند و از رتبه‌بندی با رویکرد خرد که بسیار هم مورد نیاز دانشگاه‌ها و کشور است، خبری نیست؛ همچنین، رتبه‌بندی‌ها باید به صورتی هدفمند انجام شوند و در واقع، ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه و پژوهشگاه های کشور بیشتر باید در رابطه با اهداف و ماموریت های آنها باشد.
این پژوهشگر برگزیده هفتمین جشنواره بین‌المللی فارابی افزود: یکی از ابعاد رتبه‌بندی خرد این است که ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها و پژوهشگاه ها باید موضوع محور و هدف محور باشد و نباید کار نظام رتبه‌بندی به اینجا ختم شود که صرفا اعلام کند، این دانشگاه رتبه نخست و دانشگاه دیگر رتبه دوم را دارد. این نوع رتبه بندی که از نوع رتبه‌بندی کلان محسوب می‌شود که به تنهایی کمک چندانی به سیاست گذاری پژوهش و فناوری نمی کند؛ چرا که همواره سیاستگذار نیاز دارد بداند که در کدام زمینه موضوعی کدام دانشگاه‌ها در شرایط و رتبه بهتری قرار دارند و به عبارتی در کدام حوزه علم و فناوری، روی کدام دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها می‌تواند حساب کند. بنابراین، ما باید رویکرد خرد را نیز در کنار رویکرد کلان در این رتبه‌بندی‌ها در نظر بگیریم.
عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شاهد افزود: البته باید توجه داشت که نتایج رتبه‌بندی‌های کلان نیز برای نشان دادن وجهه دانشگاه‌های کشور در سطح بین‌المللی و قدرت علمی دانشگاه‌ها مفید و لازم است، اما رویکرد خرد می‌تواند به ما در برنامه‌ریزی و سیاستگذاری علم و فناوری و اتخاذ تصمیم‌های صحیح‌تر کمک کند. بنابراین، هریک از این رویکردها شرایط خاص خودشان را دارند و لازم و ملزوم یکدیگرند و باید چهارچوب‌مدار و هدف‌محور این رتبه بندی‌ها را انجام شوند.
دبیر کمیته سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی و هنر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اظهار داشت: در حال حاضر جای تشکیل یک ائتلاف ملی سنجش و ارزیابی علم و فناوری در کشور بسیار خالی است تا بتواند اقدامات پراکنده در زمینه سنجش و ارزیابی علم و فناوری را ساماندهی کند و اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری را بدرستی و بموقع تأمین کند و در اختیار قرار دهد. با توجه به سازمان های متعددی که بصورت پراکنده و بی‌هدف، هر کدام بعضا به صورت همپوشان، فعالیت‌هایی در زمینه سنجش و ارزیابی علم و فناوری به انجام می‌رسانند، اکنون زمان آن فرا رسیده که یک نظام سنجش و ارزیابی علم و فناوری منسجم و جامع در کشور ایجاد شود تا به فعالیت‌های پراکنده و همپوشان سازمان های دست‌اندرکار انسجام دهد و نتایجی در خور و شایسته را در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های علم و فناوری کشور،برای رفع مسایل پژوهش و فناوری به ارمغان بیاورد.
این متخصص علم‌سنجی و پژوهشگر برتر علوم انسانی کشور به سیناپرس گفت: همچنین باید زمینه ای در کشور فراهم شود تا ما از تجربه های متخصصان علم سنجی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی مختلف برای شناسایی شایستگی ها و قطب های علمی کمک بگیریم. متخصصان و دانش‌آموختگان علم‌سنجی کمک می کند تا ابعاد مختلفی از فعالیت‌ها و عملکردهای علم و فناوری که در مدیریت، برنامه‌ریزی و سیاستگذاری علم و فناوری حائز اهمیت است روشن شود. از ابعاد تحرک علمی گرفته تا همبستگی ها و همکاری‌های علمی مان. همچنین، آنها می‌توانند به دانشگاه‌ها و سازمان‌های پژوهش و فناوری کمک کنند تا دریابند اثربخشی عملی شان در کدام زمینه ها بیشتر است و کارایی و بهره وری علمی خود را محک بزنند و بهتر بشناسند،کیفیت علمی خود را تقویت و نفوذ علمی شان را بیشتر کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه شاهد تصریح کرد: همچنین متخصصان و دانش‌آموختگان علم‌سنجی کمک می کنند تا جبهه های پژوهش ملی و بین المللی را شناسایی کنیم و به ویژگی های متفاوت و منحصر به فرد حوزه های مختلف دانشگاهی واقف شویم و همه رشته ها را با یک عینک مقایسه نکنیم؛ بلکه ویژگی های متفاوت آنها را با هم و در کنار هم در نظر بگیریم. مثلا حوزه های علوم انسانی را به صورت خام و نرمال‌سازی نشده با حوزه‌هایی نظیر مهندسی، پزشکی و علوم پایه باهم ارزیابی و مقایسه نکنیم و به طرف نرمال سازی و هم تراز سازی این حوزه ها حرکت کنیم.
به گفته وی، چگونه مقایسه کردن این حوزه ها بسیار اهمیت دارد. مقایسه کردن این حوزه ها لازم و ضروری است اما نباید مقایسه خامی انجام دهیم بلکه مقایسه مان باید یک پشتوانه علمی داشته باشد و نرمال سازی و هم تراز سازی شده باشد تا بتوانیم با لحاظ کردن تأثیر تفاوت های بین حوزه ها، مقایسه را انجام دهیم و در نهایت یک نتیجه واقعی، درست و دقیق بدست بیاوریم.
نوروزی چاکلی در پایان به خبرنگار سیناپرس گفت: باید شرایط تامین اطلاعات درست و واقعی در سطح کشور را برای برنامه ریزی و سیاست گذاری علم و فناوری فراهم کنیم و اگر در این زمینه غفلت کنیم، ممکن است به بیراهه برویم، زیرا امکان دارد در حوزه‌هایی به اشتباه برنامه‌ریزی و اولویت‌گذاری کنیم که حوزه های اولویت دار ما نباشند، یا حوزه‌هایی که در آنها شایستگی علمی بیشتری داریم را نادیده بگیریم.
وی افزود: در زمینه رتبه‌بندی نیز به همین صورت نیازمند این هستیم هم رویکرد کلان و هم رویکرد خُرد را در نظر بگیریم و تلاش کنیم به جایی برسیم که اگر زمانی مثلا لازم شد دانشگاه‌های برتر در حوزه‌ای مانند نانوفناوری را شناسایی کنیم و مسوولیت‌هایی در این زمینه به آنها واگذار کنیم، بتوانیم به نتایج رتبه‌بندی‌ها در این زمینه تکیه و از آن بهره‌برداری کنیم. همچنین تقویت کردن گرنت های پژوهشی باعث می شود موتور پژوهشگران ما روشن شود از سوی دیگر نیز امکان تقویت تعاملات و همکاری بین المللی برای پژوهشگران‌مان فراهم شود و راه برای دستیابی به نتیجه مطلوب برایمان تسهیل گردد تا در مسیر اصلی توسعه علم و فناوری کشور گام برداریم.
گفتگو: فرزانه صدقی
No tags for this post.
