روش های نوین آبیاری بدون ساماندهی دشت ها کارآیی ندارد

در این میان، بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هرچند هنوز نسبت به میزان دقیق مصرف آب در این بخش بین دو وزارتخانه نیرو و جهاد کشاورزی، اتفاق نظر وجود ندارد اما همگان بر این نکته تاکید دارند که تلفات آب در این بخش بسیار زیاد است و کلید حل بحران آب در کشور، افزایش راندمان آبیاری و ارتقای بهره وری است.

برای کاهش تلفات آب کشاورزی و ارتقای بهره وری در این بخش، راهکارهای متعددی از سوی متخصصان و کارشناسان ارایه شده که از مهم ترین این راهکارها می توان به توسعه سامانه های نوین آبیاری اشاره کرد.

با این وجود، به تازگی در برخی از محافل علمی و دانشگاهی با استناد به گزارشی از فائو، چنین مطرح می شود که سامانه های نوین آبیاری نقشی در کاهش مصرف آب ندارند و تنها باعث یکنواختی توزیع آب در مزرعه می شوند. اما این ادعا تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟

عباس زارع؛ مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی در این ارتباط به خبرنگار سیناپرس گفت: در کتابی که اخیرا فائو منتشر کرده بر این نکته تاکید شده است که چنانچه انواع روش های نوین آبیاری به صورت مناسب طراحی و اجرا شوند، باعث افزایش راندمان آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب خواهند شد. اما در این کتاب تصریح شده که هم زمان با اجرای روش های نوین آبیاری، بایستی تخصیص آب در حوزه های آبریز هم متناسب شود.

وی افزود: از برنامه دوم توسعه بر این موضوع تاکید شده که تحویل حجمی آب به بخش کشاورزی صورت بگیرد، دشت ها کنترل شود، جلوی اضافه برداشت آب گرفته شود و در کنار آن، افزایش بهره وری هم اتفاق بیفتد.

زارع تصریح کرد: اجرای سامانه های نوین آبیاری و ساماندهی دشت ها برای مدیریت آب کشور همچون دو بال یک پرنده است. آنچه مورد نظر فائو است، این است که هم زمان با افزایش بهره وری آب، ساماندهی دشت ها در حوضه های آبریز از سوی دستگاه مربوطه در قالب طرح تعادل بخشی انجام شود. بر این اساس بایستی در مرحله اول چاه های غیرمجاز کنترل شود، در مرحله دوم جلوی اضافه برداشت آب از چاه های مجاز گرفته شود  و در مرحله آخر، تحویل حجمی آب به بهره برداران صورت بگیرد. اینها هیچ منافاتی با هم ندارند و ما نیز با مطالبی که در کتاب فائو مطرح شده، کاملا موافق هستیم.

مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی در ادامه گفت: پژوهش های صورت گرفته نشان می دهد که اجرای آبیاری میکرو به طور متوسط باعث صرفه جویی 40 تا 50 درصدی در مصرف آب می شود. همچنین اجرای آبیاری بارانی هم صرفه جویی 25 تا 30 درصدی در مصرف آب را به دنبال خواهد داشت.

وی افزود: در گزارش های معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی ذکر شده که در 4 سال گذشته، سطح زیر کشت کاهش پیدا کرده و در عین حال، 20 درصد در مصرف آب صرفه جویی شده است. این موضوع در عمل هم قابل مشاهده است.

مشاور وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به آخرین آمار اجرای سامانه های نوین آبیاری در سطح کشور، اظهار کرد: در سال جاری، 200 هزار هکتار سامانه های نوین آبیاری اجرا شده یا در دست اجراست. همچنین از کل اراضی آبی کشور تاکنون یک میلیون و 650 هزار هکتار به این سامانه ها مجهز شده است.

وی تصریح کرد: اعتباری که در سال جاری از صندوق توسعه ملی و بودجه سنواتی برای اجرای سامانه های نوین آبیاری پیش بینی شده، چیزی در حدود سه هزار و 200 میلیارد تومان است و امیدواریم با تخصیص این اعتبار، آنچه در سیاست های اقتصاد مقاومتی مبنی بر اجرای سالانه 250 هزار هکتار سامانه های نوین آبیاری در نظر گرفته شده، تا پایان سال به طور کامل عملیاتی شود.

زارع، اجرای سامانه های کم فشار را از دیگر سیاست های وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرد و گفت:  در مناطقی که اراضی زراعی خرد و پراکنده است و یا کیفیت آب به ما اجازه بهره برداری از سیستم های آبیاری تحت فشار را نمی دهد، برای کاهش مصرف آب از سامانه های کم فشار استفاده می کنیم. این سامانه ها می توانند به طور شاخص، استفاده از روش هیدروفلوم و روش سیفونی باشند و یا انواع روش هایی که آب را در سر قطعات زراعی توزیع می کنند. دلیل نامگذاری این سامانه ها به نام کم فشار آن است که آب با همان فشاری که از چاه خارج می شود، توزیع می گردد و دیگر نیاز به ایستگاه پمپاژ ثانویه نیست.

 

گفتگو: سید احمد طبایی 

No tags for this post.