گزارش تصویری و تحلیل فنی ایوان مسجد جامع کاخک
مسجد جامع کاخک بر اساس پرونده ثبتی آن در دوره ایلخانان مغول ساخته شده است ولی در دوره های مختلفی مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته است .
بر اساس مستندات تاریخی ، در سال 961 هـ . ق به دستور شاهزاده سلطان خانم ، خواهر شاه طهماسب مرمت کلی در این بنا صورت گرفته است .
در حال حاضر تنها یک ایوان از این مسجد باقی مانده است و از تزئینات این ایوان مقداری گچ بری با نقش گل و بوته دیده می شود . ایوان رو به قبله بوده و محراب مسجد در این ایوان واقع شده است . بالاتر از محراب یک نوار تزئینی از گچ با با نقش گل و گیاه دیده می شود که به استناد آن می توان استنباط کرد که نوار مزبور دور تا دور ایوان را می پوشانده ، زمینه این تزئینات گـچی با رنگ اخرایـی اجرا شده است .
بنا از خشت ساخته شده و روی آن آجر کاری انجام گرفته است . در سه جهت جنوب ، غرب و شرق ایوان نورگیرهای طاق دار وجود داشته که دو عدد از آن ها باقی مانده است .
بنا دارای فیلپوش بوده که تنها یکی از آن ها در گوشه جنوبی ایوان و سمت چپ و بالای محراب سالم مانده است .
دیواره بنا دارای حفره هایی است که احتمالاً مربوط به زمان ساخت بنا بوده و کاربرد آن نیز نصب تیرک های چوبی به عنوان داربست عنوان می شود . در بدنه بنا ترک های بزرگی وجود دارد که نمایانگر روند تدریجی تخریب در بنا است ، البته هیچ کدام از این ترک ها شاهد گذاری نشده اند ولی بر اساس وضعیت موجود باید اذعان داشت که تمام یا اکثر آن ها فعال هستند .
در حال حاضر در ضلع شمالی این بنا مسجدی به نام امام خمینی ساخته اند که دایر بوده و از آن استفاده می شود . یک حیاط با مساحت کم در میان این ایوان و مسجد حائل است .
این ایوان در مقاطعی از زمان توسط اداره میراث فرهنگی خراسان مورد مرمت قرار گرفته است که این باز سازی شامل آجر چینی دیوار پایین و دور ایوان به ارتفاع دو متر و سفت کاری محراب و دیوار کشی ضلع غربی ایوان بوده است . این ایوان 14 متر ارتفاع دارد .
عوامل تزئینی ایوان مسجد کاخک عبارتند از :
- وجود محرابی زیبا
- گچ کاری و نوار تزئینی
- استفاده از رنگ های گیاهی بر روی گچکاری
- طاق نمای داخلی ایوان
در صفحه 156 کتاب جغرافیای تاریخی گناباد ، زمان ساخت بنا ، دوره صفوی ذکر شده است ولی با توجه به نوع تزئینات بنا و گچکاری انجام شده در آن و نوع محراب و قوس به کار رفته در آن و از همه مهمتر عدم کاربرد هرگونه عوامل تزئینی دوره صفوی مانند کاشی در داخل بنا می توان به طور یقین اظهار داشت که این بنا به هیچ وجه در دوره صفویه ساخته نشده است .
در سال 1070 گچبری و تزئینات جدیدی در ایوان انجام شده و بر روی سردر آن به زبان عربی نام سازنده و مرمتگر و تاریخ آن ذکر شده که به این شرح می باشد :
« عمل استاد زین العابدین بنا و نوشته بنده گناه کار زین العابدین بن حاج ملا حسین سال 1286 هـ . ق »
متاسفانه این بنا و بسیاری از آثار تاریخی این منطقه در زلزله سال 1347 از بین رفت .
ایوان مسجد جامع کاخک به شماره 6727 و در تاریخ 10/10/1381 به ثبت رسیده است .
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمدحسینی
No tags for this post.
