استفاده از پساب تصفیه‌شده؛ راهکار کاهش تأثیرات منفی بحران آب در کشور

نتایج یک پژوهش نشان می دهد: با انجام مطالعات و اصلاحات لازم، پساب خروجی می‌تواند به عنوان یک منبع آب مطمئن و پایدار برای مصارف مختلف، به ویژه آبیاری استفاده شود و به بهبود مدیریت منابع آب و کاهش تأثیرات منفی بحران آب کشور کمک کند.

گروهی از محققان کشورمان از دانشگاه علوم پزشکی شیراز در مطالعه ای پژوهشی، کیفیت پساب خروجی تصفیه خانه­ های فاضلاب بهداشتی وابسته به صنایع پالایشگاهی در جنوب ایران را با استفاده از شاخص کیفیت پساب (WWQI)، به عنوان منبع آب مطمئن و پایدار بررسی و تحلیل کرده ­اند.

در این خصوص، حسن هاشمی عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دیگر مجریان طرح می­گویند: در ایران، بحران کم‌آبی، خشک‌سالی‌های دوره‌ای و اقلیم گرم خشک، اهمیت استفاده از پساب تصفیه‌شده را بیش از پیش می‌کند.

مجریان این پژوهش در ادامه با بیان اینکه در نگرش جدید جهانی، آب کالایی اقتصادی – اجتماعی و به‌عنوان نیاز اولیه انسان محسوب می‌شود، معتقدند: هرچند آب یکی از منابع تجدیدشونده به شمار می‌رود، اما مقدار آن محدود است. به دلیل افزایش رشد جمعیت، گسترش صنعت، بالا رفتن سطح بهداشت و رفاه عمومی، سرانه منابع تجدیدشونده رو به کاهش است.

هاشمی و همکارانش با اشاره به اینکه ایران با متوسط نزولات جوی ۲۶۰ میلی‌متر در سال، از کشورهای خشک جهان است و سرانه منابع آب تجدیدشونده در حال کاهش است، اظهار دارند: با افزایش رشد جمعیت، ایران در معرض شرایط کم‌آبی شدیدتری قرار می‌گیرد که باعث خسارات اقتصادی، تنش‌های اجتماعی-سیاسی و مخاطرات بهداشتی می‌شود.

بنابر گفته پژوهشگران این طرح؛ مقدار بارش در ایران نه تنها کاهش یافته، بلکه توزیع مکانی و زمانی آن نیز ناهمگن است، با تنها ۱% مساحت کشور دارای بارش بیش از ۱۰۰۰ میلی‌متر و ۲۸% دارای بارش کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر که حدود ۷۰% از نزولات سالانه ایران تبخیر می‌شود و با ورود ۱۲ میلیارد مترمکعب آب از مرزها، کل منابع آبی تجدیدپذیر کشور ۱۳۵ میلیارد مترمکعب است.

آنها با اشاره به اینکه با توسعه صنایع مختلف، مصرف آب افزایش یافته و این افزایش نه تنها منجر به تولید پساب در حجم بیشتر می‌شود، بلکه اثرات زیست‌محیطی نیز دارد، تأکید دارند: حفظ محیط‌زیست با توسعه صنعتی مخالف نیست اما صنعت باید با فناوری‌های برتر و روزآمد شکل گیرد که علاوه بر مقرون‌به‌صرفه بودن، اثرات زیست‌محیطی کمتری ایجاد کند، باید در شیوه استفاده از آب و مدیریت صحیح مصرف بازنگری صورت پذیرد؛ که از آن به حکمرانی آب تعبیر می‌شود. در بسیاری از موارد، نیازی نیست الزاماً برای فعالیت های مختلف صنعتی و کشاورزی از آب باکیفیت بالا استفاده گردد. استفاده از پساب تصفیه‌شده، یکی از راه‌حل‌های مناسب برای تأمین آب مورد نیاز مصارف غیر شرب است که نیاز به تناسب کمیت و کیفیت آب با نوع مصرف دارد.

به گزارش سینا پرس فارس، بر اساس این تحقیق که نتایج آن در نشریه Groundwater for Sustainable Development  منتشر شده است، استفاده از شاخص کیفیت پساب (WWQI) ، می تواند معیار مناسبی برای پایش کیفیت پساب خروجی از تصفیه خانه های فاضلاب بهداشتی برای مصارف مختلف شود. هر چند که جهت انطباق با شاخص WWQI نیاز است فرایندهای مختلف تصفیه خانه ارتقاء یابد و طبق دستورالعمل و بطور اصولی راهبری شود. در اینصورت در مصارف متنوع تری می توان پساب خروجی را به عنوان منبع مطمئن و پایدار استفاده نمود.

هاشمی و همکارانش با توجه به یافته ­های حاصل از این پژوهش و مدلسازی و بررسی کیفیت پساب تصفیه‌شده، پیشنهاداتی به شرح ذیل جهت استفاده از پساب خروجی به عنوان منبع مطمئن و پایدار ارائه داده اند:

– واحدهای صنعتی می‌توانند از پساب تصفیه‌خانه شهر مجاور خود استفاده نمایند. از جمله روش‌های مدیریت یکپارچه آب در بخش مدیریت عرضه، استفاده مفید از پساب های تصفیه‌شده است که از آن تحت عنوان بازچرخش آب تعبیر می‌شود.

– بازچرخش آب، به منظور استفاده از پساب‌های تصفیه‌شده برای اهداف مانند آبیاری، فرایندهای صنعتی و بازسازی، می تواند مورد استفاده قرار می‌گیرد و این اقدام از پیامدهای سوء زیست‌محیطی نیز جلوگیری می‌کند.

– برنامه‌های استفاده از پساب، نیاز به توجه به کیفیت آب دارند تا از اثرات منفی بر زیست‌محیطی و بهداشتی جلوگیری شود و استفاده مناسب از این منابع می‌تواند به تأمین آب لازم بدون تخریب محیط‌زیست کمک کند.

– ارتقاء تصفیه خانه های فاضلاب بهداشتی صنایع پالایشگاه و پتروشیمی، بهره برداری اصولی از تصفیه خانه‌ها و برنامه ریزی برای استفاده مفید از پساب خروجی راهکاری مؤثر و کمک کننده است.

گزارش: فتانه حق پرست