دنیا با متقلبان علمی چگونه برخورد می کند؟

دانشگاه کیوتو دو روز قبل اعلام کرد که یکی از اعضای تیم تحقیقاتی پروفسور شینیا یاماناکا (Shinya Yamanaka)، برنده جایزه نوبل پزشکی 2012، در پژوهشی که سال گذشته در مجله آمریکایی Stem Cell Reports منتشر شد، از داده های جعلی (falsified data) استفاده کرده بود.

در پی اعلام این خبر، یوشیماسا هایاشی (Yoshimasa Hayashi)، وزیر علوم ژاپن تأکید کرد: این موضوع موجب خدشه دار شدن اعتماد عمومی به فعالیت های علمی شده و بسیار تأسف برانگیز است. از دانشگاه کیوتو می خواهیم که حداکثر تلاش خود را برای پیشگیری از تکرار این موضوع انجام دهد.

دانشگاه کیوتو در نخستین اقدام، خواستار حذف و بازپس گیری (retract) این مقاله از مجله Stem Cell Reports شده است.

همچنین پروفسور شینیا یاماناکا و مسئولان ارشد دانشگاه کیوتو روز دوشنبه (2 بهمن) با برگزاری کنفرانس خبری، رسما از بروز این خطا عذرخواهی کردند.

(عذرخواهی رسمی پروفسور یاماناکا (چپ) و مسئولان دانشگاه کیوتو در کنفرانس خبری – تصویر: KYODO)

با متقلبان داخلی چگونه برخورد می شود؟

انتشار چند خبر، جامعه علمی ایران را بشدت شوکه کرد:

• ناشر مجلات نیچر ۵۸ مقاله دانشمندان ایرانی را بخاطر جعل علمی و دستکاری توسط نویسندگان تعلیق کرد. تعداد افرادی که در تهیه 58 مقاله خارج شده از نیچر مشارکت داشتند، 398 نفر بودند که از این تعداد 22 نفر از وزارت علوم، 30 نفر از وزارت بهداشت و 6 نفر از دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان نویسنده مسئول (Author correspondent)  بودند.
• براساس اعلام انتشارات الزویر، 26 مقاله ارائه شده توسط پژوهشگران ایرانی بدلیل آنچه دستکاری (و تقلب) در داوری عنوان شده است، حذف می شوند. این مقالات بین سال های 2014 تا 2017 چاپ شده اند و یکی از اساتید دانشگاه آزاد، نویسنده مسئول (corresponding author) 24 مقاله حذف شده است. وی همچنین نویسنده مسئول 2 مقاله دیگری است که بدلیل سرقت ادبی، در سال جاری از مجله های اشپرینگر حذف شدند.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور جلوگیری از تقلب و تخلف، لایحه پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی را به مجلس شورای اسلامی ارائه شد و این لایحه با اکثریت آرا به تصویب رسید.  

از مجموع ۲۱۱ نماینده حاضر در مجلس  ۱۶۶ نماینده به آن رای موافق،‌ ۱۳ نماینده رای مخالف و ۳ نماینده رای ممتنع به جزئیات لایحه پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی دادند و به این ترتیب با رای اکثریت نمایندگان این لایحه به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

با تصویب این لایحه، کلیه پایان نامه ‌ها و مدارک در سامانه ‌های اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) به ثبت می رسند. با ثبت این مدارک در سامانه، از اجرای تکراری، موازی‌ کاری و کپی ‌برداری در پایان نامه‌ های دانشگاهی جلوگیری می شود. همچنین، ارتکاب جرم توسط شخص حقیقی مشمول مجازات جزای نقدی درجه ۳ و محرومیت از حقوق اجتماعی درجه ۶ می شود.

البته به نظر می رسد که باوجود وضع قوانین و اعمال مجازات های مختلف، متقلبان علمی در ایران همچنان به فعالیت های خود ادامه می دهند و در عمل، این مجازات ها از اثرگذاری مطلوب برخوردار نیست.

نکته قابل توجه دیگر این است که مسئولان دانشگاه کیوتو رسما خبر بروز این تقلب علمی را اعلام کرده اند، درصورتیکه برخی از دانشگاه های داخل باوجود انتشار خبر از طریق منابع خارجی، در برابر این موضوع سکوت می کنند.

 

گزارش: معصومه سوهانی

منابع:  businessinsider/ japantimes

No tags for this post.