کاوش دنیاهای دوردست از عرشه هواپیما
درحالیکه کشف سیارههای فراخورشید دنیاهایی تازه را در برابر چشم محققان قرار داده است علاقه بزرگی درون جامعه علمی برای بررسی بیشتر و دقیقتر این دنیاهای شگفتانگیز وجود دارد. سیارههای فراخورشیدی که نخستین بار در نیمه دهه 1990 میلادی کشف شدند چشمانداز و دیدگاه ما از سرمنشأ، تحول و آینده سیارهها و منظومههای سیارهای را تغییر دادهاند. تا الآن انبوهی از سیارههای فراخورشیدی کشفشدهاند که تا یک دهه قبل تصور وجود آنها حتی از دیدگاه تئوری با پرسش مواجه بود.
اگرچه ابزارهای مناسبی برای بررسی این دنیاهای ناشناخته در اختیار دانشمندان است و آنها میتوانند با کمک ابزارهایی مانند رصدخانههای بزرگ زمینی، رصدخانههایی فضایی چون هابل و در آینده نزدیک جیمز وب و همینطور مأموریتهای ویژه سیارههای خورشیدی مانند آنچه در مورد مأموریت تلسکوپ فضایی کپلر اتفاق افتاد، به بررسی سیارههای فراخورشید بپردازند و حتی از کمک تلسکوپها و منجمان غیرحرفهای در این راه بهره ببرند بااینوجود انبوه دنیاهایی که در جهان وجود دارد و تعداد بالای مطالعاتی که در انتظار فرصتی برای به دست آوردن زمانهای رصدی هستند، باعث شده است تا محققان به دنبال توسعه ابزارهای رصدی و تکنیکهایی باشند که با کمک آن میتوانند در مقیاسی بزرگتر و با هزینه مالی و زمانی کمتر به بررسی این دنیاها بپردازند.
The Boeing 747-SP with the Stratospheric Observatory for Infra-red Astronomy SOFIA, a project of NASA and DLR (German Aerospace Centre). © NASA/USRA
در همین راستا گروهی از محققان دانشگاه برن به سراغ رصدخانه هوایی سوفیا رفتهاند. سوفیا (SOFIA: رصدخانه هوابرد – استراتوسفری – برای تحقیقات ستارهشناسی فروسرخ) هواپیمایی متعلق به ناسا است که از آن برای رصدهایی هوایی استفاده میشود. این هواپیما مجهز به یک تلسکوپ دو و نیم متری است که بر عرشه این هواپیمای بوئینگ 747 نصبشده است. این گروه از محققان برای نخستین بار و پس از چند پرواز آزمایشی موفق شدند از مجموعه ابزارهای این هواپیمای رصدی برای مشاهده سیاره فراخورشیدی به نام GJ 1214b استفاده کردند. این سیاره که در فاصله 42 سال نوری از زمین و در راستای صورت فلکی مارافسای قرار دارد در رده سیارههایی قرار دارد که به آنها زمینهای غولپیکر یا نپتونهای کوچک میگویند.
اینیکی از سیارههایی است که دانشمندان مشکوکاند دارای جو قابلتوجهی بوده و همچنین میزبان دنیایی اقیانوسی باشد. حالا این گروه از محققان به کمک سوفیا به بررسی آن پرداختهاند و مهمتر از نتایج بررسی خود این سیاره موفق شدند نشان دهند که میتوان از ابزار سوفیا برای رصدهای سیارههای فراخورشیدی استفاده کرد.
یکی از مزایایی که سوفیا نسبت به رصدخانههای زمینی دارد، پرواز آن بر فراز ناحیه فشرده جو زمین است. نور اجرام سماوی پیش از آنکه به ابزارهای رصدی زمین برسند از دل توده فشرده و پرآشوب جو زمین عبور میکنند و همین امر بر کیفیت این نور و دادههایی که میتوان از آن تهیه کرد اثر میگذارد.
شاید اگر این رصدها نتایج خوبی به همراه داشته باشد در آینده امکان طراحی رصدخانههای هوایی ویژه و مخصوص رصدهای فراخورشیدی به وجود بیاید.
–
پوریا ناظمی
No tags for this post.