كتاب "جستاری در اصطلاح شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس"
كتاب "جستاری در اصطلاح شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس"، به قلم آقای احمد شاکری محقق گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه، منتشر شد.پژوهش حاضر، نتيجه تلاش علمي محقق ارجمند جناب آقای احمد شاکری است كه در گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی، سامان يافته است و شامل: کتابنامه، فهرست آیات، نمایه اعلام، نمایه موضوعی و همچنین شش فصل به شرح زیر است.
فصل اول: زمینه و گستره گونه شناسی ادبیات داستانی دفاع مقدس
فصل دوم: زمینه و گستره گونه شناسی ادبیات داستانی دفاع مقدس و مقوله تاریخ
فصل سوم: گونه شناسی موضوعی و مضمونی ادبیات داستانی دفاع مقدس
فصل چهارم: تقدس، امر مقوم گونه ادبیات داستانی دفاع مقدس
فصل پنجم: گونه ادبیات داستانی دفاع مقدس و امر فطری
فصل ششم: دفاع، امر مقومِ گونه ادبیات داستانی دفاع مقدس
مؤلف در بخشی از مقدمه کتاب، در مورد اولویت موضوعی نوشتار خود نسبت به موضوعات دیگر چنین می نویسد:
ادبيات داستاني ايران، پيش از ظهور انقلاب اسلامي، ثمره رويکرد تقليدمآبانه نويسندگان داستان طي شش دهه بود. ريشه هاي نظري و شيوه هاي مهارتي داستان نويسي به نحو بنيادين، بر اساس رويکرد اومانيستي دوران مدرن بنا نهاده شد؛ ازاين رو در تکرار اصطلاحات و حتي ترجمه آنها، مفاهيم مربوط به حوزه ادبيات داستاني، پيوند بنيادين خود را با اين ديدگاه حفظ کردند. گستره پيوند اين مفاهيم و زنجيره ارتباطي آنها، گوياي آن است که هرگونه پژوهشي درباره ادبيات داستاني و گونه ها و مسائل مرتبط با آن در «اصول موضوعه» خود به مبادي فکري انديشه غرب وابسته است؛ تا جايي که کمتر اصطلاح مشهور ترجمه اي در اين حوزه وجود دارد که بتوان مفهوم رايج ترجمه اي آن را به عنوان اصول موضوعه پژوهشي در حوزه ادبيات داستاني تحول خواه انقلاب فرض کرد. ازاين رو ادبيات داستاني پس از انقلاب به فراخور توجه به اين مهم، دست به جعل اصطلاحاتي بي پيشينه زده است تا در گفتمان ادبي با تفسيري که گوياي وجود اشتراک لفظي دو معناي متفاوت است، با فضاي غالب ترجمه اي به مقابله اي منتقدانه و فعالانه برخيزد و زبان و گفتمان خود را بنيان نهد.
چنين روندي که از سال هاي آغازين پيروزي انقلاب شکل گرفت، به صورت متناوب، به ميزان توجه پژوهشگران اين حوزه به مبادي و اصول موضوعه پژوهش هاي داستاني دنبال شد. اين روند از واکنشي انضمامي در نقد، تحليل و دسته بندي داستان آغاز شد. در اين واکنش، موضوعات و مضامين برخاسته از افق فکري و تجربي انقلاب به داعيه تغيير در گفتمان داستان، به نحو انضمامي دست به تقسيم بندي زدند. اين موضوعات درصدد معرفي تغييري بنيادين يا اتخاذ رويکردي جديد در حوزه ادبيات يا دسته بندي تغييرات رخ داده در آثار و بررسي و تحليل آن بر پايه نظامي فکري- فلسفي و زيبايي شناختي اسلامي بودند؛ اما به مرور، روشن شد نظام بندي حوزه ادبيات داستاني با تلقي ساده انديشانه در کشف موضوع يا پرداخت به يک مضمون صورت نميگيرد و اين نظام، ارتباط وثيقي به تلقي بهکاربرندگان آن از قالب هاي ادبي، رويکردهاي ساختاري، سنجه هاي زيبايي شناسانه و مباني شناختي و معرفتي دارد. نوع واکنش اوليه اهالي متعهد ادبيات داستاني پس از انقلاب به گستره موجود پيش از آن، مبني بر تأکيد بر وجه انضمامي داستان ها، همچنان طي بيش از سه دهه ادامه يافته است. اين امر به نوعي پارادوکس، درون گفتمان ادبي و مباحث نظري داستان نويسي پس از انقلاب دامن زده است که ميان برخي مفاهيم نوظهور با مفاهيم، مبادي و اصول موضوعه برخي تعابير مستعمل ديگر برقرار شده است؛ در حالي که غفلت از مبادي و اصول موضوعه، و اشتراک لفظي برخي مفاهيم، زمينه را براي ظهور و جلوه آشکار اقسام نامتجانس با مقسم ادبيات داستاني انقلاب اسلامي مهيا کرد. ظهور چنين پديدهاي که کارکردهاي نظري آن بر اهالي فن مخفي نبود، توجه و آگاهي دهي به وجود چنين مبادي ترجمه اي در متن تعاريف گونه هاي داستاني برآمده از انقلاب اسلامي را سهل تر ميکرد.
چنين بروز و ظهوري از مبادي فکري ادبيات غرب در آثار نسل متقدم نويسندگان گونه پيش تاخته ادبيات داستاني پس از انقلاب (ادبيات داستاني دفاع مقدس) ديده شد که گرچه تجربه عملي و قدرت تحليلي ضعيف اين نويسندگان در تحقق آن مؤثر افتاد، اما در ارتباط تنگاتنگي با مقوله ادبيات داستاني موضوعي يا مضموني انقلاب و ماهيت آن بود و بيش از خلأهاي فکري و تجربي اين نويسندگان از جنگ، مبادي و اصول موضوعه گفتمان داستاني در شکل گيري اين گونه مؤثر بودند.
ازاين رو بازخواني اصطلاحات رايج در اين حوزه، بازشناسي مجاري ظهور چنين پديدهاي در پي تجربه اصيل انقلاب و معارف غني آن است.
ويژگي اصلي اصطلاحات در حوزه ادبيات، گفتمان سازي آنهاست. هر ساحتي از ساحت هاي مورد اشاره در هندسه معرفتي ادبيات داستاني دفاع مقدس، متصف به وصفي است که از حوزه «جنگ هشت ساله» خبر ميدهد. اين وصف به نحوي اختصاصي است که پرسش از هر يک از ساحت هاي هندسه معرفتي يا تأمل درباره آن را در چارچوبي مشخص محدود ميکند؛ زيرا يا هر يک از ارکان هندسه معرفتي، در حوزه ادبيات خاص جنگ هشت ساله، مسائل خاصي را مورد بررسي قرار ميدهند، يا دايره مسائل اين ارکان در گونه اي که مربوط به هشت سال جنگ ايران و عراق باشد تغييري نميکند و تخصيصي يا توسعه اي نمي يابد. در صورت دوم، ادعاي هندسه معرفتي ادبيات داستاني جنگ هشت ساله حرفي گزاف خواهد بود؛ اما صورت اول، مطابق هويت ادعايي اين گونه است. اگرچه در حوزه هايي چون نشر و آموزش، شايد نتوان قواعد متمايزي براي اينگونه در نظر گرفت، اما قطعاً در حوزه هاي آفرينش و پژوهش و نقد، که سه حوزه اساسي از ارکان هندسه معرفتي اند، ادعاي اختصاص مسائل بي راه نخواهد بود.
ازاين رو، اصطلاحات عموماً «وجه اختصاص» را در اين ديدگاه کلي تعيين ميکنند. گونه سازي و تقسيم بندي ها بر اساس اصطلاحات صورت ميگيرد و اساساً طرح هر مقوله اي در اين حوزه به نحو اختصاصي نيازمند شناسايي اصطلاح درخور و شناساننده آن است.
طبيعي است تفاوت اصطلاحات، نشاندهنده تفاوت مبنايي ديدگاه ها در اين حوزه است و در هر مبنايي، معتَبِر ميتواند دست به جعلي تازه براي اصطلاح مراد خود زند؛ اما شهرت و تنوع اصطلاحات، که گفتمان ادبيات داستاني دفاع مقدس بر آن بنا شده است، و اختفاي مباني و مَصادر اين اصطلاحات، رجوع به فرض و مبناي جاعلين آن را براي محققين دشوار يا حتي ناممکن کرده است. ضمن آنکه استعمال کنندگان اين اصطلاحات، عموماً بر اساس فرضيه علمي واحدي آنها را به کار نميبرند. ازاين رو گفتمان ادبيات داستاني جنگ هشت ساله، همواره به واسطه کمبود «مباني در تقسيمات اصطلاحي تجزيه شده است».
اين امر گوياي اولويت اين موضوع نسبت به موضوعات ديگر است.گفتني است كتاب "جستاری در اصطلاح شناسی و مبانی ادبیات داستانی دفاع مقدس" اثر آقای احمد شاکری با قيمت 60000 تومان در اختيار مخاطبان قرار گرفته است.علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.orgمراجعه کنند.
No tags for this post.
