اصلاحات فضایی ایران ادامه خواهد داشت؟
این جراحی که لازمه آن اصلاحات گسترده ساختاری و مدیریتی بود با وجود رضایت اغلب کارشناسان فضایی کشور به مذاق عده‌ای خوش نیامد و با واکنش شدید رسانه‌های مخالف دولت مواجه شد.
اما سرانجام اوایل بهمن‌ماه سال ۱۳۹۳ و پس از چندین هفته نفس‌گیر و متلاطم در بخش فضایی، ظاهراً نظر دولت به کرسی نشست و شورای عالی اداری مصوبه غیرقانونی و غیر کارشناسی دولت قبل را لغو کرد. بازگشت پژوهشگاه هوافضا به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و انتقال مجدد سازمان فضایی به همراه پژوهشگاه فضایی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ازجمله تغییرات اصلاحی دولت بود.
اکنون چند روزی است که تکلیف مدیریت فضایی کشور نیز معلوم شده و مدیران اصلی بخش فضایی کشور منصوب شده‌اند. دکتر جهانگیر جدی به‌عنوان رییس مرکز ملی فضایی، دکتر فتح‌اله امی به‌عنوان رییس پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دکتر محسن بهرامی به‌عنوان رییس سازمان فضایی منصوب شده و فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. هر سه مدیر فضایی تازه‌منصوب دولت تدبیر و امید راه سختی را پیش روی خود دارند، زیرا اکنون فناوری فضایی در کشور بسیار موردتوجه است و از طرفی اتفاقات گذشته فضایی در کشور با نقدهای کارشناسی بسیاری مواجه بوده است.
تا امروز آنچه اجرا شد هرچند امیدوارکننده است اما با نگاهی دقیق‌تر می‌توان دریافت که برخی از اصلی‌ترین مشکلات همچنان پابرجاست و لازم است دولت با حمایت مردم و کارشناسان این مشکلات را هرچه سریع‌تر برطرف کند.
از طرفی هرچند بازگشت بخش‌های مختلف به وزارتخانه‌های تخصصی با سازوکارهای نظارتی قدرتمند، خود یک گام روبه‌جلو حساب می‌آید، اما انتظار می‌رود تا بخش‌های غیرتخصصی و غیر مرتبط نیز از بدنه فضایی کشور جداشده و به نهادهای مرتبط بازگردند.
مهم‌ترین عامل انتقاد کارشناسان از برنامه‌ها و رفتارهای مدیران فضایی تا پیش از این، برخورد و استفاده سیاسی از فناوری فضایی بود. فضا و فناوری فضایی جدای از تأثیرات فراوانی که می‌تواند در افزایش امنیت، رفاه و کیفیت زندگی مردم داشته باشد، به خاطر ویژگی‌هایی که دارد به‌شدت این ظرفیت را دارد که مورداستفاده سیاسی و نمایش‌های تبلیغاتی قرار بگیرد.
اکنون کارشناسان در چنین وضعیتی و بعد از تعیین مدیران جدید فضایی کشور انتظار دارند هرچه سریع‌تر بخش‌های غیرتخصصی از بدنه فضایی کشور جدا شده و منطق جای سیاست و نمایش را بگیرد.
نکته مهم دیگر هم اولویت‌بندی صحیح برنامه‌های فضایی با توجه به نیازها و ظرفیت‌های کشور است. همان‌طور که از دولت تدبیر و امید انتظار می‌رفت، قرار نیست برنامه‌ای حذف یا کلاً نادیده گرفته شود، بلکه مسئله اصلی اولویت‌بندی صحیح برنامه‌ها، انجام آنها توسط بخش‌های تخصصی فضایی و پرهیز از حرکت به سوی فناوری فضایی سیاسی یا امنیتی است.
چابک‌سازی و معنای آن در سازمان فضایی ایران
«محسن بهرامی»، رئیس جدید سازمان فضایی ایران، چندی پیش در مراسم معارفه خود از یک چابک‌سازی تلخ در این سازمان خبر داد. هرچند وی به‌سرعت از این موضوع گذشت، اما این امر، یکی از محورهای اصلی اصلاحات در بخش فضایی ایران است که احتمالا بیش از نیمی از پرسنل سازمان فضایی را روانه نهادهای دیگر خواهد کرد. در سال٨٩، یکی از عجیب‌ترین اتفاقات تاریخ فضایی ایران رخ داد؛ هنگام ادغام مجموعه‌های فضایی کشور (که شمار نفرات آنها بنا‌به گفته‌های کارشناسان، به زحمت به هزار نفر می‌رسید)، یک مجموعه بسیار‌بزرگ با بیش از هزار نفر پرسنل تحت عنوان پژوهشکده جهاد کشاورزی از وزارت جهاد کشاورزی نیز وارد پژوهشگاه تازه‌تأسیس فضایی شد. پژوهشگران این مجموعه قدیمی، با وجود سوابق خوب در صنایع دیگر (از قبیل خودروسازی، تجهیزات کشاورزی، مواد غذایی و غیره)، تجربه‌ای در امور فضایی نداشتند و به باور کارشناسان این حوزه، نه‌تنها کمکی به پیشرفت فناوری فضایی نکردند، بلکه موجب ایجاد بوروکراسی شدید و تحمیل هزینه بسیار بر مجموعه‌های فضایی شدند، بدون آنکه خروجی خاصی حاصل آید. چنین شد که عصر طلایی بودجه فضایی ایران طی سال‌های ٨٩ تا ٩١ گذشت، اما روند توسعه فضایی کشور پس‌رفت کرد. با توجه به این واقعیت احتمال بسیاری وجود دارد که منظور «بهرامی» از چابک‌سازی، جداکردن این مجموعه عظیم از سازمان فضایی ایران باشد که قطعا کار سختی خواهد بود و با مقاومت‌های بسیاری مواجه خواهد شد.
عباس خاراباف/ کارشناس هوافضا
No tags for this post.
