کدام درست است: برایِ من یا مالِ من؟!
زبان محاوره، تنها ابزار معمول است که انسان ها می توانند به کمک آن و از خلال ترکیب واژه ها، تا حدی از عالم درون یکدیگر با خبر گردند. به عبارت دیگر مقصود اصلی از زبان، انتقال فکر از ذهنی به ذهن دیگر بوده و انسان ها با کمک آن، مقصود و درونیات خود را به یکدیگر منتقل می نمایند.
به مانند تمام شئونات دیگر اجتماعی، زبان نیز همواره در تحول بوده و این تحول ها می توانند مفید یا مضر باشند. همواره وقتی تحولی در زبان روی می دهد، عده ای از اهل زبان و ادب با آن مخالفت نموده و عده ای نیز موافق آن می باشند. این اختلاف نظر، ناشی از اختلاف معیارها و اختلاف در ملاک درست و غلط در زبان است. ولی نکته مهم این است که اگر تحول ایجاد شده در زبان، باعث تیرگی و ابهام شود و به نوعی از وضوح، تمایز و دقت در معانی کلمات و عبارات بکاهد، در منفی و مردود بودن آن شکی نخواهد بود.
دکتر غلامعلی حداد عادل، رییس فرهنگستان ادب و زبان فارسی با این مقدمه، یکی از تحولات اخیر روی داده در زبان محاوره ای امروز مردم را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است که نتایج آن در نشریه «نامه فرهنگستان» سال 14 شماره 1 منتشر گردیده است.
این تحول که در سطح واژگان رخ داده و بنا بر اعتقاد پژوهشگر، تحولی روساختی و نه ژرف ساختی است، غالبا در محاوره اتفاق افتاده ولی به تدریج در کتابت و زبان نوشتاری نیز وارد شده است. موضوع از این قرار است که مدتی است واژه «برایِ» جانشین واژه «مالِ» شده است و این مسئله در سخن گفتن افراد حدودا زیر چهل سال و مخصوصا در زبان جوانان، نوجوانان و کودکان آشکار گردیده است. این محقق برای روشن تر شدن مقصود خود به مثال هایی نظیر موارد زیر اشاره می نماید:
– قبلا گفته می شد: «دستور زبان فارسیِ احمدی گیوی یا مالِ احمدی گیوی»، «این روزنامه مالِ دیروز است»، «پدرم مالِ زنجان است»، «این کفش ها مالِ من است» و …
– امروزه گفته می شود: «دستور زبان فارسی برای احمدی گیوی»، «این روزنامه برای دیروز است»، «پدرم برای زنجان است»، «این کفش ها برای من است» و …
این مثال ها اگرچه تعجب آور و تاسف آورند، هیچ یک ساختگی و تخیلی نیست و متاسفانه همه آن ها از زبان مردم شنیده می شود. دکتر حداد عادل در مقاله پژوهشی خود به منظور بررسی مثبت یا منفی بودن چنین تحولی به بیان تفاوت های دو نوع اضافه ملکی و تخصیصی اشاره می نماید تا به عبارتی معلوم شود که اشکال در کجاست و از کجا پیدا می شود. 
در اضافه ملکی، میان مضاف و مضاف الیه، رابطه مالک و ملک وجود دارد، یعنی معمولا مضاف الیه مالک و دارنده مضاف است مثل: باغِ فرهاد، قلمِ مهرداد، کتابخانۀ علی. ولی در اضافه تخصیصی، مضاف مخصوص مضاف الیه است مثل: کلاسِ درس، میزِ مطالعه، شیشۀ اتاق. در واقع فرق بین اضافه ملکی و تخصیصی در آن است که در اضافه ملکی معمولا مضاف الیه، انسان است و می تواند مالک باشد و در مضاف تصرف کند، ولی در اضافه تخصیصی چنین نیست و تا قبل از پیدایش تحول ناهمگون اخیر، هیچ گاه از «برایِ» بیان مالکیت استفاده نمی شده است. این در حالی است که برای بیان تخصیص، هم از «برایِ» و هم از «مالِ» استفاده می شده و هر دو نیز درست بوده است. برای مثال جمله «این خودرو برایِ معلولان ساخته شده است» به صورت «این خودرو مالِ معلولان است» نیز به کار می رفته و اشکالی نیز نداشته است.
بنا بر نتیجه ای که دکتر حدادعادل از پژوهش خود ارائه داده است، استعمال «برایِ» چه در محاوره و چه در زبان رسمی و ادبی، آن جا که مراد از آن رساندن مالکیت باشد، قطعا غلط است، چرا که ایجاد ابهام و اشتباه می کند. پس نباید به جای عباراتی مثل « این لباس مالِ من است» یا «این پول مالِ من است» بگوییم «این لباس برای من است» یا «این پول برای من است». چرا که این ها به یک معنا نیستند. مثلا در مورد پول، در جمله اولی مراد این است که «من صاحب این پول هستم و فرضا آن را با کار کردن به دست آورده ام» اما در دومی مقصود این است که «این پول برای من در نظر گرفته شده تا به من داده شود و من بعدا مالک آن خواهم شد». از این رو چنین جابجایی و تحولی فایده و غرض اصلی زبان را که همانا انتقال معانی و مفاهیم از یک ذهن به اذهان دیگر است را دچار اشکال نموده و به آن لطمه می زند.
بنا بر اظهار این پژوهشگر، منشا این تحول احتمالا رواج بیشتر آموزش زبان انگلیسی در کشور است. در زبان انگلیسی و در بیان معنای تخصیص، از کلمه for استفاده می شود و در مدارس و آموزشگاه های مخصوص نوآموزان و مبتدیان ما، for صرفا «برای» ترجمه می شود، این در حالی است که این کلمه در انگلیسی معانی دیگری نظیر «مالِ…»، «از آن…» و یا «متعلق به…» نیز دارد.
دکتر حداد عادل با توجه به مطالب ذکر شده در این پژوهش، اشاره می کند که بایستی از معلمان، نویسندگان، مترجمان، ویراستاران، گویندگان، مجریان برنامه های رسانه ای و همه کسانی که نحوه سخن گفتن و نوشتن آن ها، سرمشق و الگوی دیگران می شود، درخواست کرد که به این کژتابی زبانی ناشی از جانشینی «برایِ…» به جای «مالِ…» توجه نموده و نوآموزان، نوقلمان و نوجوانان را از استعمال «برایِ» برای رساندن ملکیت برحذر بدارند تا در آینده در روزنامه های فارسی زبان ایران ننویسند که «جنازه برای مردی سی ساله است» و یا در محاوره نگویند «پدرم برای زنجان و مادرم برای تهران است»!
No tags for this post.
