دولت یازدهم و پیگیری موثر تولید علم و ثروت فناورانه
میزگرد تخصصی 'معرفی دستاوردهای علمی و فناوری دولت یازدهم' در ایرنا با حضور 'محسن شریفی' مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 'اسماعیل قادری فر' مدیرکل دفترتجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و 'سید احمدرضا علایی' مدیرکل دفتر تبادل فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شد.
صاحبنظران شرکت کننده در این میزگرد به افزایش 27 برابری شرکت های دانش بنیان، فعال سازی صندوق نوآوری و شکوفایی، ایجاد جایزه تجاری سازی فناوری، تعریف سرفصل همکاری فناوری با 25 کشور، تعامل سازنده و فعال با سازمان های بین المللی در حوزه های علمی و فناورانه، راه اندازی پایگاه های صادراتی دانش بنیان، فعال سازی رایزنی فناوری در چند کشور مختلف به عنوان برخی اقدامات صورت گرفته از ابتدای فعالیت دولت یازدهم تاکنون اشاره کردند.
مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این میزگرد ضمن تشریح دستاوردهای پژوهشی وزارت علوم دولت یازدهم اظهار داشت: در بحث مدیریت دانش، حلقه های مختلفی وجود دارد که از آموزش، نیروی انسانی شامل دانشجویان و اعضای هیات علمی، زیرساخت ها تا نشر و توزیع علم را در برمی گیرد.
دکتر 'محسن شریفی' افزود: معتقدیم در بحث پژوهش و فناوری، نشر و توزیع درست علم می تواند همه این بخش ها را به دنبال خود بکشاند و با اینکه، توزیع و نشر علم، آخرین پله فرآیند پژوهش محسوب می شود ولی اگر این مرحله به درستی در کشور صورت گیرد تمام بخش های دیگر را به دنبال خودش می کشاند.
به اعتقاد وی، توزیع و نشر علم به شیوه صحیح به روند تصمیم سازی، تصمیم گیری، شناسایی خلاها و معرفی نقاط قوت کمک می کند و علاوه بر این، سنجه بسیار خوبی برای ارزیابی به شمار می آید زیرا از طریق آن می توان اولویت ها را ملاحظه کرد و اینکه دنیا به کدام سمت و سو می رود و ما در کجای این رقابت قرار داریم.
شریفی با توضیح این که منظور وی از نشر علم، چگونگی نشریات علمی، مقالات و تولید علم است، به تشریح وضعیت نشریات علمی کشور پرداخت و گفت: بخش عمده ای از تولیدات علمی داخل خصوصا در حوزه های تجربی و فنی، کشاورزی و علوم پایه در نشریات خارج کشور به چاپ می رسد و بخش عمده ای که در مجلات داخلی چاپ می شود، آن گونه که انتظار می رود در آمار تولید علم کشور به حساب نمی آید.
وی تصریح کرد: با این که طی سال های گذشته به موضوع ارزشگذاری به چاپ مقاله در نشریات داخلی، توجه کرده و پرداخته ایم ولی هنوز جایگاه واقعی خود را ندارد که امیدواریم با توجه به اهمیت این حوزه، چاره ای برای این مشکل اندیشیده شود.
مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم، شمار فعلی نشریات علمی داخل کشور در وزارت علوم را یک هزار و 170 عنوان، ذکر کرد و گفت: این نشریات در حوزه های مختلف و به دو صورت علمی – پژوهشی و علمی – ترویجی منتشر می شود.
وی ادامه داد: از مجموع نشریات علمی داخل کشور، 643 نشریه در حوزه علوم انسانی، 192 نشریه در حوزه فنی و مهندسی، 168 نشریه در بخش کشاورزی، 121 نشریه در زمینه علوم پایه، 30 نشریه در رشته های هنر و معماری و 18 نشریه نیز علوم دامپزشکی به چاپ می رسند.
شریفی خاطرنشان کرد: در ابتدای برنامه پنجم توسعه ( سال 1390) تعداد مجلات علمی داخل، 591 عنوان بود که طبق هدفگذاری تعیین شده، این تعداد باید تا پایان برنامه حداقل دو برابر افزایش می یافت که این مسوولیت و تعهد سنگین، اکنون به درستی محقق شده است.
وی یادآور شد: تعداد مجلات علمی کشور در دوره فعالیت دولت یازدهم (1392 به بعد) نیز رشد قابل توجهی داشته و از یک هزار نشریه به یک هزار و 170 نشریه افزایش یافته است و این روند رو به رشد کماکان ادامه دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه در دولت یازدهم در حوزه نشریات علمی، علاوه بر توسعه کمی، دو راهبرد کلان پیگیری شده است، توضیح داد: راهبرد نخست آن که ارتقای کیفی نشریات در دستور کار قرار گرفته است و سیستم نظارت نشریات در همین راستا راه اندازی شد و تمام این نشریات هر ساله نظارت می شوند که قبلا این ارزیابی ها به صورت سازمان یافته و ارزیابی یکپارچه نبود.
وی افزود: در سال های 93 و 94 به طور سازمان یافته این روند دنبال شده و در تدوین شاخص های ارزیابی نشریات علمی، هم به الزامات داخلی و هم به استانداردهای بین المللی توجه شده است.
به گفته شریفی، در این مدت همچنین برخی نشریات که عملکرد ضعیفی داشتند پس از چندین مرحله اخطار، لغو مجوز و حذف شدند که تعداد آنها در سال 93، حدود 10 تا 12 نشریه بود و پرونده مربوط به سال 94 نشریات علمی نیز همچنان در دست بررسی است.
وی بین المللی کردن نشریات علمی را دومین راهبرد اصلی وزارت علوم دولت یازدهم در بخش نشریات عنوان کرد و گفت: این کار را از دو طریق دنبال می کنیم، یکی ایجاد نشریات با زبان های بین المللی همچون انگلیسی، عربی و روسی است که طی سه سال گذشته دنبال شده و دیگر، نمایه سازی نشریات است به گونه ای که نشریات موجود بتوانند در نمایه های معتبر بین المللی ورود پیدا کنند.
شریفی تاکید کرد: نشریات برای بین المللی شدن باید شاخص های کیفی لازم را داشته باشند و عملا این کار، هم به ارتقای کیفی و هم ورود نشریات به عرصه بین المللی کمک می کند و این فرآیند را هم برای نشریات فارسی و هم نشریات زبان خارجی اجرا می کنیم و معتقدیم با نشریات فارسی باید بتوانیم هم زبان خودمان به عنوان زبان علم را ترویج دهیم و نه تنها با مقالات بلکه با نشریات در عرصه بین المللی ورود پیدا کنیم.
**روند رو به رشد تولید علم ایران در عرصه بین الملل ادامه دارد
وی در خصوص آمار تولید مقالات علمی در نشریات علمی خارجی که از جمله شاخص های رشد علمی کشورها به شمار می اید نیز اظهار داشت: براساس اطلاعات پایگاه استنادی اسکوپوس، تعداد مقالات علمی نمایه شده ایران در سال 2015، بیش از 41 هزار و 300 عنوان ثبت شده است که در سال 2016 تاکنون 27 هزار و 700 عنوان بوده و البته این آمار هر روز تغییر می کند و روند نمایه شدن مقالات در این پایگاه تا پایان سال جاری میلادی ادامه دارد.
این مقام مسوول آموزش عالی ادامه داد: در سال 2011 در اسکوپوس، 39 هزار مقاله داشتیم که در سال 2015 به 41 هزار مقاله افزایش یافته و رشد صعودی در تولید مقالات کماکان ادامه پیدا کرده است.
وی همچنین درباره جایگاه بین المللی ایران در تولید علم دنیا نیز اظهار داشت: از نظر رتبه علمی نیز به استناد آمارهای اسکوپوس، ایران در سال 2015 دارای رتبه 20 تولید علم دنیا بود که این رتبه در سال جاری میلادی به جایگاه شانزدهم ارتقا یافته است.
شریفی اعلام کرد: آمارهای پایگاه بین المللی ISI نیز نشان می دهد که در سال 2015 محققان ایرانی، تعداد 34 هزار و 599 مقاله در این پایگاه استنادی نمایه کردند و این آمار برای سال جاری میلادی که هنوز چندماه به پایان آن باقی مانده، 19 هزار و 300 مقاله اعلام شده است.
وی با توضیح این که مجموعه تلاش هایی که در حوزه تولید علم صورت گرفته است، معمولا با یک تاخیر نسبی خود را نشان می دهد، اظهار داشت: روند رو به رشد تولید علم کشورمان همچنان ادامه دارد به طوری که درصد سهم تولید علم ایران در عرصه بین المللی در سال 2015 براساس گزارش اسکوپوس، 1.52 درصد و از سوی پایگاه ISI نیز 1.48 درصد عنوان شده بود که این سهم در سال 2016 در این دو پایگاه استنادی به ترتیب به ارقام 1.86 درصد و 1.82 درصد رسیده است.
وی یادآور شد: یک شاخص دیگر بین المللی نیز درصد رشد علم است که براساس نمایه اسکوپوس، درصد رشد علمی ایران نزدیک به هشت درصد است و به لحاظ تعداد مقالات برتر نیز وضعیت خوبی داریم به طوری که در سال 2015درصد رشد مقالات محققان ما در میان مقالات برتر نزدیک 18.8 درصد است.
وی درخصوص تعداد دانشگاه های ایرانی در جمع یک درصد دانشگاه های برتر دنیا نیز گفت: درحالی که تا سال 2011 هیچ دانشگاهی از ایران در طبقه بندی یک درصد دانشگاه های برتر دنیا حضور نداشت، براساس رتبه بندی لایدن، در این زمینه نیز از 13 دانشگاه در سال 2015 به 14 دانشگاه در سال جاری رسیده ایم.
شریفی با بیان اینکه محققان ایرانی در زمینه تولید مقاله به پختگی لازم رسیده اند، تاکید کرد: اکنون بستر برای ارتقای کیفیت تولید علم فراهم شده است و باید در این مسیر برنامه ریزی کنیم و مقالات بیشتری را در مجلات برتر دنیا به چاپ برسانیم.
وی درباره دیگر شاخص رتبه علمی کشورها که سهم مشارکت بین المللی در تولید علم است نیز گفت: این موضوع که یکی از شاخص های دیپلماسی علمی محسوب می شود، مربوط به مقالات مشترکی است که سالانه توسط استادان و پژوهشگران داخلی و پژوهشگران خارجی تولید می شود و این آمار برای کشور ما در سال 2015 حدود 21 درصد بود که در سال جاری میلادی به 22 درصد افزایش یافته است.
مدیرکل برنامه ریزی و سیاستگذاری امور پژوهشی وزارت علوم درباره وضعیت انجمن های علمی فعال در کشور نیز گفت: آمارهای مربوط به تیرماه امسال نشان می دهد که تعداد 351 انجمن علمی در حوزه های مختلف تحت نظارت وزارت علوم فعالیت می کنند که از این تعداد، 115 انجمن در حوزه علوم انسانی، 92 انجمن در حوزه فنی مهندسی، 65 انجمن در حوزه های بین رشته ای، 41 انجمن در زمینه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 31 انجمن در علوم پایه و هفت انجمن در گروه هنر فعال هستند.
وی درخصوص وضعیت قطب های علمی کشور نیز بیان داشت: قطب های علمی براساس آیین نامه و مصوبات موجود، یک دوره فعالیت پنج ساله دارند و هر قطب، یک برنامه تدوین و به مدت پنج سال روی آن کار می کند که با توجه به نیازهای کشور، ممکن است ماموریت آنها پس از یک دوره به اتمام برسد و یا اینکه برای یک دوره دیگر تمدید شود.
شریفی با بیان اینکه تجربه سه دوره پنج ساله فعالیت قطب های علمی در کشور با موفقیت طی شده است، گفت: پایان سال 94 مصادف با پایان دوره پنج ساله سوم فعالیت قطب های علمی در کشور بود که در آن دوره، 154 قطب علمی فعالیت کردند که به معنای 154 برنامه علمی در حوزه های مختلف است.
به گفته وی، در سومین دوره فعالیت قطب های علمی، تعداد 64 قطب علمی در رشته های فنی مهندسی، 28 قطب در علوم انسانی، 28 قطب در علوم کشاورزی، 26 قطب در علوم پایه و هشت قطب در حوزه دامپزشکی وجود داشته که وزارت علوم اکنون مشغول بررسی عملکرد قطب های علمی دوره سوم و همچنین درحال برنامه ریزی برای ایجاد قطب های علمی جدید برای دوره چهارم است.
شریفی با بیان اینکه شمار قطب های علمی از 113 قطب در دوره دوم به 154 قطب در دوره سوم افزایش یافته است از آغاز فعالیت چهارمین دوره این قطب ها در سال جای خبر داد.
وی متذکر شد: علاوه بر رشد کمی، به لحاظ کیفی هم قطب های علمی دور سوم، ماموریت محور بوده و رسیدن به یک دستاورد مشخص را در اولویت خود داشتند و هریک از قطب های علمی، یک ماموریت، برنامه، هدف و دستاورد مشخص را دنبال می کردند که اغلب آنها به اهداف تعیین شده، نزدیک شده یا دست یافته اند.
این مقام مسوول وزارت علوم با بیان اینکه توسعه موسسات پژوهشی به شکل های مختلف در این وزارتخانه دنبال می شود، گفت: این موسسات در بخش های دولتی و خصوصی تشکیل می شوند که تعداد زیادی از این موسسات پژوهشی که مجوز تاسیس آنها از سوی وزارت علوم صادر می شود، در بخش خصوصی شکل می گیرند.
طبق آمارهای ارائه شده از سوی شریفی، درحال حاضر 713 موسسه پژوهشی به شکل های مختلف شامل پژوهشگاه، پژوهشکده یا مرکز یا گروه پژوهشی در کشور فعال هستند که موسسات خصوصی با 238 مورد سهم قابل توجهی در این زمینه ایفا می کنند.
**پلتفرم 'ایجاد، توسعه و حمایت از شرکت های دانش بنیان'، محور تمرکز معاونت علمی ریاست جمهوری
' اسماعیل قادری فر' مدیرکل دفترتجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز به عنوان دیگر صاحبنظر حاضر در این میزگرد گفت: تصویر حوزه علم و فناوری کشور در یک دهه گذشته، نشانگر پیشرفت روز افزون و قابل ملاحظه ای در تولید و عرضه علم و تلاش علمی است.
وی با استناد به آمارهای منتشر شده از سوی وزارت علوم در خصوص تولید علم، انتشارات، نمایه سازی، انجمن های علمی و مراکز پژوهشی، روند توسعه علم و فناوری در کشور را رو به رشد توصیف کرد و گفت: شتاب و رشد علمی کشور در این سالها از رشد معنادار و قابل قبولی برخوردار بوده است و در برخی حوزه ها به ویژه فناوری نانو، طبق آمار مراجع معتبرعلم سنجی دنیا، رتبه های یک رقمی را داریم.
قادری فر اظهار کرد: پیشرفت در حوزه فناوری های زیستی، هوافضا و سلول های بنیادی، موید این است که مجموعه دانشگاه ها، موسسات علمی و فناوری و پژوهشی کشور در حوزه عرضه علم، حرکت خیلی خوب و قابل قبولی دارند.
وی یادآور شد: اما در مقابل، اگر نگاهی به شعار سنتی و معروف ' علم بهتر است یا ثروت' داشته باشیم، می بینیم که در حوزه تحریک تقاضا معمولا دچار مشکل بوده ایم و سهم تولیدات علمی در کلان اقتصاد کشور و منظومه ای که باید چرخه اقتصادی کشور ناشی از کسب و کار مبتنی بر فناوری و نوآوری و علم معنا دار باشد تاثیرات قابل لمس و توفیق چندانی نداشته ایم.
مدیرکل دفتر تجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به بازآرایی ساختار این معاونت در دولت یازدهم اشاره کرد و ادامه داد: و رویکرد جدید معاونت علمی، تلاش و حرکت بیشتر به سمت بازار و بحث بازارسازی و تحریک تقاضا بوده است، به این معنی که در ساختار جدید وظیفه نهادهای حاکمیتی مثل وزارتخانه های علوم و بهداشت در بحث آموزش و تحقیقات پزشکی همان پرداختن به تلاش علمی و حمایت و عرضه علمی در کشور دیده شده و وظیفه معاونت نیز در کنار و هم راستا با سیاست های این وزارتخانه ها، بحث بازارسازی و تحریک تقاضا از منظر توسعه فناوری تعریف شده است.
قادری فر با یادآوری برخی موازی کاری ها در معاونت علمی ریاست جمهوری و وزارت علوم، توضیح داد: یکی از نمونه های موازی کاری این دو مجموعه در حوزه اعطای مجوز و ممیزی نشریات علمی و انجمن های علمی بود که این فعالیت همزمان، منجر به هدر دادن منابع می شد اما در ساختار و رویکرد جدید معاونت علمی، بر پلتفرم 'ایجاد، توسعه و حمایت از شرکت های دانش بنیان' تاکید شده است.
وی افزود: با این نوع نگاه، معاونت علمی ریاست جمهوری به سمت تحریک تقاضا و بازارسازی برای محصولات دانش بنیان رفته است و در فاصله مهرماه 93 تا پایان تیرماه 95 با اجرایی شدن قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان مصوبه مجلس در دولت قبل که یک قانون مترقی در حوزه توسعه فناوری و کسب و کار کشور به شمار می آید، اهتمام معاونت علمی بر اجرایی سازی این قانون گذاشته شده است.
قادری فر بیان کرد: با فعال سازی صندوق نوآوری و شکوفایی و حمایت های این صندوق از توسعه کسب و کار دانش بنیان در کشور از سال 93 به بعد، نقطه عطفی در اجرای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان در معاونت علمی ایجاد شده است.
** افزایش 27 برابری شرکت های دانش بنیان در دولت یازدهم
قادری فر از افزایش شمار شرکت های دانش بنیان احراز صلاحیت شده در دولت یازدهم از حدود 90 شرکت به بیش از دو هزار و 500 شرکت خبر داد و گفت: اکنون که تب شرکت های دانش بنیان به جامعه فناور کشور وارد شده است، حدود 10 هزار شرکت در صف ارزیابی قرار دارند و این نشان می دهد که مدل موفقی در توسعه فناوری مبتنی بر حمایت مباحث نوآوری در کشور، در حال اتفاق افتادن است.
وی ادامه داد: معتقدیم زمانی می توانیم کارهای علمی ارزشمند دانشگاه ها را به عرصه اجرا و ثروت سازی برای جامعه برسانیم که پلت فرم مشخصی داشته باشیم.
این مقام مسوول در معاونت علمی ریاست جهموری از صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان بزرگترین نهاد سرمایه گذاری خطرپذیر در کشور یاد کرد و گفت: در سال 94 که به نوعی سال سخت مالی دولت نیز بود، نزدیک به 700 میلیارد تومان از منابع اعتباری و سه هزار میلیارد تومانی که باید ظرف سه سال به این صندوق تزریق می شد توسط دولت تخصیص یافت و در بودجه سال 95 کل کشور نیز با حمایت دولت و تصویب مجلس، 200 میلیون دلار برای این صندوق تصویب و در نظر گرفته شده است.
وی گفت: با تخصیص های به موقع سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی، هیچ مشکلی برای حمایت های مالی از شرکت های دانش بنیان نداریم و نخواهیم داشت، اما در مقابل نیازمند این هستیم که تحرک، پویایی و نشاط بیشتری در شرکت های دانش بنیان ایجاد شود.
قادری فر تاکید کرد: هنگام مطرح شدن بحث حمایت از کسب و کار دانش بنیان و تولیدات فناورانه در کشور، نباید همه ذهن ها معطوف به فناوری های پیشرفته ( High Tech) شود زیرا برخی از حوزه ها همچون سوغات مشهد که عمدتا از کشور چین وارد کشورمی شود، جزء فناوری های پیشرفته نیست ولی یک حوزه کاملا مصرفی و پربازده و پر تقاضا محسوب می شود.
وی گفت: بحث بازارسازی و تحریک تقاضا یکی از بزرگترین دغدغه های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است که برای این امر نیز برنامه های مختلفی از جمله وصل کردن بنگاه های بزرگ اقتصادی کشور با مناطق نوآوری باز به منظور استفاده از توان شرکت های دانش بنیان کوچک در نظر گرفته شده است.
قادری فر ادامه داد: خوشبختانه با پیگیری ها و مراودات انجام شده، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) یک موسسه دانش بنیان به نام برکت ایجاد کرده که وظیفه آن استفاده از توان این موسسه در حوزه های ماموریتی خود و حمایت از شرکت های دانش بنیان کوچک است.
** تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت با اعطای جایزه تجاری سازی
مدیرکل دفتر تجاری سازی فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، یکی از بهترین اقدامات تشویقی برای تقویت ارتباط دانشگاه با صنعت از سوی معاونت علمی را تدوین و تصویب آیین نامه اعطای جایزه تجاری سازی فناوری به دانشگاه ها و موسسات فناوری کشور از سال 93 تاکنون برشمرد.
وی خاطرنشان کرد: مطابق آیین نامه اعطای جایزه تجاری سازی فناوری، اگر یک دانشگاه یا موسسه پژوهش و فناوری اجازه دهد یک دانش فنی که در دانشگاه ایجاد شده یا محصولی که به مرحله آزمایشگاهی و تولید نیمه صنعتی رسیده در قالب یک شرکت دانش بنیان به بازار ارائه شود و به فروش برسد، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، معادل پنج درصد فروش آن محصول را به عنوان جایزه تجاری سازی مانند جایزه صادراتی که وزارت صنایع و سازمان توسعه تجارت برای صادرکنندگان درنظر می گیرد، برای اعتبار تشویقی دانشگاه ها اعطا می کند.
به گفته قادری فر، با اجرای آزمایشی این طرح در سال 93 در 15 دانشگاه، 10 دانشگاه وابسته به وزارت علوم و پنج دانشگاه وابسته به وزارت بهداشت، جایزه تجاری سازی فناوری را دریافت کردند و در سال 94 دریافت این جایزه به همه دانشگاه های کشور تسری داده شد و اکنون نیز پرداخت جایزه برای سال مالی 94 در دست ارزیابی است و حدود 80میلیارد تومان قابلیت اعطای جایزه وجود دارد.
وی به برگزاری نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران در ابتدای هر سال و با هدف تسهیل تجاری سازی فناوری و توسعه بازار محصولات دانش بنیان اشاره کرد و گفت: با توجه به وجود یک بازار هزار میلیارد تومانی مصرفی کشور در حوزه تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته در سال و نیاز محققان و مراکز دانشگاهی و پژوهشگاهی به تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته، در این رویداد حدود 400 شرکت دانش بنیان با نزدیک 10 هزار محصول حضور می یابند.
قادری فر با ابراز رضایت از اجرای نظام سطح بندی برای ارائه محصولات در نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران، اظهار داشت: خوشبختانه امسال در دور چهارم نمایشگاه نزدیک به هزار و 800 میلیارد تومان ثبت پیش فاکتور از طرف دانشگاه ها ارائه شده که نشانگر وجود کشش بسیار زیاد برای محصولات فناورانه در جامعه علمی کشور است.
وی یادآور شد: امسال در این نمایشگاه تا 50 درصد یارانه خرید برای خریداران درنظر گرفته شده بود تا بحث صیانت از بازار و بازارسازی برای محصولات فناورانه که یکی از مهمترین مسائل امروز در حوزه علم و فناوری است، عملا اجرا شود.
**همراهی دیپلماسی فناوری با دیپلماسی سیاسی و اقتصادی
مدیرکل دفتر تبادل فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز از دیگر مهمانان این میزگرد تخصصی بود.
'سید احمدرضا علایی' با بیان اینکه اقدامات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دولت یازدهم در حوزه بین الملل در دو بخش دنبال می شود، گفت: از ابتدای دوره جدید فعالیت معاونت بین الملل معاونت علمی، موضوع دیپلماسی فناوری و اقدامات توانمندساز برای حمایت از شرکت های دانش بنیان برای صادرات یا انتقال تکنولوژی از خارج به داخل کشور مورد تاکید قرار گرفته است.
وی در تشریح فعالیت های معاونت علمی ریاست جمهوری در جهت تقویت دپیلماسی فناوری گفت: یکی از سرفصل های کاری در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تبیین عرصه دیپلماسی است، به این معنی که دیپلماسی فقط به عرصه های اقتصادی و سیاسی محدود نمی شود بلکه فناوری نیز می تواند به کمک دیپلماسی سیاسی و اقتصادی بیاید.
علائی بیان کرد: مفهوم دیپلماسی فناوری در دستگاه دیپلماسی کشور بسیار رایج شده است و هدف ما تبیین این موضوع است که فناوری می تواند در خدمت دیپلماسی باشد، دیپلمات های ما عمدتا ابزارهای اقتصادی، جغرافیایی و سیاسی دارند در حالیکه عرصه فناوری نیز می تواند تقویت کننده موضع ما در دستگاه دیپلماسی باشد و بالعکس، ما می توانیم از ظرفیت دستگاه دیپلماسی برای ایجاد فرصت در حوزه فناوری استفاده کنیم.
وی با بیان اینکه دیپلماسی و فناوری با یک رابطه دو جانبه می توانند در خدمت یکدیگر باشند، یادآور شد: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دولت یازدهم برای عینیت بخشیدن به این مفهوم، مجموعه فعالیت هایی در راستای همکاری های دوجانبه تدارک دیده و براساس اولویت های موجود در حوزه فناوری، ارتباطاتی را با دیگر کشورها برقرار کرده است.
** مشخص کردن سرفصل همکاری فناوری دو جانبه با 25 کشور
وی با بیان اینکه براساس تقسیم وظایف صورت گرفته، توسعه همکاری های بین الملل علمی و دانشگاهی به وزارت علوم و همکاری های فناورانه به معاونت علمی ریاست جمهوری واگذار شده است، بیان داشت: درحوزه همکاری های فناوری دو جانبه درحال حاضر سرفصل های همکاری ایران با 25 کشور مشخص شده است.
علائی افزود: به طور کلی سطح ارتباطات ایران در قالب همکاری دوجانبه بسته به میزان توانمندی صادراتی ما به آن کشور و یا بحث انتقال تکنولوژی از آن کشور متفاوت است و در این میان، صادرات و یا واردات محض، مورد توجه نیست بلکه تعامل دوجانبه با کشورهای مختلف، ملاک عمل ماست.
وی با این توضیح که ابزارهای تعامل با کشورها متفاوت است، گفت: اکنون سازوکار همکاری با 25 کشورتعریف شده است و تقویت همکاری های فناورانه با برخی از کشورها از جمله چین، روسیه، اتریش، کره جنوبی و عراق به صورت ویژه و خاص پیگیری می شود.
علائی درباره وضعیت همکاری های فناوری ایران و اتریش اظهار داشت: گسترش تعاملات ما با اتریش از سال گذشته و بعد از توافقات هسته ای و برجام سرعت بیشتری گرفته است به طوریکه با این کشور یک برنامه پنج ساله اقتصادی منعقد کرده ایم که تعریف این برنامه برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده و یکی از حوزه های اصلی پنج گانه همکاری اقتصادی با اتریش، حوزه همکاری فناوری تعریف شده است.
به گفته وی با توجه به ظرفیت های اتریش، همکاری در حوزه انرژی های تجدید پذیر و فناوری های محیط زیست در اولویت قرار گرفته است.
مدیرکل دفتر تبادل فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تاکید بر استفاده از توان بخش خصوصی را از رویکردهای این اداره کل در مسیر همکاری های فناورانه بین المللی برشمرد و افزود: درهمکاری با روسیه به عنوان یکی از کشورهایی که همکاری ویژه داریم ، 10 حوزه مشخص شده است که فناوری های نانو، مگا ساینس، فناوری زیستی، علوم شناختی، هوافضا، همکاری های دانشگاهی، همکاری های منطقه ای و حوزه انرژی از جمله آنهاست.
وی با اشاره به قابلیت صادرات تجهیزات پزشکی ایران به روسیه، گفت: درحال حاضر سه تجهیز پزشکی و همچنین چند داروی نوترکیب ایران در حال اخذ تاییدیه های وزارت بهداشت روسیه است تا وارد بازار این کشور شود و تمرکز همکاری های ایران با عراق نیز بر صادرات محصول به این کشور است و البته تاکید ما برهمکاری های دو جانبه نه همکاری یک طرفه است.
** توسعه همکاری های چند جانبه فناوری ایران و سازمان های بین المللی
مدیرکل دفتر تبادل فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: در دولت یازدهم علاوه بر تعریف همکاری های فناوری مشترک با کشورهای مختلف، ظرفیت های خوبی در زمینه همکاری با سازمان های بین المللی همچون بانک توسعه اسلامی، یونسکو و کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) ایجاد شده است.
وی ادامه داد: به طور مثال آنکتاد به عنوان یک سازمان بین المللی مطرح، وضعیت علم و فناوری کشورهای مختلف جهان را سالانه یا دو سالانه رصد و گزارش می کند ولی آخرین گزارش آنکتاد از وضعیت علم و فناوری ایران مربوط به 2005 است.
علائی تصریح کرد: بنابراین اگر بخواهیم جستجویی در خصوص وضعیت علم و فناوری ایران انجام دهیم که مرجع و رفرنس بین المللی داشته باشد، تنها گزارش مربوط به سال 2005 آنکتاد وجود دارد که آن هم ناقص ارائه شده است زیرا در آن زمان مقوله ای به عنوان سلول های بنیادی یا نانو تکنولوژی به صورت فعلی مطرح نبوده است.
وی از توافق ایران با آنکتاد درخصوص به روز رسانی گزارش وضعیت علم و فناوری ایران خبر داد و گفت: بنا بر قولی که آنکتاد داده، تا پایان سال 2016 گزارش نهایی وضعیت علم و تکنولوژی ایران به روز و منتشر خواهد شد که این کار با همکاری معاونت سیاستگذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال پیگیری و انجام است.
علائی بیان کرد: همچنین در همکاری های چند جانبه نیز با توجه به اینکه ایران سومین کشور سهامدار بانک توسعه اسلامی است، می تواند از ظرفیت های این بانک استفاده کند که در حال حاضر بانک توسعه اسلامی در پروژه فناوری جایزه مصطفی (ص) ورود و سرمایه گذاری کرده است و علاوه بر عضویت در شورای سیاستگذاری جایزه، در زمینه تامین منابع جایزه مصطفی (ص) نیز با استفاده از محل وقف کمک می کند.
*** حضور رایزن فناوری ایران در هفت کشور
وی استفاده از ظرفیت سفارتخانه های ایران درکشورهای مختلف در حوزه فناوری در کنار بخش های اقتصادی، سیاسی و کنسولی را از راهکارهای موثر در توسعه تعاملات فناورانه عنوان کرد و گفت: خوشبختانه این روند با تعیین رایزن فناوری آغاز شده و اکنون در هفت کشور رایزنی فناوری داریم.
علائی بیان کرد: از قدیم در روسیه رایزن فناوری داشته ایم و الان در کشورهای هند، چین، مجارستان و کره جنوبی نیز رایزن فناوری داریم و در حال تعامل برای اعزام رایزن فناوری به دیگر کشورها هستیم.
وی توضیح داد: نحوه فعالیت رایزن های فناوری به این شکل است که نه تنها در کشور ماموریت شان، بلکه در سطح منطقه ای ایفای نقش می کنند و البته قرار نیست این امر به همه کشورها تسری داده شود بلکه بیشتر با کشورهایی که مناسبات اقتصادی بیشتری با آنها داریم، انجام خواهد شد.
علائی درخصوص نحوه همکاری رایزن های فناوری با رایزن های علمی اظهار داشت: درحال حاضر پنج رایزن علمی در سفارتخانه های ایران حضور دارند که از سوی وزارت علوم منصوب شده اند و کار رایزن علمی با حضور رایزن فناوری می تواند تکمیل کننده باشد.
وی یادآور شد: حوزه تاثیر رایزن های علمی بیشتر در زمینه حمایت از فعالیت های دانشجویی است و در حوزه فناوری که بیشتر شرکت های دانش بنیان از آن استفاده خواهند کرد، رایزن های فناوری می توانند اثرگذار باشند و یکی از مصوبات جلسه دیدار اخیر معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری با رایزن های علمی، تاکید بر تعامل رایزن های علمی با رایزن های فناوری بوده است.
علائی یادآور شد: دو سال پیش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یک برنامه جامع اقدام مشترک را معروف به اولین برجام با وزارت امورخارجه امضا کرد تا آشنایی با حوزه های فناوری در درجه های مختلف وزارت خارجه صورت بگیرد، به طور مثال یکی از مصادیق این برنامه این بود که تمام مدیران میانی وزارتخانه با ظرفیت های علم و فناوری کشور آشنا شوند و اکنون تمام مدیران میانی وزارت خارجه به این امر واقف هستند.
وی حمایت از صادرات محصولات دانش بنیان را از دیگر برنامه های جدی معاونت علمی ریاست جمهوری عنوان کرد و گفت: درحال حاضر دفتر توسعه کسب و کار بین المللی در معاونت علمی ریاست جمهوری به منظور حمایت از صادرات دانش بنیان ایجاد شده است که فعالیت های خوبی را آغاز و دستورالعمل های متعددی را برای توانمندی صادراتی تدوین کرده است.
علائی ادامه داد: به طور مثال شرکت های می توانند از طریق کریدور صادراتی و ایجاد پنجره واحد، تمام خدمات مورد نیاز اعم از هماهنگی برای حضور در نمایشگاه های بین الملی تا صدور محصول و دریافت کمک هایی از نظر مشاوره تا دریافت استاندارد برای محصول به بازار هدف را دریافت کنند.
به گفته وی، برای دریافت استانداردها و تائیدیه های بین المللی محصول دانش بنیان و ورود به بازار هدف تا 70 درصد هزینه دریافت استاندارد را معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به صورت بلاعوض دراختیار شرکتها قرار می دهد.
*** ایجاد 6 پایگاه صادراتی دانش بنیان
علائی ایجاد پایگاه های صادراتی را به عنوان یکی از اقدامات صورت گرفته در دولت یازدهم اعلام کرد و گفت: اکنون 6 پایگاه صادراتی در کشورهای چین، ترکیه، عراق، عمان، قزاقستان، سوریه و لبنان به صورت مشترک راه اندازی شده است که در هر کدام از آنها به صورت تخصصی در یک تا دو حوزه وارد عمل شده اند.
وی درباره عملکرد و فعالیت این پایگاه های صادراتی گفت: هر شرکتی برای ورود به بازار کشورهای فوق می تواند با مراجعه به این پایگاه ها، از خدمات مشترک پایگاه ها برای چندین شرکت استفاده کند و به این ترتیب، هزینه صادرات برای شرکت های استفاده کننده پایین می آید.
مدیرکل دفتر تبادل فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: پایگاه های صادراتی با توجه به اشراف و شناخت به کشور و انجام فعالیت خود می توانند در انجام فرآیند و دریافت مجوزهای لازم برای شرکت های دانش بنیان، با هزینه کمتر و زمان کمتر کارها را انجام دهند.
وی با بیان اینکه پایگاه های صادراتی در یک جغرافیای خاص فعالیت می کنند، خاطرنشان کرد: در کنار پایگاه های صادراتی، شرکت های مدیریت صادرات نیز تشکیل و فعال شده اند که به صورت تخصصی در حوزه صادرات فعالیت می کنند و تاکنون پنج شرکت درحوزه های فرآورده ها و داروهای گیاهی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات الکترونیک، تجهیزات آزمایشگاهی تشکیل شده است که هرکدام در یک و چند کشور به طور ویژه فعالیت می کنند.
*** همکاری ایران با کشورهای مختلف در پارک های علم و فناوری
وی همکاری مشترک با پارک های علم و فناوری در حوزه بین الملل را از جمله رویکردهای مورد توجه دولت یازدهم و به ویژه در فضای پسابرجام ذکر کرد و گفت: همکاری های گذشته در زمینه پارک های علم و فناوری با برخی از کشورها در طول فعالیت دولت یازدهم، تقویت شده است.
علائی افزود: در تلاش هستیم زمینه ای فراهم شود تا شرکت های خارجی بتوانند در پارک های علم و فناوری ایران سرمایه گذاری و یا دفتر ایجاد کنند و ایرانیان نیز متقابلا همین امکان را داشته باشند و اکنون این موضوع برای چین، اندونزی و روسیه در حال پیگیری است.
