خاك بلاي جان تالاب لاله مردابي
تالاب انزلي چند سالي است كه براي ادامه حيات نيازمند كمك است، مهد لاله مردابي براي نفس كشيدن دست و پا مي زند كه بر اين اساس با تالاب كوشيرو در ژاپن كه تا چند سال گذشته وضعيت مناسبي نداشت طرح دوستي ريخت و اكنون Friendship ( دوستي) هم هستند تا شايد تجربه كوشيرو، انزلي را نجات دهد.
رسوب مشكل اصلي تالاب كوشيرو بود كه با ايجاد تله رسوبي اين مشكل برطرف شد از آنجا كه يكي از مشكلات اصلي تالاب انزلي هم رسوب است بر اين اساس تلاش شد تا با برقراري دوستي ميان دو تالاب از تجربيات آن براي كاهش حجم ورودي رسوب به انزلي استفاده شود.
ايجاد تله هاي رسوب گير يكي از اقداماتي بود كه در تالاب كوشيرو انجام شد كه بر اين اساس دو تله رسوب گير در مسير رودخانه هاي منتهي به تالاب انزلي نيز ايجاد شد.
البته به گفته مسعود باقرزاده كريمي معاون امور تالاب ها و پارك هاي ملي دفتر زيستگاه ها و امور مناطق محيط زيست، رسوب گيرها كارايي چنداني براي تالاب انزلي نداشتند.
وي در گفت و گو با ايرنا افزود: دو تله رسوب گير در مبادي ورودي تالاب انزلي نصب شده اما آنطور كه انتظار مي رفت نتيجه نداد و اكنون نيز رسوب گيرها در انبوهي از رسوب گرفتار شده اند.
وي تاكيد كرد: مشكل اصلي به گل نشستن تالاب انزلي ورود رسوبات زيادي است كه از بالادست وارد آن مي شود، 11 رودخانه به تالاب سرازير مي شود كه بستر تالاب مانند مخزن عمل مي كند به طوري كه آب وارد آن و بعد به دريا مي ريزد.
باقرزاده كريمي افزود: تالاب انزلي مانند يك مخزن عمل مي كند و مانع بروز سيلاب هاي خسارت بار به بندر انزلي مي شود، در واقع فلسفه شكل گيري بندر انزلي به علت وجود تالاب انزلي است درغير اينصورت اين مكان جايگاه مناسبي براي توسعه شهري نيست زيرا 11 رودخانه به سمت بندر سرازير مي شود.
وي گفت: تالاب نقش يك محيط اسفنجي را ايفا مي كند به اين صورت كه سيلاب هاي بهاري را در خود ذخيره و به تدريج وارد دريا مي كند حتي در بالا آمدن آب دريا هم نقش دارد يعني آب دريا را به سمت خودش مي كشد، آنرا مستهلك مي كند و مانع خسارت بيشتر بالا آمدن آب دريا در اين منطقه مي شود، در واقع مانند يك ضربه گير عمل مي كند.
باقرزاده كريمي افزود: اكنون به علت ورودي زياد رسوبات حجم اين مخزن كاهش يافته است زيرا 11 رودخانه به طور مداوم با خود رسوب به همراه دارند و آنرا وارد تالاب مي كنند زيرا در بالادست اين حوضه در ارتفاعات البرز و دامنه هاي شمالي، جنگل ها و مراتع به علت چراي بي رويه دام و عدم نظارت بر آن تخريب شده اند و گياهان به عنوان تثبيت كننده خاك از بين رفته اند.
وي ادامه داد: خاكي كه در بالادست به عنوان يك منبع توليد گياه بود و آب را در خود ذخيره مي كرد، به علت تخريب و خشكي جابجا شده و مانند رسوب وارد تالاب مي شود كه مصيبتي را براي انزلي به وجود آورده و بلاي جان آن شده است.
معاون امور تالاب ها و پارك هاي ملي دفتر زيستگاه ها و امور مناطق محيط زيست گفت: اين روند اثر خود را به تدريج به جا مي گذارد كه اكنون مي بينم عمق 6 متري تالاب به كمتر از يك متر رسيده است.
*** سايه شوم كنار گذر بر سر تالاب
وي افزود: البته عوامل ديگري هم در وضعيت كنوني تالاب انزلي دخيل هستند مانند ساخت ميان گذر كه موجب قطع شدن ارتباط بخشي از تالاب با بخش ديگر آن شده است و در بروز سيلاب هايي كه مي توانست بخشي از رسوبات را تخليه كند مانعي ايجاد كرده است.
صحبت احداث ميان گذر تالاب انزلي از اواخر دهه هفتاد يعني سال 77 با هدف كاهش بار ترافيكي شهر انزلي به ميان آمد اما گويا در كريدروي كه مصوب دولت و مورد تاييد سازمان حفاظت محيط زيست بود بنا نهاده نشد و گنار گذر به ميان گذر تبديل شده است و تالاب را به دو بخش شمالي و جنوبي تقسيم مي كند.
وي با بيان اينكه البته هنوز اين ميان گذر به طور كامل ساخته نشده است گفت: سازمان محيط زيست براي ساخت اين ميان گذر شروطي تعيين كرده است كه اگر رعايت نشود وسعتي حدود 500 هكتار از تالاب جدا و خشك مي شود.
معاون امور تالاب ها و پارك هاي ملي دفتر زيستگاه ها و امور مناطق محيط زيست اظهار كرد: اين ميان گذر گزارش زيست محيطي دارد اما به نظر علمي نيست.
وي به برخي شروط سازمان محيط زيست براي احداث اين ميان گذر اشاره كرد و گفت: يكي اينكه دهانه پل ها بايد بزرگتر از آن چيزي باشد كه اكنون در نظر گرفته اند تا مانع جريان و گردش آب در تالاب نشود، همچنين يك سري خاكريزي ها در طول جاده ايجاد شده كه بايد از بين بروند و به صورت پل درآيند.
وي در پاسخ به اين سوال كه ممكن است با احداث ميان گذر سرنوشت اروميه در انتظار تالاب انزلي باشد گفت: اگر ملاحظاتي كه سازمان محيط زيست بر آنها تاكيد دارد در اين تالاب اجرا نشود حدود 500 هكتار از تالاب جدا و خشك مي شود و بر اين اساس بخشي از تالاب را از دست خواهيم داد، بايد مانع بروز چنين وضعيتي شويم.
وي تاكيد كرد: اگر شروط سازمان محيط زيست لحاظ شود تالاب خشك نمي شود البته به شرطي كه جلوي توسعه شهري گرفته شود، در حال حاضر خانه هاي اهالي منطقه درست كنار تالاب است و مردم مرتب به سمت تالاب پيشروي مي كنند كه بايد از آن جلوگيري شود و اجازه دهند كه آب در محل خودش قرار گيرد در اين صورت تالاب خشك نمي شود.
وي با بيان اينكه اكنون احداث ميان گذر متوقف است گفت: متاسفانه ميان گذر در كريدوري كه دولت مصوب كرده بود و سازمان محيط زيست هم تاكيد كرد ساخته نشده است، در اين كريدور ميان گذر اصلا وارد تالاب نمي شد بلكه از حاشيه آن عبور مي كرد و حتي يك مانع مصنوعي ميان تالاب و شهر ايجاد مي كرد و مانع توسعه شهرنشيني در آن قسمت مي شد.
باقرزاده كريمي افزود: اما حالا ميان گذر بخشي از تالاب را گرفته بنابراين بايد حتما دهانه پل ها به گونه اي باشد كه وجود جاده احساس نشود، يعني بايد به طور كامل ميان گذر به صورت پل با دهانه هاي بزرگ احداث شود تا چرخش طبيعي آب دچار اختلال نشود.
وي تاكيد كرد: البته بايد در نظر داشته باشيم كه جاده ها به صورت ذاتي مانع كاركردهاي طبيعي هستند چون سر و صدا، تصادفات، آلودگي صوتي و نوري موجب پراكنده شدن و سردرگمي پرندگان مي شود.
*** لايروبي دهانه رودخانه ها
باقرزاده كريمي درباره لايروبي تالاب گفت: اكنون دهانه رودخانه هايي كه وارد تالاب مي شوند را رسوب گرفته كه اگر بتوانيم آن قسمت ها را به عنوان مجراي جريان آب با لايروبي باز كنيم تا آب بيشتري وارد تالاب شود بسيار مفيد خواهد بود.
وي افزود: اما لايروبي داخل تالاب نياز به مطالعه دارد چون نمي دانيم رسوباتي كه در بستر هستند چه ميزان مواد آلاينده را در خود تثبيت كرده اند و اگر آنها را برداريم چه ميزان مواد آلاينده در آب حل مي شود، از اين رو انجام چنين كاري بدون مطالعه ممكن است مشكلات بعدي را به وجود آورد.
باقرزاده كريمي با تاكيد بر اينكه لايروبي بستر تالاب كار پيچيده اي است گفت: لايروبي داخل تالاب را توصيه نمي كنيم اما خوب است دهانه هاي ورودي رودخانه ها به تالاب باز شود، زيرا رسوب موجب بروز شيب معكوس در مبادي ورودي رودخانه ها به تالاب شده و آب قدرت عبور از اين شيب را ندارد تا وارد تالاب شود بنابراين در صورت تعديل اين شيب، آب بيشتري وارد تالاب مي شود كه با لايروبي ميسر خواهد شد.
** تورهاي زباله گير دامگاه زباله
وي به همكاري سازمان حفاظت محيط زيست با جايكا براي حفاظت از تالاب انزلي اشاره كرد و گفت: تاكنون اقداماتي با همكاري دو نهاد انجام شده كه نصب تورهاي زباله گير يكي از آنها است.
وي افزود: ورود حجم زيادي زباله به تالاب انزلي يكي ديگر از مشكلات اين حوضه آبي است كه با همكاري جايكا يك سري تور در عرض برخي رودخانه هاي ورودي به تالاب نصب شد كه مانع ورود زباله مي شود
كه بعد از مدتي زباله ها جمع آوري مي شوند.
*** تالاب انزلي
تالاب انزلي يا مرداب انزلي با مساحتي حدود 20 هزار هكتار در شمال ايران و در استان گيلان قرار دارد. مرداب انزلي از جالب ترين و بزرگترين زيستگاه‌هاي طبيعي جانوران ايران محسوب مي شود و هر ساله پذيراي تعداد زيادي از پرندگاني است كه از سوي كشورهاي همسايه شمالي به ايران مي آيند.
تالاب انزلي به دليل موقعيت جغرافيايي از نظر ميزان بالاي رطوبت و آب با هيچ يك از تالاب هاي ايران قابل مقايسه نيست.
تالاب انزلي از نوع تالاب هاي ساحلي 'Coastal Wetland' است كه سال 1354 در كنوانسيون رامسر به ثبت رسيده است، اين كنوانسيون در سال 1971 به امضاي كشورهاي متعهد از جمله ايران رسيد كه هدف آن حفاظت و استفاده خردمندانه از تالاب ها از طريق اقدامات ملي و همكاري هاي بين‌المللي به منظور دستيابي به توسعه پايدار است.
حوضه آبريز تالاب انزلي، مساحتي برابر 374 هزار هكتار دارد كه از جمله زيباترين مناظر آبي منطقه است، اين تالاب با بيش از 100 گونه پرنده 50 گونه ماهي صدها گونه موجودات گياهي اكوسيستم كم نظيري دارد.
اين تالاب به واسطه گياهان، جانوران و مورفولوژي و شكل بستر ارتباط با دريا و رژيم رودها داراي محيط زيستي ويژه است. معروف ترين گياه تالاب انزلي كه شهرت جهاني دارد ' لاله تالابي' است كه تالاب را به اين دليل تالاب لاله مردابي مي خوانند.
