شیوع بیماری های وابسته به استرس در جامعه
به گزارش خبرگزری سیناپرسف دکتر مهران حبیبی رضائی، استاد بیوشیمی دانشگاه تهران با بیان این‌که برای مقابله با پاندمی‌ها و آلودگی‌های ویروسی نظیر کووید ۱۹ و احتمالاً پاندمی‌های مشابه در سال‌های آتی باید به ایجاد و تقویت بیش از پیش زیر ساخت‌های لازم در علوم پایه توجه شود، اظهار کرد: بر اساس گزارش‌های منتشر شده در منابع علمی معتبر، در پاندمی جاری افراد مبتلا به بیماری‌های وابسته به استرس اکسیداتیو مانند دیابت، بیماری آلزایمر، بیماری‌های قلبی عروقی، کبد چرب، انواع سرطان‌ها و نظایر آن‌ها که در گروه بیماری‌های غیر واگیر دسته‌بندی می‌شوند، از حیث آلودگی به ویروس سارس کوو ۲و مرگ و میر ناشی از بیماری واگیر کووید ۱۹، از حساسیت به مراتب بیشتری برخوردارند.
وی در توضیح بیماری‌های وابسته به استرس اکسیداتیو که منجر به عوارض التهابی می‌شوند، گفت: این شرایط زمانی به وجود می‌آید که تعادل بین زایش و حذف رادیکال‌های آزاد به هم می‌خورد.
عضو هیئت علمی پردیس علوم دانشگاه تهران ادامه داد: رادیکال‌های آزاد به صورت پیوسته و طی رخدادهای زیستی تولید و بعضاً با ایفای نقش در مکانیسم‌های دفاعی به سرعت حذف می‌شوند.
دکتر حبیبی رضایی افزود: با این وجود تحت‌شرایطی که در آن‌ها میزان تولید از حذف آن‌ها بیشتر شود، رادیکال‌های آزاد که عمدتاً مشتمل بر گونه‌های فعال اکسیژن هستند، به مثابه سنگ به شیشه وجود و به تعبیر علمی‌تر به انواع مولکول‌های زیستی برخورد کرده و موجب غیر فعال‌سازی یا سمی شدن آن‌ها می‌شوند که نتیجه آن ابتلای فرد به انواع بیماری‌های اشاره شده است.
وی خاطرنشان کرد: به‌عنوان مثال دیابت بیماری قند نیست، بلکه بیماری رادیکال‌های آزاد است و بیش از ۹۵ درصد مبتلایان آلزایمر بدون زمینه وراثتی به جهت بروز التهاب ناشی از گونه‌های فعال اکسیژن، به صورت تک‌گیر و نه فامیلی به‌تدریج دچار اضمحلال سلول‌های عصبی و در نتیجه فراموشی می‌شوند.
عضو هیئت علمی پردیس علوم دانشگاه تهران افزود: از عوامل و شرایط از میان رفتن تعادل مزبور (تولید و حذف رادیکال‌های آزاد) و در نتیجه ایجاد استرس اکسیداتیو می‌توان به سبک زندگی شهری، خواب نامناسب، تغذیه ناسالم، استرس‌های روحی و آلودگی‌های شهری اشاره کرد که البته در بیماری‌های عفونی مانند کووید ۱۹ بر میزان استرس‌های مزبور افزوده می‌شود.
دکتر حبیبی رضایی با بیان این‌که بطور متوسط هر فرد سالم در هر دقیقه ۱۶ بار و در هر روز بیش از ۲۳ هزار بار نفس می‌کشد، گفت: آلودگی هوا در مناطق شهری و به‌ویژه شهرهای بزرگ یکی از عوامل بروز بیماری‌هایی با منشأ استرس اکسیداتیو است.
وی ادامه داد: شاخص کیفیت هوا در وضعیت سالم زیر ۵۰ در نظر گرفته می‌شود و در سال‌های گذشته در شهری مانند تهران، شاخص مزبور در بسیای از روزهای سال در وضعیت ناسالم یعنی بالای ۱۰۰ بوده است. از میان عوامل پنج‌گانه تعیین‌کننده این شاخص، مواد ذره‌ای با اندازه کمتر از ۲.۵ میکرون هستند که بیشترین اثرات آسیب‌رسان به سلامتی را دارند.
دکتر حبیبی رضایی تصریح کرد: این ذرات به دلیل اندازه کوچک علاوه‌بر امکان ورود به گردش خون، می‌توانند بصورت مستقیم ریه‌ها و سیستم عصبی را در معرض آسیب قرار داده و موجب التهاب در آن‌ها شوند.
وی افزود: براساس نتایج پژوهش‌های در حال انجام در گروه پژوهشی من در دانشگاه تهران، ذرات مزبور در شرایط محلول قابلیت تولید رادیکال‌های آزاد را دارند و از این طریق می‌توانند موجب مرگ سلول‌های عصبی شوند.
عضو هیئت علمی پردیس علوم دانشگاه تهران با تأکید مجدد بر این‌که میزان مرگ و میر مبتلایان بیماری‌های عفونی نظیر کووید ۱۹در افراد مبتلا به بیماری‌های غیرواگیر وابسته به استرس اکسیداتیو بیشتر است، گفت: گسترش سبک زندگی شهری یا به عبارتی زندگی شهرنشینی غیر استاندارد در کشور رو به وخامت است که همین موضوع می‌تواند میزان مرگ و میر در شرایط بیماری‌های واگیر نظیر پاندمی حاضر را تشدید کند.
دکتر حبیبی رضایی با تأکید بر این‌که یکی از راهکارهای مقابله و پیشگیری از مرگ و میرهای ناشی از پاندمی کرونا و موارد مشابه پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر وابسته به استرس اکسیداتیو است، خاطرنشان کرد: کشورمان از حیث فراوانی میزان ابتلا به دیابت نوع ۲ و به‌ویژه سرعت فزونی جمعیت مبتلا به آلزایمر و مرگ و میر ناشی از آن جزو کشورهای نخست دنیا است و علاوه‌بر آن، هم‌اکنون بیشینه سن جمعیت ایران بالای ۳۵ سال است و در ۲۵ سال آینده، با توجه به نرخ رشد جمعیت در کشورمان، بیشینه جمعیت ایران در محدوده فراوانی ابتلا به بیماری آلزایمر یعنی ۶۰ سال قرار خواهد گرفت.
وی افزود: از این‌رو با روند کنونی و در صورت عدم اتخاذ سیاست‌های پیشگیرانه، مواجه شدن کشورمان با سونامی بیماری آلزایمر در سال‌های آینده بسیار محتمل است.
ضرورت راه‌اندازی آزمایشگاه‌هایی با ایمنی زیستی سطح ۳ برای کار با عوامل میکروبی نظیر کرونا
عضو هیئت علمی پردیس علوم دانشگاه تهران گفت: یکی از اقدامات ضروری در جهت ایجاد ظرفیت‌های لازم برای مقابله با تصویر ناخوشایند اشاره شده درباره فزونی بیماری‌های زمینه‌ای و در نتیجه مقابله با پاندمی‌های محتمل در آینده، بازنگری و اصلاح زیرساخت‌های علمی دانشگاه‌ها از نظر چیدمان و مدیریت نیروی انسانی مشارکت‌کننده در حوزه‌های پژوهشی و نیز فراهم کردن شرایط فیزیکی لازم برای امکان اقدام اثربخش است.
دکتر حبیبی رضایی افزود: به‌عنوان مثال، ما در کشور آزمایشگاه‌هایی با ایمنی زیستی سطح ۳ برای امکان کار با عوامل میکروبی بسیار خطرناک مانند آنچه در پاندمی حاضر شاهد هستیم را از پیش نداشته‌ایم.
وی خاطرنشان کرد: با این‌حال خوشبختانه دانشگاه تهران در قالب شورای راهبردی که به کنسرسیوم همکاری‌های دانشگاهی ارتقاء یافته است، ایجاد شرایط لازم از جمله آزمایشگاه با ویژگی‌های لازم را با همکاری چهار دانشگاه از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی، مورد پیگیری قرار داده است.
عضو هیئت علمی پردیس علوم دانشگاه تهران، بر ضرورت برقراری مفاهمه مشترک میان حوزه‌های تخصصی و توسعه فرهنگ همکاری و هم‌افزایی میان رشته‌ای به‌ویژه با رویکرد علوم زیستی، بر اهمیت علوم پایه در حوزه‌های کاربردی از جمله پزشکی و سلامت تأکید کرد.
دکتر حبیبی رضایی با اشاره به نامگذاری سال ۲۰۲۲ میلادی با عنوان «سال علوم پایه و توسعه پایدار» از طرف سازمان ملل و در جهت تضمین مقابله شایسته‌تر با مشکلات گریبانگیر کشور به‌ویژه در حوزه سلامت، یادآور شد: عبرت‌آموزی، توجه به قدرت علم، اقدام عملی برنامه‌ریزی شده و اهتمام ویژه نهادهای کشوری ذی‌ربط برای ایجاد و تقویت بیش از پیش زیر ساخت‌های لازم به‌ویژه در علوم پایه ضروری است.
منبع:ایسنا
