محققان کشورمان مطرح کردند
چین با ابتکار جاده ابریشم چه اهدافی را در غرب آسیا دنبال می‏ کند؟

محققان ایرانی در یک مطالعه پژوهشی جدید، به بررسی رویکردهای کشور چین برای امنیت انرژی خود و ارائه طرح ابتکار جاده ابریشم در همین خصوص توسط این ابرقدرت نوظهور پرداخته اند.

به گزارش سیناپرس، با توجه به رشد و توسعه اقتصادی روزافزون چین و نیاز به تامین انرژی مورد نیاز صنایع و دستیابی به بازار مصرف برای تولیدات داخلی، شی جین پینگ رئیس جمهور این کشور در سال 2013 طرح ابتکار جاده ابریشم را به عنوان راهبرد کلان چین مطرح کرد.

یکی از هدف های اصلی این طرح، تامین امنیت انرژی این کشور است. نیاز شدید صنایع چین به حامل های انرژی و تلاش های انجام شده در این حوزه، این کشور را به یکی از بازیگران اصلی بازار انرژی جهان تبدیل کرده و پیگیری امنیت انرژی به عنوان یکی از راهبردهای اصلی سیاست خارجی چین مطرح شده است.

به گفته صاحب نظران، منطقه غرب آسیا، کانون اقتصادی صنعت نفت است و بزرگ ترین میدان های نفتی جهان، کمترین میزان تولید و حدود دوسوم ذخایر اثبات شده جهانی انرژی را دربر می گیرد. از زمان های قدیم تا به امروز، غرب آسیا به دلیل اهمیت ژئواستراتژیک خود همواره کانون راهبردی برای رقابت قدرت های جهانی در منطقه بوده است. پس از جنگ جهانی اول و سقوط امپراتوری عثمانی، فرانسه و بریتانیا پیمان سایکس-پیکو را امضا کردند و کنترل منطقه را به دست گرفتند.

همچنین روابط بین کشورهای غرب آسیا و چین از زمان پیدایش جمهوری خلق چین تا پایان دوران جنگ سرد، به سرعت رشد کرده است و با تداوم و تعمیق این روابط، چین و غرب آسیا در زمینه تامین انرژی، همواره تلاش هایی را برای گسترش و تقویت روابط دیپلماتیک انجام داده اند.

در مطالعه ای پژوهشی که با محوریت همین موضوع انجام شده است، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، ابتکار جاده ابریشم و امنیت انرژی چین در غرب آسیا را مورد واکاوی قرار داده اند.

آن ها در این تحقیق سعی کرده اند به این پرسش پاسخ دهند که چین با ابتکار جاده ابریشم چه اهدافی را در غرب آسیا دنبال می‏ کند؟

بر اساس نتایج این تحقیق، امنیت انرژی، متضمن تداوم رشد اقتصادی و ارتقای موقعیت چین در نظام بین‌الملل است. بنابراین، اطمینان از اختلال ‌نداشتن در تأمین انرژی، اصلی خدشه‌ناپذیر در پیگیری منافع ملی این کشور محسوب می‏ شود.

به گفته قاسم ترابی، دانشیار و پژوهشگر روابط بین‌الملل دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان و دیگر همکارش در این تحقیق، چین به‌عنوان یکی از مهم‌‌ترین کشورهای مصرف‏ کننده انرژی جهان، با سازوکارهای ابتکار جاده ابریشم، روش‌های متفاوتی مانند سرمایه‌گذاری‌های سنگین در اکتشاف و استخراج میدان‌های نفتی و گازی، تقویت زیرساخت‌های انرژی برای بهبود بهره‌وری و مشارکت گسترده در طرح‌های نفت‌وگاز کشورهای غرب آسیا را در پیش‌گرفته است.

آن ها می افزایند: چین در قالب کمربند جاده ابریشم با سرمایه‌گذاری و امضای قراردادهای بلندمدت انرژی در منطقه غرب آسیا، ضمن تقویت حضور و نفوذ فزاینده در منطقه، امنیت انرژی و توسعه اقتصادی خود را تضمین کرده است.

تداوم رشد و توسعه اقتصادی در سیاست گذاری کلان چین بسیار اهمیت دارد. این کشور، رشد و توسعه اقتصادی را به عنوان پیش نیاز تداوم موقعیت کنونی خود در نظام بین المللی می داند. بر همین اساس، امنیت انرژی به عنوان پیش نیاز اصلی تضمین کننده رشد و توسعه اقتصادی، راهبرد اصلی سیاست خارجی چین در پرتو ابتکار جاده ابریشم است.

ترابی و همکارش می گویند: در حال حاضر، چین برای اطمینان از امنیت انرژی خود، روش های متفاوتی مانند سرمایه گذاری های عظیم در اکتشاف و استخراج میدان های نفتی و گازی، تقویت زیرساخت های انرژی برای بهبود بهره وری از انرژی، مشارکت در طرح های نفت، گاز، برق، انرژی های تجدیدپذیر و هسته ای در غرب آسیا را در قالب ابتکار جاده ابریشم در پیش گرفته است.

به بیان این محققان، «یکی از هدف های اصلی ابتکار جاده ابریشم، افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی چین در مناطق مورد نظر به وسیله ابزارها و عوامل دیپلماسی اقتصادی است. از این رو، سرمایه گذاری با تمرکز بر حوزه انرژی، ایجاد زیرساخت های اکتشاف و استخراج میعانات نفتی و گازی غرب آسیا مورد نظر پکن قرار دارد. اما عوامل مخاطره آمیزی مانند بی ثباتی غرب آسیا، حضور آمریکایی ها و جنگ تجاری اخیر با چین، ناامنی تنگه مالاکا و مشکلات امنیتی مترتب بر آن، ضرورت تنوع بخشیدن به تامین کنندگان انرژی و تدوین راهبرد انرژی با توجه به اهمیت امنیت انرژی در جایگاه جهانی چین را بیش از پیش نمایان کرده است.

به گزارش سیناپرس، بر اساس یافته های این تحقیق که در دوفصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی وابسته به دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران منتشر شده اند، به نظر می رسد پکن در چارچوب ابتکار جاده ابریشم، سرمایه گذاری در منابع نفت وگاز کشورهای آسیای مرکزی را با امضای قراردادهای بلندمدت و سرمایه گذاری در زیرساخت های انرژی، به عنوان راهکار اطمینان بخش و جایگزین انرژی غرب آسیا در پیش گرفته است تا با بهره برداری از نفوذ اقتصادی خود در منطقه، بسترهای لازم را برای ایجاد هژمونی منطقه ای و به چالش کشیدن یک جانبه گرایی آمریکا فراهم کند.

گزارش: محمدرضا دلفیه