ظرفیت‌های مناسب ایران برای استفاده از انرژی بادی

 از جمله نیروگاه‌های بادی که در سراسر کشور نصب شده می‌توان به نیروگاه‌های منجیل، بینالود، عون‌ابن علی(تبریز)، باباکوهی شیراز، ماهشهر خوزستان، صفه اصفهان، کهک و خواف اشاره کرد.

باد رایگان است

سابقه استفاده از انرژی باد به گذشته بسیار دور برمی‌گردد. بشر از دیر باز این انرژی را می‌شناخته و از آن استفاده‌های گوناگون می‌کرده است. اما آنچه که به این انرژی و امثال آن در سال‌های اخیر اهمیت داده و باعث رویکرد دوباره به آن شده، مسائل زیست محیطی است. این مساله و نیز هشدار دانشمندان در مورد کاهش ذخیره سوخت‌های فسیلی در جهان، علل توجه دوباره به انرژی‌هایی است که امروزه آنها را انرژی‌های رایگان، انرژی‌های پاک یا تمیز می‌خوانند.

ایرانیان نخستین بودند؟

ایرانیان نخستین کسانی بودند که در حدود 200 سال قبل از میلاد مسیح برای آردکردن غلات از آسیاب‌های بادی استفاده کرده­‌اند که امروزه آثار آن در نواحی خواف و تایباد در شرق کشور به چشم می‌خورد. همچنین مصریان باستان از نیروی باد برای راندن کشتی‌های خودروی رودخانه نیل استفاده می­‌کرده و در قرن هفدهم میلادی، مردم هلند با بهبود طراحی پایه آسیاب‌های بادی گام بزرگی در این مسیر برداشتند.

و توربین‌های بادی متولد می‌شوند…

اوایل از انرژی باد در قالب آسیاب‌های بادی برای آسیاب گندم و ذرت، پمپ کردن آب و قطع درختان استفاده شده و امروزه از انرژی باد غالبا در تولید برق با استفاده از توربین‌های بادی بهره‌گیری می‌شود. اولین توربین‌های بادی در آغاز قرن بیستم ساخته شده و فعال‌ترین کشورها در این زمینه آلمان، ایتالیا، آمریکا، دانمارک و هند هستند.

توربین های بادی انرژی جنبشی باد را به توان مکانیکی تبدیل می‌کنند که این توان مکانیکی از طریق شفت به ژنراتور انتقال پیدا کرده و در نهایت انرژی الکتریکی تولید می­‌شود. توربین‌های بادی بر اساس یک اصل ساده کار می‌کنند؛ انرژی باد دو یا سه پره‌ای را که به دور روتور توربین بادی قرار گرفته‌اند، به چرخش در می‌آورد و سپس توسط ژنراتور برق تولید می‌شود. عمدتا توربین‌های بادی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: توربین با محور چرخش عمودی و توربین با محور چرخش افقی. در حال حاضر توربین‌هایی که دارای محور چرخش افقی هستند، کاربرد بیشتری دارند.

چرا انرژی بادی؟

محاسبات نشان می‌دهد که برای تمام سیاره زمین، انرژی باد موجود بیشتر از ۱۰ برابر انرژی مصرفی جهان است. از حدود نیم قرن پیش کمبود منابع انرژی و اثرات مستقیم و غیر مستقیم آن به محیط زیست مانند باران‌های اسیدی، گرم شدن زمین و سوراخ شدن لایه ازن باعث نگرانی شده است. برای مثال اولین بحران نفت در سال 1973 منجر به ازسرگیری تحقیق و فعالیت‌ها در زمینه توسعه انرژی باد شد. از طرفی چشم انداز آینده انرژی پیش‌بینی می‌کند که ازدیاد مصرف انرژی بیش از اندازه زیاد است. به طوری که از اوایل قرن جدید به‌طور متوسط در هر سال تقریبا بیش از 3 درصد با افزایش مصرف انرژی مواجه بوده‌ایم.  

هر روزی که می‌گذرد سوخت‌های فسیلی به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد؛ همچنین از طرفی دی‌اکسید کربن به‌علت ازدیاد مصرف سوخت افزایش می‌یابد. یکی از جدیدترین روش‌های استفاده از منبع دائمی انرژی باد، تولید الکتریسیته توسط توربین‌های بادی است که در سال‌های اخیر رونق و پیشرفت بسیاری داشته است. از سال 1888 به بعد، دوره رشد سریع توربین‌ها آغاز شده است. اوایل، توان تولیدی آنها در حد چند کیلو وات بود که با گذشت زمان و توسعه تکنولوژی، بر ظرفیت آنها اضافه شد. در حال حاضر توربین‌های با ظرفیت چندین مگاواتی ساخته می‌شوند.

ظرفیت انرژی بادی در ایران 

جمهوری اسلامی ایران در بخش غربی فلات و در جنوب غرب آسیا واقع شده است. کشور ما با مساحت 1648195 کیلومتر مربع بین طول جغرافیایی شرقی 44 تا 99/63 درجه و عرض شمالی 25 تا 99/39 درجه قرار گرفته و بیش از نیمی از مساحت آن را نواحی کوهستانی پوشانده است. ایران با تنوع آب و هوایی زیادی روبروست. نواحی شمالی ایران دارای آب و هوای معتدل و بارندگی قابل ملاحظه به ویژه در نواحی غربی استان گیلان است. آب و هوای نواحی غربی ایران در فصول سرد، سرد و مرطوب و در فصول گرم، خشک و معتدل است. در نواحی جنوبی، دمای هوا و رطوبت بیشتر است، تابستان‌های بسیار گرم و زمستان‌های معتدل از مشخصات آب و هوایی این ناحیه است و تغییرات روزانه دما کمتر محسوس است. نواحی شرقی و جنوب شرقی دارای آب و هوای بیابانی با تغییرات قابل ملاحظه دما در طول روز است. با توجه به ویژگی‌های اقلیمی در ایران با وجود مناطق بادخیز، بستر مناسبی جهت گسترش بهره برداری از توربین های بادی فراهم است. طبق اطلس بادی ایران و بر اساس اطلاعات دریافتی از 60 ایستگاه و در مناطق مختلف کشور، میزان ظرفیت اسمی سایت‌ها در حدود 60000 مگاوات است. بر پایه پیش بینی‌های صورت گرفته، میزان انرژی قابل استحصال بادی کشور از لحاظ اقتصادی بالغ بر 18000 مگاوات تخمین زده می‌شود که موید پتانسیل قابل توجه کشور در زمینه احداث نیروگاه‌های بادی و همچنین اقتصادی بودن سرمایه گذاری در صنعت انرژی بادی است.

آینده انرژی بادی ایران

 سیاست کلان کشور ما در چشم انداز برنامه‌های آتی در افزایش نقش بخش‌های غیر دولتی استوار شده است که از جمله فواید و مزایای آن کاستن از حجم و فعالیت‌های تصدی گری دولت است. با فعال شدن بخش خصوصی در عرصه احداث نیروگاه‌های بادی که جذابیت‌های فراوانی برای بخش خصوصی دارد، توان مالی، فنی و مدیریتی کشور افزایش می‌یابد و با شروع پروژه‌ها و فعالیت‌های جدید عملا بخش خصوصی به کمک بخش دولتی آمده و کل کشور از این مشارکت سود خواهد برد. همچنین باید توجه داشت که نیروگاه‌های بادی به سرمایه اولیه بالایی نیاز دارند بنابراین تامین سرمایه اولیه در این طرح‌ها از مشکلات اجرایی آنهاست.

استفاده از سرمایه‌گذاری‌های غیر دولتی در اجرای طرح‌ها کمک شایانی به دولت خواهد کرد، چرا که توسعه انرژی‌های نو و به ویژه انرژی بادی که تجاری‌ترین نوع از انواع آنهاست به صراحت در اسناد و قوانین ملی بالادستی و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری تدوین شده است که البته دلایل مهمی باعث این جهت‌گیری کلان در کشور شده است، بنابراین بدون تردیدی یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های امنیتی تمام کشورها دسترسی به انرژی مورد نیاز است. البته به وجود آمدن هر اشکالی در سیستم عرضه انرژی، اختلال و آسیب‌های پر دامنه‌ای را در تمام بخش‌های اقتصادی و اجتماعی بر جای خواهد گذاشت. به همین دلیل کشورها تنوع بخشی به منابع انرژی را جزو اصلی‌ترین راهبردهای خود قرار می‌دهند تا از وابستگی به یک یا دو نوع انرژی به شدت احتراز کرده و آسیب پذیری خود را به حداقل ممکن کاهش دهند. بر این اساس باید از کلیه منابع انرژی در دسترس و قابل حصول، از جمله انرژی‌های تجدیدپذیر، انرژی مصرفی مورد نیاز کشور خود را تامین کنیم و با ایجاد تنوع در منابع انرژی، پایداری بیشتری به سیستم انرژی کشور ببخشیم. اگرچه ایران در زمره کشورهایی که متعهد به کاهش انتشار گازهای آلاینده و گلخانه‌ای هستند، محسوب نمی‌شود ولی از هم اکنون براساس سیاست‌های مصوب، خود را متعهد به حفاظت از کره زمین، اتمسفر ومحیط زیست می‌داند و تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی را مورد تاکید قرار می‌دهد. به طور کلی با جایگزینی هر یک درصد از انرژی برق بادی با انرژی برق تولیدی از نیروگاه‌های سوخت فسیلی می‌توان حدود سه درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کاست.

مساله دیگر اینکه، اشتغال‌زایی و تحول اجتماعی در مناطق محروم از مباحث مورد توجه برای توسعه انرژی‌های نو در کشور است. از آنجا که غالبا نقاط بادخیز ایران در مناطقی واقعند که از نظر توسعه اجتماعی محروم به شمار می‌روند بنابراین توسعه نیروگاه‌های بادی مستقیما در شرایط اجتماعی این مناطق تحول ایجاد خواهد کرد. نکته مهم دیگر اینکه، باتوجه به مشکلات بهره‌برداری و حفظ پایداری شبکه‌های گسترده، به وسیله تولید پراکنده برق از میزان اتکا به شبکه‌های طولانی کاسته شده و این یکی از راهکارهای صورت گرفته در صنعت برق است. این کار نه تنها به لحاظ اقتصادی هزینه ‌بر نیست بلکه به واسطه تقلیل تلفات شبکه انتقال و توزیع و همچنین کاهش نیاز به ظرفیت ذخیره شده تولید وافزایش پایداری در شبکه، هزینه تمام شده برق به صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد داد. بهترین نوع تولید پراکنده، نیروگاه‌های بادی، آبی کوچک، زیست توده، زمین گرمایی و خورشیدی است که نه تنها به لحاظ مکان تولید برق بلکه به لحاظ منابع اولیه هم پراکنده‌اند و نیازمند استفاده از شبکه گاز و یا شبکه‌های انتقال نفت نیستند. این فعالیت به عنوان یکی از مهمترین تدابیر پدافند غیر عامل محسوب می‌شود. تحقق هدف مذکور بدین معناست که کشور از امکاناتی برخوردار خواهد شد که در صورت بروز حوادث و سوانح مختلف می‌تواند ضروری‌ترین نیازهای برق بخش‌های مختلف را صرفا با اتکا به منابع و امکانات محلی تامین کند.

بازار نیروگاه‌های بادی در ایران رو به شکوفایی است و ورود به این بازار می‌تواند آینده خوبی را در دراز مدت برای سرمایه گذاران تضمین کند. بنابراین اگر به ایران به صورت پایگاهی برای تولید تجهیزات و تامین نیروی انسانی متخصص نگریسته شود بازارهای کشورهای منطقه می‌توانند مورد توجه قرار گیرند.