افزایش میزان آلودگی مس تاکستان‌های انگور
با وجود اهمیت مسئله آلودگی مس به ویژه در تاکستان‌ها، بررسی میزان آلودگی خاک این اکوسیستم‌ها در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته است. آلودگی‌های غیرنقطه‌ای ترکیبات مس از جمله بزرگترین تهدیدات سلامت انسان به شمار می آیند. کاربرد مداوم و طولانی‌مدت قارچ‌کش‌های دارای ترکیبات مس منجر به آلودگی مس در خاک بیشتر تاکستان‌ها شده است. محققان در مقاله‌ای با عنوان «ارزیابی و بررسی توزیع فضایی میزان آلودگی مس در خاک و منابع آب تاکستان‌های انگور » این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که توسط بهناز عطائیان، استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه ملایر، ثمر مرتضوی، استادیار گروه محیط‌زیست دانشگاه ملایر، بهنوش فرخزاده، استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه ملایر و محسن خرسند دانش‌آموخته آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس انجام داده‌اند، آمده است:« با توجه به اثرات سویی که آلودگی منابع زیرزمینی بر محیط‌زیست و سلامت انسان‌ها دارد بررسی این منابع از نقطه نظر نوع و میزان آلودگی و نیز مدیریت کیفی منابع آب از اهمیت بالایی برخوردار است.»
محققان در این مقاله می‌گویند:« آب‌های آلوده حتی در غلظتی کمتر از حد مجاز در مرور زمان می‌توانند موجب انباشتگی آلودگی در خاک و گیاه شوند. بنابر توصیه سازمان بهداشت جهانی میزان حد مجاز فلز مس در آب آبیاری( طولانی‌مدت) ۰.۲ میلی‌گرم بر لیتر، و در آبیاری ( کوتاه مدت) پنج میلی‌گرم بر لیتر است که افزایش غلظت این فلز به بیش از حد مجاز می‌تواند تبعات منفی زیادی به همراه داشته باشد.»
عطائیان و همکارانش در این پژوهش می‌گویند:« به دلیل پتانسیل بالای شهرستان ملایر جهت امر کشاورزی و به ویژه کشت و پرورش انگور، و متعاقب آن اثرات جانبی استفاده از قارچ‌کش‌ها بر کیفیت آب و خاک منطقه، گیاهان و انسان لزوم انجام این پژوهش ضروری به نظر می‌رسد. همچنین این گونه مطالعات می‌تواند زمینه‌ساز مطالعات و تحقیقات بعدی جهت کاهش میزان آلودگی در تاکستان‌ها و ارتقای وضعیت سلامت جامعه به شمار آید.»
در این پژوهش، تاکستان‌های شهرستان ملایر به عنوان منطقه مورد مطالعه در نظر گرفته شده‌اند. کاربری عمده اراضی در این شهرستان کشاورزی است که عمدتا به باغ‌های انگور اختصاص دارد. باغات انگور شهرستان ملایر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست ۸ و سنجنده OLI و در محیط نرم‌افزار ecognation استخراج شد سپس در نرم‌افزار GIS به صورت تصادفی ۲۳ نقطه به عنوان نقاط نمونه‌برداری تعیین شد.
پس از نمونه‌برداری، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و آب اندازه‌گیری شد و با مقادیر بهینه و مجاز آن مورد مقایسه قرار گرفت. نمونه خاک پس از انتقال به آزمایشگاه دانشگاه ملایر در هوای آزاد، خشک و برای آماده‌سازی برای انجام آنالیزهای شیمیایی طی دو مرحله ابتدا از الک دو میلی‌متری و سپس از الک ۱۴۹۰ میلی‌متری عبور داده شدند.
در این پژوهش به منظور تعیین بافت خاک از روش هیدرومتری استفاده شد. اساس این روش اندازه‌گیری چگالی سوسپانسیون خاک و آب است که به تدریج براثر رسوب‌گذاری مواد کاهش پیدا کرده و هیدرومتر بیشتر در مایع فرو می‌رود. پس از آن EC و pH خاک و آب،میزان مواد آلی نمونه‌های خاک و همچنین مقدار مس در نمونه‌های خاک و آب اندازه‌گیری شدند.
به گفته محققان در حالت کلی براساس نتایج به دست آمده اکثر تاکستان‌های شهرستان ملایر در شرایط مناسبی از لحاظ پارامترهای مواد آلی خاک، بافت خاک، pH و EC آب و خاک قرار دارند، اما در اکثر مناطق، مقدار عنصر مس بالاتر از آستانه بهینه مورد نیاز درختچه انگور است حتی در مناطقی نزدیک به آستانه آلودگی این عنصر است. همچنین با توجه به افزایش چند برابری عنصر مس که در طول پنج سال اخیر اتفاق افتاده در نتیجه ضرورت دارد منابعی که موجب افزایش عنصر مس در تاکستان شده‌اند مشخص شده و کنترل شوند.
طبق آنچه اعلام شده « در این پژوهش مناطقی با آب زیرزمینی با کیفیت نامناسب و حتی در شرایط بحرانی از لحاظ کیفیت شناسایی شد که از مناظق شاخص آن می‌توان به منطقه اسلام شهر آق‌گل اشاره کرد، که به دلیل ندادن حق‌آبه تالاب آق گل توسط استان مرکزی، سبب شده که این تالاب در معرض نابودی قرار گیرد و عواقب آن موجب به خطر افتادن منابع آب زیرزمینی و خاک در این منطقه شود در نتیجه ضرورت دارد هر چه سریع‌تر به مطالبات این منطقه رسیدگی شود.»
نویسندگان این مقاله می‌گویند:« با توجه به موقعیت این شهرستان در استان و حتی در کشور به جهت کشت و پرورش درختان انگور و گستره تاکستان‌های شهرستان نیاز مبرم و ضروری بررسی میزان آلودگی خاک و منابع آبی این شهرستان کاملا احساس می‌شود. از این رو ضرورت دارد پایش مقادیر فلزات سنگین از جمله مس، پارامترهای زیست‌محیطی و شاخص آلودگی صنایع و کارخانه‌های موجود به صورت مستمر و ادواری در راس پژوهش‌ها در این منطقه قرار گیرد.»
این پژوهش در سومین شماره ششمین جلد مجله "مهندسی بهداشت محیط" منتشر شده است.
منبع:ایسنا
No tags for this post.
