زیستفناوری؛ مسیر مرجعیت علمی و اقتصادی ایران
پزشکی آینده شخصیسازی میشود
دبیر ستاد زیستفناوری سلامت و فناوریهای پزشکی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، زیستفناوری را یکی از محورهای مرجعیت علمی و اقتصادی ایران در برنامه هفتم عنوان کرد و گفت: پزشکی شخصیشده نیازمند ورود محصولات جدیدی مانند داروهای زیستی، آنتیبادیها، سلولدرمانی و ژندرمانی به بازار است و کشور بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه نباید در این مسیر عقب بماند یا دوباره دچار وابستگی شود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری سیناپرس، دکتر مصطفی قانعی، دبیر ستاد زیستفناوری سلامت و فناوریهای پزشکی، در سمپوزیوم «از زیست تا فناوری» که صبح امروز در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد با اشاره به ضرورت حرکت کشور بر اساس اسناد بالادستی، گفت: نخستین اقدام برای هر برنامهریزی این است که مشخص شود چه سند بالاسری وجود دارد و کشور بر اساس آن چه مسیری را باید طی کند. در سالهای گذشته برنامههای کشور عمدتاً کلی بوده، اما در برنامه هفتم توسعه مسیر بهصورت مشخص تعیین شده است.
وی با اشاره به تکالیف برنامه هفتم توسعه افزود: در این برنامه، حوزههایی همچون هوش مصنوعی، کوانتوم، زیستمهندسی و زیستفناوری، مواد و ساخت پیشرفته، نانو و فناوریهای علوم شناختی بهعنوان محورهای تمرکز کشور تعیین شده و این ماموریت به معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان سپرده شده است.
وی با اشاره به نقش این فناوریها در اقتصاد کشور گفت: در برنامه هفتم توسعه، سهم معاونت علمی از رشد اقتصادی کشور بهصورت مشخص تعیین شده و هدف این است که سهم اقتصاد دانشبنیان در تولید ناخالص داخلی افزایش یابد. اگر قرار است اقتصاد کشور بدون اتکا به نفت اداره شود، هر حوزه فناورانه باید سهم خود را در خلق ارزش اقتصادی مشخص کند.
دبیر ستاد زیستفناوری سلامت و فناوریهای پزشکی درباره دلیل تمرکز ویژه بر زیستفناوری اظهار کرد: طی دو دهه گذشته، ظرفیت قابلتوجهی در این حوزه ایجاد شده است. بر اساس آمارها، ایران در منطقه رقیب جدی ندارد و در سطح آسیا نیز در میان کشورهای برتر قرار گرفته است.
به گفته قانعی، حدود یکهزار و ۴۸۰ شرکت در حوزه زیستفناوری فعال هستند، تاکنون یکهزار فرآورده زیستی نیز در کشور تولید شده و بیش از ۵۸ هزار نفر در این حوزه اشتغال دارند که نشاندهنده قابلیت بالای این بخش است.
وی با اشاره به جایگاه علمی ایران در این حوزه افزود: از نظر پایه دانشی، ایران در رتبههای ۱۳ و ۱۴ جهانی قرار دارد که حاصل تولید مقالات علمی پژوهشگران ایرانی است. برای ارتقای این جایگاه، تمرکز اصلی باید از مقاله به فناوری و محصول منتقل شود، چراکه شاخصهای مرجعیت تنها با تولید علم محقق نمیشود.
دبیر ستاد زیستفناوری سلامت و فناوریهای پزشکی با اشاره به تغییرات اساسی در حوزه پزشکی گفت: پزشکی امروز با گذشته تفاوت اساسی دارد. آزمایشهایی که امروز در اختیار پزشکان قرار میگیرد، کاملاً متفاوت از گذشته است و درمانها بر اساس دادههای دقیقتری انجام میشود. وی افزود: امروزه در حوزه انکولوژی، درمانها بهصورت دقیق و متناسب با شرایط هر بیمار طراحی میشود و این نشاندهنده حرکت پزشکی به سمت شخصیسازی است.
قانعی با بیان اینکه یکی از شاخصهای مهم، تبدیل مقاله به محصول است، گفت: یکی از معیارهای ارزیابی، تعداد محصولاتی است که مجوز ورود به بازار گرفتهاند. ایران از نظر تعداد محصولات زیستی، رتبه هفتم را در اختیار دارد که نشاندهنده پیشرفت قابلتوجه در این حوزه است، اما برای اثرگذاری اقتصادی، این مسیر باید تقویت شود.
وی از انتخاب ۱۴ مرکز در کشور برای توسعه مراکز جامع سلولدرمانی، پزشکی بازساختی و ژندرمانی خبر داد و گفت: این مراکز با حمایت معاونت علمی فعالیت میکنند و پژوهشگاه رویان یکی از این مراکز است.
وی افزود: تجربه قبلی در زیستفناوری نشان داد که تمرکز بر محصولات پرفروش و دارای بازار، مسیر توسعه را هموارتر میکند. بر همین اساس، در حوزه پزشکی بازساختی نیز ۵۲ محصول انتخاب شده و توسعه آنها بر اساس ظرفیت این مراکز دنبال میشود.
دبیر ستاد زیستفناوری سلامت و فناوریهای پزشکی تصریح کرد: ورود محصولات به بازار مستلزم اخذ مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو است و هدف این است که محصولات پزشکی بازساختی با مجوز رسمی وارد بازار شوند و بهصورت عملی در نظام سلامت مورد استفاده قرار گیرند.
قانعی با تأکید بر تغییر پارادایم پزشکی آینده گفت: پزشکی آینده مبتنی بر پیشبینی، پیشگیری، شخصیسازی و مشارکت فعال بیمار است. در این مدل، پیش از بروز بیماری، اطلاعات ژنتیکی و دادههای زیستی مورد توجه قرار میگیرد و سبک زندگی افراد نیز نقش تعیینکنندهای دارد. به گفته وی، درمانهای عمومی جای خود را به درمانهای دقیق و فردمحور خواهند داد.
وی ادامه داد: پزشکی شخصیشده نیازمند ورود محصولات جدیدی مانند داروهای زیستی، آنتیبادیها، سلولدرمانی و ژندرمانی به بازار است و کشور بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه نباید در این مسیر عقب بماند یا دوباره دچار وابستگی شود.
وی با تشبیه برنامهریزی زیستفناوری به طراحی یک فرش گفت: ابتدا باید نقشه کامل طراحی شود و سپس هر بخش با دقت اجرا شود. در حوزه زیستفناوری، نقشه ملی تهیه شده و در این نقشه مشخص شده که هر دانشگاه و هر استان چه مأموریتی دارد و کدام بخش از زنجیره فناوری را باید پوشش دهد.
وی خاطرنشان کرد: این نقشه ملی در سازمان برنامه و بودجه، وزارت بهداشت و معاونت علمی مورد توافق قرار گرفته و به امضا رسیده است. بر اساس این تقسیم کار ملی، دانشگاهها و مراکز علمی با مأموریتهای مشخص وارد عمل میشوند و حمایتهای مالی نیز از طریق بنیاد علم ایران انجام میشود.
قانعی در پایان تأکید کرد: با اجرای این نقشه ملی، دانشجویان و پژوهشگران مسیر روشنی برای اتصال به شرکتهای دانشبنیان خواهند داشت و نتیجه این فرآیند، شکلگیری منظومهای منسجم از علم، فناوری و اقتصاد خواهد بود که جلوهای از توانمندی پژوهشگران ایرانی را به نمایش میگذارد.
خبرنگار: بیتا اکبری
