وِرا روبین درگذشت
وِرا روبین (Vera Rubin) ستاره‌شناسی برجسته‌ای که کارهای مطالعاتی‌اش باعث درک و ثبت نشانه‌هایی از ماده تاریک در عالم شده بود، در سن 88 سالگی دیده از جهان فروبست.
به گفته پسر ورا روبین، او در شامگاه روز یکشنبه به دلیل طبیعی و ناشی از سالخوردگی دیده از جهان فروبست.
یکی از مهم‌ترین دست‌آوردهای روبین کشف این مساله بود که برخی از کهکشان‌ها دقیقا مطابق آنچه از آن‌ها انتظار می‌رود دوران نمی‌کنند و همین مساله باعث شد تا جهت‌گیری‌ها برای توضیح این مساله به سوی دیدگاهی متمایل شود که معتقد بود نیروی دیگری در این فرآیند در حال مداخله است. نیرویی که امروز آن را حاصل از ماده تاریک می‌دانیم.
تخمین زده می‌شود ماده تاریک حدود 27 درصد جرم عالم ما را تشکیل داده باشد. این در‌حالی است که ماده معمولی که به طور عادی در جهان مشاهده می‌کنیم، تنها 5 درصد عالم را تشکیل داده است.
با این وجود این ماده، هیچ‌گاه به طور مستقیم مشاهده و رصد نشده است. تلاش‌های دانشمندان در درک ماده تاریک به طور کامل به نتیجه نرسیده است. با وجودی که نظریات مختلفی از ماهیت این ماده وجود دارد؛ اما دانشمندان عمدتا با توصیف آن چیزهایی که ماده تاریک نیستند، به درک آن نزدیک شده‌اند.
تلاش‌های علمی روبین برای او افتخارات زیادی را به همراه آورده بود. او دومین زن ستاره‌شناسی در تاریخ آمریکا بود که به عضویت آکادمی ملی علوم انتخاب شد. او همچنین در سال 1993 مدال ملی علوم را به واسطه نقش پیشگامانه در کیهان شناسی رصدی، از رییس‌جمهوری وقت آمریکا، بیل کلینتون دریافت کرده بود.
علاقه او به ستاره‌شناسی از دوران کودکی آغاز شد. پدر او، فیلیپ کوپر، مهندس برقی بود که به او در ساخت نخستین تلسکوپش کمک کرد و وقتی علاقه او به ستاره‌شناسی را دریافت او را با خود به گردهمایی‌های نجوم آماتوری می‌برد.
او در سال 1948 نخستین دانش‌آموخته تحصیلات تکمیلی بود که در رشته ستاره‌شناسی از کالج واسار (Vassar) فارغ‌التحصیل شد. او زمانی که به برای ثبت‌نام در دوره تحصیلات تکمیلی ستاره‌شناسی به دانشگاه پرینستون مراجعه کرد متوجه شد این دانشگاه اجازه ثبت نام زنان در رشته ستاره‌شناسی در مقاطع تکمیلی را نمی‌دهد و به همین دلیل در دانشگاه کورنل ثبت نام کرد.
او سپس دکترای خود را از دانشگاه جرج تاون اخذ کرد و چند سالی را در همان دانشگاه به کار پرداخت. پس از آن بود که به موسسه کارنگی، که یک مرکز مطالعات علمی غیر دولتی در شهر واشنگتن است، نقل مکان کرد.
یکی از مهم ترین فعالیت‌های او کارهای رصدی‌اش درزمینه ماده تاریک بود. تلاش‌های او در این زمینه در دهه 1960 و زمانی آغاز شد که به همراه همکارش کِنِت فورد، به مطالعه دقیق کهکشان همسایه ما، آندرومدا (امزه‌المسلسله) پرداخت. بعدتر و زمانی که در موسسه کارنگی به کار مشغول بود، روبین به مطالعه و بررسی نرخ دوران ستاره‌هایی پرداخت که به دور محور کهکشانی در حال حرکتند. او انتظار داشت همان‌گونه که قوانین گرانش پیش‌بینی می‌کند، ستاره‌های نزدیک‌تر به هسته با سرعت بالاتری نسبت به ستاره‌های حاشیه‌ای مسیر خود را طی کنند.
اما مشاهدات روبین منظره دیگری را پیش چشمان او قرار می‌داد. در واقع ستاره‌های لبه کهکشان با چنان سرعتی در حال دوران به دور مرکز بودند که همه محاسبات نشان می‌داد با این سرعت آن ها باید از دام گرانش کهکشان رها شده و به فضای میان‌کهکشانی پرتاب شوند. دانشمندان نمی‌توانستند هیچ منبعی از جرم و در نتیجه گرانش را در این منطقه پیدا کنند که عامل نگاه داشتن این ستاره‌ها بر مسیر خود باشد و با این وجود اندرومدا ساختار یکپارچه‌اش را حفظ می‌کرد. با این مشاهده بود که روبین و فورد به مطالعه و اندازه‌گیری بیش زا 60 کهکشان دیگر نیز پرداختند و در همه سال‌های بعد که آن‌ها مطالعات خود را به دیگر کهکشان‌ها نیز توسعه دادند، نتیجه مشاهدات با آنچه درباره اندرومدا دیده بودند یکسان بود. نتیجه این محاسبات تنها یک موضوع را نشان می‌داد که نکته و عامل بسیار مهمی از محاسبات ما غایب است و موضوع مهمی را نادیده گرفته‌ایم.
روبین متوجه شده بود که رصدهای او وجود نوعی چسب کیهانی را نشان می‌دهد که در غیاب آن ساختار کهکشان‌ها از هم می پاشد. امروز ما این مفهوم را به نام ماده تاریک می‌شناسیم. بخشی پذیرفته شده و البته رازآلود در ساختار عالم ما.
روبین درعین‌حال یکی از پیشگامان مهم در تلاش برای احقاق حقوق نادیده گرفته شده زنان در جامعه علمی و به طور خاص دنیای نجوم بود.
او که خود به دلیل زن بودن از پذیرفته شدن در دانشگاه پرینستون باز مانده بود، در ادامه مسیرش به صدایی برای تلاش در راه ایجاد برابری جنسیتی در جامه علمی بدل شد.
او یکی از پیشگامان علم بود و کیهان‌شناسی رصدی بود که در کنار پیش بردن مرزهای دانش در راه زمینه سازی فرصتهای برابر در جامعه علمی نیز تلاش بسیاری انجام داد.
—
پوریا ناظمی
No tags for this post.
