نگاهی به آیین‌های سنتی عزاداری در دیار سبلان
به گزارش سیناپرس اردبیل، قدمت عزاداری حسینی اردبیلیان که به عصر صفویه بر می‌گردد از نظم و انضباط خاصی برخوردار است. شبکه بندی شهر اردبیل به شش محله اصلی شامل محلات سرچشمه، عالی قاپو، گازران، پیرعبدالملک، اوچدکان و طوی که هر کدام دارای ده‌ها شعبه از محلات کوچکتر هستند با تعیین دقیق زمانبندی عزاداری‌های این محلات از جمله برنامه‌های طراحی شده در قرون گذشته است که تاکنون همچنان پایدار است.
هر کدام از این محلات پرچم قدیمی مخصوص به خود دارند، این پرچم‌ها عموماً به شکل سه ضلعی قائمند و در جنس‌های متفاوت مانند ترمه و مخمل بوده و دارای نقش و نگار خاص و منحصر به فردند. از مهم‌ترین آن‌ها بیرق محله گازران است که اهدایی نادرشاه افشار بوده و با خطوط عالی نوشته و زردوزی شده است.
بعد از پایان عزاداری محلات ششگانه در سطح شهر در شب تاسوعا هیئت‌ها و دسته جات عزاداری در مساجد محلات همسایه تا پاسی از شب عزاداری کرده به طوری که در این شب عزاداری اهالی تا پخش اذان صبح ادامه پیدا می‌کند و از ظهر تاسوعا آئین شمع گردانی توسط عزاداران و سوگواران سیدالشهدا (ع) آغاز می‌شود و شرکت کنندگان با تهیه شمع به تعداد ۴۱ عدد در ۴۱ مسجد شهر اردبیل به نیت برپا بودن ۴۱ خیمه امام حسین (ع) در کربلا روشن می‌کنند و با این حرکت خود عشق و ارادت خود را به ساحت سیدالشهدا و باب الحوائج حضرت عباس (ع) نشان می‌دهند.
همزمان با عاشورای حسینی، گروه‌های کثیری از عاشقان اهل بیت (ع) در نقاط مختلف شهر اردبیل با برپایی آیین‌های شبیه خوانی، فجایع خونبار دشت کربلا را برای عزاداران ترسیم می‌کنند. آیین‌های سنتی شبیه خوانی روز عاشورا در اردبیل در میادین و یا مقابل مساجد در سه نوبت سپیده دم، ظهر و شامگاه عاشورا با شکوهی خاص اجرا می‌شود.
مردم با شرکت در این آئین‌ها عاشورای حسینی را زنده نگه می‌دارند و گروه‌های عزادار در گذر از خیابان‌ها از سوی بانیان تکیه‌های بزرگ و خانواده‌های شهدا با چای و شربت نذری پذیرایی می‌شوند؛ پوشیدن رخت سیاه به ویژه کودکان نذری است که همچنان در میان مردم رواج دارد.
پس از ظهور صفویان در گستره ایران زمین و اعلام مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی کشور شاهان صفوی با بهره گیری از تمام ظرفیت‌های دینی، فرهنگی و هنری آن زمان سعی گسترده و چند صد ساله‌ای را برای برگزاری هر چه باشکوهتر و تاثیر گذارتر آیین‌های عزاداری امام حسین (ع) به کار بستند.
در دوران صفوی است که شاهد اوج شعر مرثیه در رثای امام حسین (ع)، شکل گیری روش‌های عزاداری جدید همچون طشت‌گذاری، سینه و زنجیرزنی، شبیه گردانی و … هستیم.
در دهه اول ماه محرم به جز روز‌های اول، نهم و جمعه ده روز اول ماه هر روز به عزاداری یک محله از محلات ششگانه در سطح شهر اختصاص می‌یابد. دستجات عزاداری هر محله و شعب آن با توجه به موعد مقرر و با در دست داشتن بیرق‌های سیاه پرچم‌های مخصوص هر محله در مسیر‌های از پیش تعیین شده در سطح شهر راه می‌افتند.
در جلو این دسته‌ها گروه طبل و شیپور در حالی که افراد گرداننده آن لباس متحدالشکلی بر تن دارند و آهنگ‌های مخصوص عزاداری می‌نوازند حرکت می‌کنند، سپس بیرق و علم مخصوص هر محله حمل می‌شود و در پشت سر آن و جلو سینه زنان و زنجیرزنان ریش سفیدان محله حرکت می‌کنند. این دسته‌ها وقتی به مقابل مسجد محلات دیگر می‌رسند توسط ریش سفیدان آن محله در حالیکه پرچم مخصوص خود را حمل می‌کنند مورد استقبال قرار می‌گیرند و پس از پایان مراسم عزاداری و ترک آن مسجد تا محل مشخص توسط ریش سفیدان بدرقه می‌گردند.
منبع:
مجموعه کتب «عزاداری در اردبیل» اثر: ربعلی بلبلی
کتاب «سورها و سوگ‌ها» اثر: بیوک جامعی
