میزان فلزات سنگین گیاهان دارویی، خطرناک است؟
به گزارش سیناپرس اردبیل، اگرچه استفاده صحیح از گیاهان دارویی می‌تواند در ارتقای سلامت موثر باشد؛ ولی عدم کنترل و پایش مستمر این گیاهان و همچنین مصرف حساب‌نشده آن‌ها، علاوه بر احتمال ایجاد تداخل‌های دارویی با سایر داروها، می‌تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد.
مصرف بی‌رویه این گیاهان، ممکن است به آسیب‌های کبدی، کلیوی و یا مسمومیت‌های ناشی از فلزات سنگین و با باقیمانده سموم در گیاهان منجر شود.
فلزات سنگین، مانند آرسنیک، سرب، جیوه، کادمیوم، آلومینیوم و نیکل از جمله آلاینده‌هایی هستند که می‌توانند با تجمع در بخش‌های مختلف گیاهان، خطراتی را برای مصرف‌کنندگان به همراه داشته باشد.
نوع گیاه، نوع خاکی که گیاه در آن رشد می‌کند، شرایط اقلیمی و آلاینده‌های انسانی بر ترکیبات موجود در گیاهان و میزان فلزات سنگین تجمع یافته در آن‌ها تاثیر زیادی دارد.
همچنین باید توجه داشت که هنوز مکانیسم عمل تعداد زیادی از گیاهان دارویی شناخته نشده است؛ به همین دلیل بسیاری از تداخلات دارویی این گیاهان نیز ناشناخته است.
با توجه به موارد مطرح‌شده، پژوهشگران با انجام یک مطالعه به بررسی آلاینده‌هایی مانند فلزات سنگین و باقیمانده سموم کشاورزی و همچنین سطوح عناصر معدنی موجود در گیاهان دارویی پر مصرف در استان مازندران پرداختند.
برای انجام این تحقیق از چهار مزرعه تولید گیاهان دارویی در استان مازندران در شهرهای بهشهر، ساری، بابل و بلده نور در بهار و تابستان سال ۱۳۹۹ نمونه‌گیری انجام شد.
پژوهشگران در بازدید میدانی از این مزارع، اطلاعاتی در مورد سموم مصرفی و فرآیندهای کاشت و برداشت جمع‌آوری کردند. همچنین نمونه‌برداری از گیاهانی مانند بادرنجبویه، نعنافلفلی، گل گاوزبان، گل محمدی، بابونه، به‌لیمو، استویا، رزماری، اسطخودوس و هوفاریقون انجام شد و برای بررسی به آزمایشگاه منتقل شدند.
بررسی میزان باقیمانده سموم کشاورزی در گیاهان نشان داد که در هیچ‌یک از این گیاهان دارویی سموم کشاورزی تشخیص داده نشد.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ عدم تشخیص هیچ نوع از سموم کشاورزی در این گیاهان، می‌تواند حاکی از عدم استفاده از این سموم و یا طی شدن زمان مشخص پس از سم‌پاشی باشد و با توجه به این‌که گیاهان دارویی به شکل خشک‌شده و طولانی مدت نگهداری می‌شوند، مورد دوم محتمل‌تر است.
در این مطالعه میزان عناصر فلزی ضروری مانند منیزیم، پتاسیم، کلسیم، منگنز، روی، آهن و مس و همچنین میزان عناصر فلزی غیر ضروری یا فلزات سنگین مانند: جیوه، سرب، آلومینیوم، کادمیوم، نیکل و آرسنیک در گیاهان دارویی انتخاب‌شده از مزارع مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج این بررسی نشان داد که سطح فلزات سنگین، میزان بسیار متفاوتی در گیاهان داشته است و از آن‌جایی که برای گیاهان دارویی استاندارد دقیقی در خصوص حد مجاز این فلزات وجود ندارد، قضاوت در مورد بالاتر یا پایین‌تر بودن آن‌ها از سطح مجاز، امکان‌پذیر نیست.
در این مطالعه عنوان شده که گیاه گل محمدی شهرستان بلده نور، پایین‌ترین سطح کادمیوم و گیاه به‌لیمو بابل، بالاترین سطح این فلز سنگین را داشته است. همچنین گیاه به‌لیمو بهشر، بالاترین سطح سرب را داشته، در حالی که میزان این فلز در گیاهانی مانند بادرنجبویه بهشهر، بابونه ساری، هوفاریقون ساری، گل محمدی ساری و اسطوخودوس ساری، پایین‌تر از حد تشخیص دستگاه بوده است.
به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ یافته‌های این مطالعه حاکی از آن است که میزان عناصر مختلف در گیاهان دارویی به مکان کشت و عوامل متعددی مانند آلاینده‌های محیطی و … بستگی دارد.
به همین دلیل این محققان پیشنهاد می‌کنند که هر نمونه گیاه دارویی، قبل از این‌که برای تهیه دارو استفاده شود، از نظر بار آلاینده مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین مزارع کشت گیاهان دارویی به طور منظم از نظر وجود آلاینده‌ها پایش شوند.
این پژوهشگران توصیه می‌کنند: با وجود این‌که سطوح فلزات سنگین در گیاهان بررسی‌شده در این مطالعه، زیاد نبود ولی با توجه به عدم وجود استانداردهای دقیق برای مقایسه سطوح فلزات سنگین در گیاهان، مصرف این گیاهان به شکل سنتی(به صورت دمنوش و …) و یا در صنایع داروسازی، به عنوان مواد اولیه ترکیبات دارویی، باید با احتیاط بیش‌تری صورت گیرد.
در انجام این تحقیق محمدرضا شیران، رضا فلاحی، اسماعیل بابانژاد و فاطمه خالقی؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات سلامت فرآورده‌های گیاهی و دامی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، به همراه سیما جعفری راد از انستیتو تحقیقات بالینی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه آذرماه سال جاری، به صورت مقاله علمی با عنوان «بررسی آلاینده‌ها و سطوح عناصر معدنی گیاهان دارویی پر مصرف در استان مازندران» در مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران منتشر شده است.
منبع: ایسنا
