در رسانه ملی چه می گذرد؟
بعضا دیده شده که برنامه هایی در قالب طنز و سرگرمی از رسانه ملی پخش می شود که با تعبیر حضرت امام خمینی (ره) از رسانه که آن را دانشگاه دانسته اند، متعارض است. کار دانشگاه آموزش است و پشت هر آموزشی اندیشه ورزی؛ این در حالیست که گاهی برنامه هایی از صدا و سیما پخش می شود که نه تنها هیچ نکته مثبتی در آن آموزش داده نمی شود بلکه گویا هیچ اندیشه ای هم پشت آن نیست.
نظریه های کارکردی رسانه ها چارچوبی برای تحلیل رسانه
یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه صدا و سیما در گفتگو با خبرنگار سیناپرس پیرامون این موضوع با بیان اینکه دیدگاه کسانی که به طور مستقیم در تولید محتوا در صدا و سیما درگیر هستند با نگاه کارشناسان و منتقداتی که در حوزه رسانه فعالیت می کنند، متفاوت است، گفت: اصولا کارکردی که در سراسر دنیا برای رسانه ها قائل هستند و نظریه هایی که تحت عنوان نظریه های کارکردی رسانه ها مطرح است وظایفی را برای رسانه بر می شمارند که رسانه ملی هم باید در همین چارچوب مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.
دکتر محسن شاکری نژاد تصریح کرد: بر این اساس یکی از وظایف رسانه این است که در رابطه با وقایع روز اطلاعات مورد نیاز مخاطبان را با سرعت، دقت و صحت تامین کنند که اطلاع رسانی نام دارد در کنار آن، آموزش نیز مطرح است که شامل آموزش مستقیم و غیرمستقیم در قالب تمام برنامه هاست.
سرگرمی، امروزه بر سایر وظایف رسانه ها سیطره پیدا کرده است
وی با بیان اینکه، یکی دیگر از وظایف اصلی رسانه ها بحث انتقال فرهنگ است گفت: در واقع انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر از کارکردهای مهمی است که برای رسانه ها در نظر گرفته شده است. چهارمین کارکردی که در سراسر دنیا برای رسانه ها در نظر گرفته شده و می توان گفت امروزه بر سایر وظایف رسانه ها سیطره پیدا کرده است بحث سرگرمی است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اساس کار رسانه ها در مواردی که از آنها یاد شد، خلاصه می شود، گفت: در مورد سرگرمی نکته ای وجود دارد که در نگاه مقام معظم رهبری تجلی پیدا می کند و آن این است که برنامه ها بدون جهت ساخته نشوند. این تعبیر به بیان دیگر در محافل آکادمیک به نام ترکیبی از سرگرمی و اطلاع رسانی و سرگرمی و آموزش به کار می برند که این موضوع در دنیا نیز پذیرفته شده است که هیچ برنامه ای نباید بی جهت باشد و باید در دل آن آموزش و اطلاع رسانی باشد.
بخش عمده ای از برنامه های صدا و سیما برون سپاری است
وی با بیان اینکه در هرحال باید صدا و سیما را در دل این چهار کارکرد اصلی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد، تاکید کرد: البته ممکن است در این میان آن چیزی که مطلوب است اتفاق نیفتد، اما اینکه بخواهیم تعبیر سخیف را در رابطه با آن به کار ببریم باید بگویم برنامه هایی در این سطح به دلیل نظارتی که در سازمان وجود دارد، به هیچ وجه از رسانه ملی پخش نمی شود.
شاکری نژاد عنوان کرد: بلکه، می توانیم بررسی کنیم که آیا برنامه های سرگرم کننده صرف سرگرم کردن مخاطب ساخته می شوند و یا دیگر کارکردها را هم در دل خود دارند سپس آنها را در این چارچوب تحلیل و بررسی کنیم.
وی با بیان اینکه صدا و سیما در چارچوب رسالتی که برای خودش تعریف کرده برنامه ریزی و برنامه سازی می کند، گفت: نکته ای که محل تامل است این است که بخش عمده ای از برنامه های صدا و سیما برون سپاری است به این معنا که عواملی که درگیر تولید آن هستند هیچ رابطه استخدامی با صدا و سیما ندارند گاهی ممکن است در این فرآیند اتفاقاتی بیفتد، به این معنا که ساخت برنامه به تیمی محول شود و در نهایت آن چیزی که مد نظر بوده خروجی آن نباشد.
قطعا نقاط ضعفی در اجرا وجود دارد
شاکری نژاد با تاکید بر اینکه در هرحال قطعا برنامه ای که غیرقابل پخش باشد تحت هیچ شرایطی در خروجی رسانه ملی قرار نمی گیرد، خاطرنشان کرد: البته گاهی در این میان بحث سلیقه هم مطرح است به این معنا که گاهی برنامه ای از تلویزیون پخش می شود که ممکن است مورد پسند برخی از مخاطبان قرار نگیرد و حتی نقدهایی نیز به آن وارد باشد گرچه گاهی نقدهایی به برنامه هایی وارد بوده که اتفاقا در زمره برنامه های پرمخاطب تلویزیون نیز بوده است.
وی با اشاره به اینکه در فضای فرهنگی متکثر جامعه، درصدی از این موارد قابل قبول است، گفت: اما من واقعا برنامه ای که در شأن مخاطب نباشد را سراغ ندارم. چراکه، اراده دست اندرکاران و مسوولان سازمان صدا و سیما بر این اساس است که بهترین محصول را به مخاطب ارائه کنند که البته در مرحله اجرا قطعا نقاط ضعفی هم وجود دارد که غیرقابل انکار است.
حفظ و اعتلای فرهنگ و هویت ایرانی اسلامی
یکی دیگر از كارشناسان رسانه در گفتگو با سیناپرس در رابطه با سیاست های کلان حاکم بر صدا و سیما در حوزه تامین، تولید و پخش گفت: یکی از حوزه های اصلی سازمان صدا و سیما معاونت سیاستگذاری است که وظیفه ریل گذاری محتوایی برنامه های صدا و سیما را بر عهده دارد.
چند اساسنامه در سازمان تحت عنوان کتاب سبز و پیوست های محتوایی وجود دارد که در حوزه سیاستگذاری به صورت جزئی وظایف را مشخص کرده و در تعریف اهداف کلان نیز تعمیق و ارتقای معرفت و ایمان روشن بینانه، اخلاق فاضله و رفتار دینی خالصانه در آحاد جامعه و حفظ و اعتلای فرهنگ و هویت ایرانی اسلامی بندهایی است که جزئی از کلان محورهای حوزه برنامه ریزی محتوایی سازمان صدا و سیماست.
دکتر علی شیرازی رسالت صدا و سیما را ترویج سبک زندگی ایرانی-اسلامی دانست و عنوان کرد: وقتی می خواهیم در حوزه سیاستگذاری کلان منابع اعتقادیمان را به سیاست های کلان تبدیل کنیم مشکل چندانی وجود ندارد؛ دسته بندی ها به سرعت اتفاق می افتد و حتی چالاکی نیز در احصاء محورهای محتوایی اساسی در سازمان وجود دارد.
وی افزود: اما چالش اصلی که تنها مختص تلویزیون هم نیست این است که مواجهه ما به عنوان یک جامعه سنتی با پدیده های مدرن ارتباطی مانند مطبوعات، سینما، رادیو و تلویزیون و اخیرا فضای مجازی و شبکه های اجتماعی خیلی چالاکی و تبحر لازم در تبدیل کردن و بومی سازی در حوزه تولید محتوا را ندارد.
تبدیل موضوعات تدوین شده در ستاد به برنامه تلویزیونی دشوار است
شیرازی تاکید کرد: سیاست های کلان سازمان چیزی از قلم نینداخته است ولی چه اتفاقی می افتد که موضوعاتی که در حوزه ستادی سازمان تدوین می شود بعضاً در حوزه صف تبدیل به برنامه نمی شود. شکافی در این میان وجود دارد که بخشی از آن به چالش تاریخی تحت عنوان تسلط برابزار تکنولوژیکی با خاستگاه مبانی اندیشه غربی برای انتقال محتوای مورد نظر بازمی گردد كه البته این چالش فقط مختص به تلویزیون نیست و در سینما و یا فضای مجازی این چالش عمیق تر است.
بیشتر بخوانید:
وی با تاکید بر اینکه در حوزه سینما و تلویزیون با پدیده تکنولوژیکی مواجه هستیم که اصالت آن تصویر است و هرچیز دیگری که به این حوزه وارد شود، فرع است گفت: این در حالی است که بیان بصری و تجربه تاریخی در انتقال مفاهیم از طریق تصویر در کشور ما خیلی تجربه پر سابقه ای نیست.
شیرازی با بیان اینکه در ابداع فرم مناسب برای انتقال مفاهیم به مخاطب مشکل داریم گفت: در این رابطه مشکل نظری داریم به این معنا که در بخش های آموزشی و پژوهشی و دانشگاه های فرهنگی و هنری کشور در تولید و پشتیبانی برای رسیدن به این زبان بومی و هنری در عرصه رسانه‌های جدید با مشكل مواجهیم.
نیاز صدا و سیما به هنرمند آگاه و متعهد
شیرازی ادامه داد: از این رو، برای انتقال مفاهیمی که ریشه در فرهنگ و مذهب ما ایرانیان دارد نیاز به یک نیروی هنرمند و متعهدی داریم که اولا محتوا را باور دارد و ثانیا رسانه و اقتضائات مربوط به آن را می شناسد و می تواند در این میان نقش حلقه واسط را به خوبی اجرا كند که به نظر می رسد در این قسمت كمبود وجود دارد.
وی در ادامه صحبت هایش اظهار کرد: واقعیت این است که اگر کسی باور و ایمان قلبی به آن مفهوم و محتوایی که می خواهد آن را به برنامه تبدیل کند، نداشته باشد ممکن است سفارش را کامل انجام دهد اما، قطعا نمی تواند حق مطلب را ادا کند و حتی ممکن است سایر موارد در تعارض با تصویر قرار گرفته و بر ضد خود تبدیل شود.
این کارشناس رسانه با بیان اینکه حل ریشه ای این مشکلات تربیت هنرمند آگاه، متعهد و باسواد است گفت: البته این افراد وجود دارند اما تعدادشان با توجه به حجم بالای برنامه مورد نیاز آنتن كافی نیست و ضروری است تا سازمان صداوسیما عزم خود را در تربیت و استفاده از نیروی ورزیده و متعهد رسانه‌ای جزم و زمینه رشد مناسب از سطوح پایین تولید تا رده های بالای صف و ستاد را برای نیروهای مستعد و متعهد خود فراهم آورد.
شیرازی تاکید کرد: تربیت نیرو از دامنه ساختار و ایجاد زمینه برای رشد و رسیدن به حلقه‌های بالاتر، علاوه بر كارآمد كردن سیستم و بالابردن هویت وسرمایه سازمانی در نزد عوامل و كاركنان، موجب كاهش خطاهای فرمی و محتوایی در برنامه‌ها نیز می شود.
وصله ناجور در انتقال محتوا
وی افزود: مساله دیگر وظیفه سنگین رسانه ملی در تخاطب توده های عظیم میلیونی است. چه‌آنكه ممکن است برخی محتواها در خروجی سایر رسانه های غیررسمی قرار بگیرد و اتفاقی ایجاد نشود در حالیکه وقتی رسانه ای با میلیون‌ها مخاطب از هر قشر و گروهی سر‌و‌كاردارد و برنامه ای با کوچکترین خطا و یا اشتباه روی آنتن می رود قطعا حساسیت ایجاد می کند و اثرات و افاده معنای متفاوتی خواهد داشت.
شیرازی با اشاره به اینکه برخی گروه‌های تولیدی وقتی در تبدیل محتوای مورد نظر در قالب رسانه‌ای دچار چالش می شوند رویکرد مقلدانه در پیش می گیریم گفت: چون نمی توانیم فرم مورد نظر خود را تولید کنیم، ناگزیر سهم تقلید از ساختار سایر رسانه‌ها افزایش پیدا کرده و متاثراز فضای مجازی و برخی برنامه‌های موفق شبكه‌های خارجی شده و با تقلید از آنها تلاش می شود شادی و بهجت رسانه ای به وجود آید.
وی عنوان کرد: البته این اقدام می تواند مورد توجه بخشی از جامعه واقع شود اما، آنچه که در مبانی نظری و خاستگاه فكری تولید آن فرم وجود دارد در كار تكرار شده و وجود خواهد داشت ولو اینکه یکسری شمایل ملی و مذهبی هم به آن الصاق شود، انتقال محتوای مورد نظر حداقلی خواهد بود.
وی با اشاره به حوزه نظارت و ارزیابی سازمان صدا و سیما گفت: در سازمان مراکز مختلفی هستند که با وسواس برنامه ها را به صورت روزانه ارزیابی کرده و نظارت می کنند و به هیچ وجه مشکل مربوط به حوزه نظارت نیست بلکه، موضوع فراتر از اینهاست. به نظر می رسد اشکالات نظری، تئوریک و مبنایی تری وجود دارد که با سختگیری نظارتی مشکلات مطرح شده برطرف نمی شود و در حوزه محتوا اتفاق شگرفی نخواهد افتاد.
تعدد شبکه های تلویزیونی حوزه محتوا را با چالش مواجه کرده
این کارشناس حوزه رسانه با بیان اینکه در حوزه پخش هم مشکلاتی وجود دارد گفت: به دلیل تعدد شبکه ها خیلی از برنامه های خوب در این میان حل شده و دیده نمی شود و تعدد شبکه های تلویزیونی گوناگون و این سفره گسترده رسانه ای حوزه محتوا را با چالش هایی مواجه کرده است.
شیرازی با بیان اینکه در این میان برنامه ای داریم که رکورد مشارکت مردمی از طریق پیامک را شکسته است گفت: امروزه صدا و سیما دیگر انحصاری نیست واقعیت این است که با وجود شبکه های فارسی زبان و از آن مهمتر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی لزومی ندارد مخاطب از سر ناچاری برنامه های صدا و سیما را انتخاب کند، بنابراین اقبال مخاطبان از بسیاری از برنامه های صدا وسیما به دلیل فضای انحصاری رسانه ای نیست و بر همین مبنا صدا و سیما برنامه های مناسب هم کم ندارد.
بر اساس این گزارش، به نظر می رسد بهتر باشد صدا و سیما به جای آنکه همواره به فکر رشد کمی باشد فکری به حال تربیت نیروی انسانی برای کیفیت تولید محتوا کند. به نظر می رسد برای رسیدن به چنین شرایطی باید نخست دریابیم که ماهیت این رسانه چیست و چطور باید از آن استفاده کرد؟
گزارش: هانیه حقیقی
No tags for this post.
