اکو توریسم ایرانی از فانتزی تا واقعیت

این روزها وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به واسطه سفرهای متعدد داخلی وزیر ، به طور جدی به بحث گردشگری داخلی، بوگردی و اکوتوریسم پرداخته و آقای وزیر با تلاش زیادی می کوشد این مفاهیم را در طبقات مختلف جامعه نهادینه کند اما در واقعیت باید بپذیریم که مفاهیمی همچون اکوتوریسم در ایران همچنان در حد یک فانتزی باقی مانده و نهادینه شدن آن نیازمند آموزش و سرمایه گذاری بلند مدت است.

به گزارش سیناپرس، اگرچه این روزهاصحبت از اکوتوریسم زیاد است، اما در عمل شاهد این واقعیت هستیم که تحقق این مفهوم با استاندارهای جهانی فاصله ای زیاد دارد.

در مفهوم نظری، سفر سبز یا همان اکوتوریسم سفری است که با هدف دوری از هر گونه اثرات بد و مخرب زیست محیطی یا اجتماعی انجام شود. در این سفر در کنار بازدید از مناطق دیدنی و یا طبیعی به این هدف نیز پرداخته می شود.

مهمترین شعار این نوع سفر این است به یاد داشته باشیم که ما باید از سیاره ای که در آن زندگی می کنیم نگهداری و حفاظت کنیم و گردشگران و بازدیدکنندگان آینده نیز باید از دیدنی ها و جاذبه های این سیاره دیدن کنند و لذت ببرند.

در راستای این هدف بزرگ، کارهای زیادی وجود دارد که پیش از سفر، در طول مسافرت و در پایان آن باید انجام داد. در نظر داشته باشید که پیش از سفر همه وسایل برقی را کنترل کنید و آنهایی را که امکان دارد از برق بکشید چرا که جدا از کم کردن هزینه، خانه را از خطر آتش سوزی دور کرده و همچنین از مصرف بی مورد انرژی جلوگیری کرده اید.  یخچال و فریز از دستگاه هایی هستند که باید روشن بماننداما اگر قرار است به سفری طولانی بروید بهتر است پیش از سفر، مواد غذایی فریزر و یخچال را مصرف کرده و آن ها را کاملا خالی نموده و از برق بکشید.  

در سفرهای سبز به گردشگران و مسافران توصیه می شود نوع سفرشان را طوری انتخاب کنند که بیشترین بهره و لذت را از طبیعت  ببرند. به طور مثال پیاده سفر کردن و پس از آن استفاده از وسایل نقلیه عمومی در سفر مهم به نظر می رسد و همچنین سفر با ماشین و قطار در صورتی که مسافت کم باشد بهتر از استفاده از هواپیماست.

به گزارش سیناپرس، واقعیت این است که این مفاهیم در ایران در حد شعار باقی مانده و قطعا نمی توان با بخشنامه و سیاست های دستوری مردم را وادار به اجرای این دستورات کرد. متاسفانه علی رغم تلاش های مسوولین در این حوزه شاهد سیاست گذاری بلند مدت برای آموزش همگانی و فرهنگ سازی جمعی نیستیم.

در گردشگری بر مبنای اکوتوریسم مسافران از غذاهای محلی و بومی مناطق مختلف استفاده می کنند چرا که تجربه ای خاص و به یاد ماندنی خواهد بود و در صورتی که غذاهای محلی با ذائقه اتان در تضاد بود، می توانید برای پیدا کردن رستوران های زنجیره ای که در محل زندگیتان نیز وجود داشته، اقدام کنید.

آنچه در سفرهای سبز بسیار مهم تلقی می شود و بر آن تاکید می گردد، تمیز نگه داشتن محلی است که بازدید می کنید. هر محل را به گونه ای ترک کنید که آسیبی به آن نرسانده باشید. در صورتی که محلی سطل زباله ندارد، آشغال های خود را در کیسه ای ریخته و با خود ببرید و در صورتی که سطل آشغالی پیدا کردید، می توانید کیسه خود را در آن بیاندازید. در این میان دو نکته بسیار مهم وجود دارد که یکی فیلتر سیگار و دیگری زباله هایی است که به طبیعت باز می گردد. شما نباید فیلتر سیگارتان را در طبیعت رها کنید. زباله هایی که به طبیعت باز می گردند ، با اینکه زیانی به طبیعت نمی رسانند اما چهره طبیعت را زشت می کنند .  حقیقت تلخ و واقعیت زیر پوست جامعه ایران نشان می هد هیچ یک از این مفاهیم در فرهنگ گردشگری ما نهادینه نشده و تقریبا پیدا کردن جنگلی فاقد زباله و پشماندهایی که با بی مبالاتی رها شده اند، غیر ممکن است.

به گزارش سیناپرس، در استانداردهای اکوتوریسم مواردی مد نظر قرار دارند که شاید کمتر گردشگری در ایران حتی در طول عمر خود به آن فکر کرده باشد. برای نمونه بر اساس منشور جهانی اکوتوریسم، یکی از مهم نکاتی که در اکوتوریسم باید در نظر داشته باشید این است که پس از گردش در طبیعت کف کفشتان را با آب بشویید و سپس محل را ترک کنید زیرا بذر گیاهان به کف کفش شما چسبیده و توسط شما به محل دیگری منتقل می شوند که سازگاری با محیط جدید ندارند و ممکن است در آن محل پخش شوند و به دیگر گیاهان آن منطقه آسیب برسانند.

اکوتوریسم جهانی و لزوم توسعه فرهنگ گردشگری مبتنی بر طبیعت

متاسفانه در سال های اخیر بسیاری از مناطق دیدنی و طبیعی جهان از بین رفته اند و اصلی ترین دلیل آن تغییرات آب و هوائی است. با تاکید بر این موضوع، اهمیت اکوتوریسم دو چندان شده و تلاش می شود طبیعت کره زمین برای نسل های آینده حفظ شود. در اکوتوریسم، گردشگران می توانند به مناطق بکر و طبیعی و زیبای هر کشور سفر کرده و در عین حال باید مسئولیت پذیر بوده و از طبیعت حفاظت کنند. در این میان برخی از کشورها در زمینه اکو توریسم موفق تر از سایرین بوده و به نوعی در این رابطه پیشرو محسوب می شوند. سیاست اصلی کشورهای فوق، بازگردندان سود ناشی از اکوتوریسم به حوزه محافظت از طبیعت است. در ادامه به معرفی پنج کشور برتر در زمینه اکوتوریسم در جهان می پردازیم

۱- کاستاریکا

این کشور نسبتا کوچک در آمریکای مرکزی به عنوان اصلی ترین کشور جهان در زمینه اکو توریسم شناخته شده و نام آن در بین گردشگران به عنوان کشوری با جاذبه های طبیعی گردشگری متعدد و فراوان که به خوبی از آن ها حفاظت می شود، شهرت دارد. به طور کلی کشورهای امریکای مرکزی؛ کارائیب و آمریکای جنوبی با سواحل زیبای خود در حاشیه دریای کارائیب و اقیانوس آرام دارای یک چهارم جنگل های استوائی جهان هستند که این موضوع خود اصلی ترین جاذبه گردشگری آن ها محسوب می شود. در کشور کاستاریکا علاوه بر جنگل های بارانی و استوائی، کوهستان ها و قله های آتشفشانی و تنوع گیاهی و جانوری مناسبی وجود دارد که تلفیق آن با مراکز اقامتی دوستدار محیط زیست و سیاست های این کشور در زمینه ترویج اکوتوریسم، نام آن را در صدر فهرست کشورهای دوستدار طبیعت در زمینه گردشگری قرار داده است.

۲- نروژ

به گزارش سیناپرس، وقتی صحبت از اکوتوریسم می شود، احتمال کمی وجود دارد که نام نروژ به ذهن خطور کند اما فرهنگ و قوانین دوستدار محیط زیست در این کشور سبب شده صنعت گردشگری نیز تحت تاثیر قرار گرفته و این موضوع به طور ویژه در مناطق شمالی این کشور و به ویژه آبدره های (Fjords) واقع در نروژ نمود بیشتری داشته باشد. در حقیقت آبدره های شمال نروز به عنوان یکی از ۴ منطقه بین المللی اصلی مد نظر قرار داده شده در برنامه پایدار شورای گردشگری جهانی در زمینه اکوتوریسم محسوب می شود. از سوی دیگر از طرف دولت نروژ نیز قوانین ویژه ای با رویکرد حفظ محیط زیست در زمینه شکار، ماهیگیری و استخراج منابع زیر زمینی و نفت اعمال می شود.

۳- کنیا

کنیا به عنوان یکی از اصلی ترین مقاصد طبیعت گردان از سراسر جهان محسوب شده و با دارا بودن علفزارهای وسیع، حیوانات مختلفی از قبیل زرافه، شیر، کرگدن و … محلی ایده آل برای تجربه سافاری است. در این کشور گزینه های متعددی مانند سواحل زیبا، صخره های مرجانی، کوهستان ها و … موجب حضور تنوع زیستی گسترده ای شده و انواع مختلف گیاهان و جانوران و به ویژه پرندگان خاص در این کشور زندگی می کنند. سیاستگزاران کنیا در برنامه های توسعه گردشگری خود همواره حفظ محیط زیست را در نظر داشته و آن را مقدم بر سایر مسائل می دانند.   برای نمونه مرکز اقامتی  Swahili Eco Villa-Mgunga House را می توان مشهورترین مرکز دوستدار محیط زیست در حوزه اکوتوریسم کنیا دانست.

۴- جمهوری پالائو

کشور پالائو در حقیقت جزیره ای مستقل در غرب اقیانوس آرام محسوب می شود که دارای سواحلی بسیار زیبا و دریایی با آب های درخشان و شفافی است که یکی از اصلی ترین زیستگاه های مرجان های دریایی در جهان به شمار می رود. در این جزیره همچنین جنگل هایی کاملا بکر و دست نخورده قرار دارد که سیاست های دولت این کشور در راستای حفظ و صیانت از محیط زیست ویژه آن قرار داشته و از پشتیبانان اصلی اکو توریسم در جهان به شمار می رود. در این کشور قوانین سختگیرانه ای در زمینه محافظت از طبیعت وجود داشته و پالائو همچنین از اعضای اصلی برنامه ای تحت عنوان سیاره متحد آبی (Blue Planet United) محسوب می شود که در راستای آن، دانشجویان از گوشه و کنار جهان به این جزیره سفر کرده و ضمن مستند سازی و آموزش درباره طبیعت، با مبانی و روش های پشتیانی از اکوتوریسم آشنا می شوند.

۵- ایسلند

به گزارش سیناپرس، کشور ایسلند در سال های اخیر تبدیل به یکی از برترین مقاصد گردشگری مبتنی بر اکو توریسم شده و همچنین می توان از این کشور به عنوان نخستین کشور در زمینه استفاده از انرژی های پاک نام برد. مسئولین گردشگری در ایسلند با ارائه برنامه های متعدد طبیعت گردی و اقامت در کمپ ها و چادرهای مجهز در مناطق دوردست، گردشگران را به اکوتوریسم تشویق کرده و یکی از این سیاست ها، فراهم کردن امکان گردش و گشت و گذار در این کشور به کمک اسب یا دوچرخه است که خاطره ای فراموش نشدنی برای هر گردشگری محسوب می شود. یکی از مشهورترین مراکز اقامتی مبتنی بر سیاست های ترویج اکوتوریسم در ایسلند،  اقامتگاه دوستدار محیط زیست Eyrarbakki در جنوب این کشور محسوب می شود.

گزارش: احسان محمدحسینی – باستان شناس و مدرس دانشگاه