حول آموزش عالی؛
از تمرکز بر آموزش تا رویکرد جامع فناوری و نوآوری
نشست کارگروه استانی مدیریت آموزش عالی با حضور معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و اعضای این کارگروه در استان آذربایجان شرقی به میزبانی دانشگاه تبریز برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری سینا، دکتر ابوالفضل واحدی در این نشست با تأکید بر اینکه «تحول آموزش عالی» مفهومی فراتر از حوزه آموزش است، گفت: این تحول ابعاد گسترده‌تری همچون فناوری، نوآوری و توسعه منطقه‌ای را نیز در بر می‌گیرد و این تحول در دستور کار حوزه آموزشی وزارت علوم است.
وی در ادامه با اشاره به مصوبه اخیر شورای مدیریت مرکزی افزود: در جلسه روز گذشته تصمیم گرفته شد تا صدور مجوز مراکز نوآوری به استان‌ها تفویض شود تا دانشگاه‌ها بتوانند نقش فعال‌تری در توسعه فناوری و کارآفرینی ایفا کنند.
دکتر واحدی خاطرنشان کرد: موضوعات دیگری نیز در دستور کار شورا قرار دارد که پس از بررسی دقیق ابعاد اجرایی و تعیین ضمانت‌های لازم، درباره آن‌ها تصمیم‌گیری نهایی خواهد شد.
معاون آموزشی وزارت علوم در بخش دیگر سخنان خود با تأکید بر لزوم نگاه آینده‌محور در تصمیم‌گیری‌ها تصریح کرد: باید ضمن استفاده از تجربیات گذشته، واقعیت‌های میدانی را در نظر گرفت. اگرچه دستیابی به تحول کامل ممکن است دشوار باشد، اما تحقق بهبودهای تدریجی نیز نوعی موفقیت محسوب می‌شود.
دکتر واحدی با اشاره به وضعیت فعلی برنامه‌های درسی کشور اظهار داشت: در حال حاضر بیش از نیمی از این برنامه‌ها خارج از چارچوب وزارت علوم تدوین شده‌اند و این مسئله ایجاب می‌کند به جای تقابل، مسیر گفت‌وگو و تعامل برای اصلاح طی شود.
وی با بیان اینکه آموزش عالی کشور با تغییر پارادایم روبه‌روست، افزود: ده سال پیش بیش از چهار میلیون و چهارصد هزار دانشجو در کشور داشتیم، اما این رقم اکنون به حدود سه میلیون و صد هزار نفر کاهش یافته است. بخشی از این کاهش ناشی از تحولات جمعیتی است، اما بخش مهم‌تر آن به تغییر نگرش جامعه نسبت به تحصیل دانشگاهی بازمی‌گردد.
معاون آموزشی وزارت علوم ادامه داد: امروزه بسیاری از خانواده‌ها و داوطلبان، موفقیت را در مدرک دانشگاهی نمی‌بینند، بلکه مهارت و توانایی را ملاک اصلی پیشرفت می‌دانند.
به گفته وی، روند اشتغال در ایران و جهان نیز به سمت مهارت‌محوری حرکت کرده و بسیاری از شرکت‌ها نیروهای خود را بر اساس مهارت عملی، حتی از راه دور، جذب می‌کنند. بنابراین نظام آموزش عالی باید خود را با این تغییرات هماهنگ کرده و از فرصت‌های آن برای ارتقای کیفیت آموزشی بهره گیرد.
دکتر واحدی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با یادآوری خاطره‌ای از زنده‌یاد دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس فقید دانشگاه آزاد اسلامی، گفت: چند ماه پیش از درگذشت ایشان یادآور شدم که مسئولیت‌ها در نظام اداری ماهیتی موقت دارند و هیچ‌کس نمی‌تواند تا ابد در جایگاهی باقی بماند.
وی تأکید کرد که آنچه اهمیت دارد، آن است که هر فرد در دوران مسئولیت خود برای منافع ملی و توسعه علمی کشور تلاش کند، نه صرفاً در پی حفظ موقعیت سازمانی باشد.
دکتر واحدی افزود: در همان گفت‌وگو از دکتر طهرانچی خواستم در حوزه‌های کیفی دانشگاه آزاد هماهنگی بیشتری با سایر نهادهای علمی کشور داشته باشند. ایشان نیز با نگاهی دانشگاهی و آینده‌نگر، بر همکاری و هم‌افزایی تأکید داشتند و معتقد بودند پیشرفت آموزش عالی تنها در سایه همدلی و نگاه بلندمدت امکان‌پذیر است.
معاون آموزشی وزارت علوم در پایان با اشاره به برخی تغییرات مدیریتی در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: طبیعی است که در دوره‌های دو یا سه‌ساله تغییراتی در تصمیم‌گیری‌ها رخ دهد، اما آنچه اهمیت دارد، استمرار، تدبیر و هماهنگی در اجرای تصمیمات است.
دکتر واحدی در پایان ضمن قدردانی از برگزارکنندگان نشست تأکید کرد: از رئیس دانشگاه تبریز درخواست دارم جلسات کارگروه با جدیت و تداوم بیشتری دنبال شود. ما نیز در وزارت علوم تلاش خواهیم کرد تا موضوعات تفویض‌شده در چارچوبی مشخص و با ضمانت اجرایی مناسب پیگیری شود تا نتایج آن در ارتقای نظام علمی کشور نمایان شود.
آغاز فصل نو در آموزش عالی آذربایجان شرقی؛ از مدیریت تا رهبری تحول
دکتر محمدتقی اعلمی، رئیس دانشگاه تبریز، نیز در نخستین نشست کارگروه مدیریت آموزش عالی استان با ابراز خرسندی از میزبانی این نشست در دانشگاه تبریز گفت: خوشحالیم که میزبان جمعی هستیم که مأموریت آن صرفاً هماهنگی اجرایی نیست، بلکه هدف اصلی آن، شکل‌دهی به اندیشه‌ای نو و حرکتی تحول‌گرایانه در نظام آموزش عالی استان است.
وی با تأکید بر ضرورت نگاهی تازه به نقش دانشگاه‌ها افزود: تحولات پرشتاب جهانی در حوزه‌های علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان از یک‌سو و نیازهای واقعی جامعه و صنعت از سوی دیگر، نشان می‌دهد که دوران آموزش و پژوهش صرف به پایان رسیده است.
به گفته رئیس دانشگاه تبریز، امروز دانشگاه‌ها باید مأموریت سوم و چهارم خود، یعنی کارآفرینی، نوآوری و اثرگذاری اجتماعی را به‌صورت واقعی در دستور کار قرار دهند.
وی تصریح کرد: دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم نهادهایی هستند که مرز میان علم و عمل را از میان برمی‌دارند؛ دانش را به ارزش، ایده را به کسب‌وکار، و آموزش را به مهارت و اشتغال تبدیل می‌کنند. این دانشگاه‌ها با جامعه گفت‌وگو دارند، با صنعت و بخش عمومی همکاری می‌کنند و در حل مسائل استان نقش مؤثر ایفا می‌نمایند.
دکتر اعلمی با تبیین چشم‌انداز آینده آموزش عالی استان، تأکید کرد که دانشگاه‌ها باید مسیر خود را بر پایه تحول و نیازهای واقعی جامعه بازآفرینی کنند.
وی اظهار داشت که بازنگری برنامه‌های درسی و آموزشی با محوریت مهارت‌آموزی، اشتغال‌پذیری و آینده‌نگری، از مهم‌ترین گام‌های این مسیر است.
او افزود که دانشگاه‌ها باید با صنعت، کشاورزی و خدمات ارتباطی نظام‌مند و پایدار برقرار کنند و از طریق اجرای پروژه‌های مشترک، کارآموزی‌های هدفمند و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، نقش خود را در توسعه استان پررنگ‌تر سازند.
وی همچنین بر ضرورت حرکت دانشگاه‌ها به‌سوی دیجیتالی‌شدن و بین‌المللی‌سازی فعالیت‌ها تأکید کرد و گفت که تحول در فناوری‌های نو، فرصت تازه‌ای برای ارتقای جایگاه علمی و عملی دانشگاه‌ها فراهم کرده است.
دکتر اعلمی خاطرنشان کرد که ایجاد هم‌افزایی میان دانشگاه‌های استان از طریق اجرای دقیق طرح آمایش آموزش عالی، می‌تواند موجب استفاده بهینه از ظرفیت‌ها، جلوگیری از موازی‌کاری و شکل‌گیری شبکه‌ای پویا و مؤثر در آموزش عالی استان شود.
به گفته وی، طرح آمایش آموزش عالی در حقیقت نقشه راه توسعه متوازن، مأموریت‌گرا و هم‌افزای دانشگاه‌هاست؛ طرحی که در صورت اجرای صحیح، می‌تواند از پراکندگی رشته‌ها، تکرار مأموریت‌ها و موازی‌کاری در استان جلوگیری کند.
رئیس دانشگاه تبریز با تشریح ابعاد طرح آمایش آموزش عالی اظهار کرد که بر اساس این طرح، هر دانشگاه باید با توجه به ظرفیت‌های علمی، صنعتی و جغرافیایی خود، نقش محوری در یک یا چند حوزه تخصصی بر عهده گیرد.
او تأکید کرد که سایر دانشگاه‌ها نیز باید در راستای تکمیل این مأموریت، نقش پشتیبان ایفا کنند تا نظام آموزش عالی استان از تمرکزگرایی و فعالیت‌های پراکنده فاصله بگیرد و به سمت تخصص‌گرایی و هم‌افزایی حرکت کند.
وی افزود که با اجرای صحیح این طرح، دانشگاه‌ها از حالت منفرد و جدا از هم خارج می‌شوند و به اکوسیستمی منسجم و استان‌محور تبدیل خواهند شد؛ اکوسیستمی که در آن اشتراک زیرساخت‌ها، تبادل استاد و دانشجو و همکاری در پروژه‌های کلان علمی و فناورانه به یک فرهنگ پایدار و مشترک بدل می‌شود و زمینه‌ساز رشد هماهنگ آموزش عالی در استان خواهد بود.
وی با تأکید بر اهمیت نقش کارگروه مدیریت آموزش عالی استان گفت: این کارگروه می‌تواند بستر اصلی هم‌افزایی میان دانشگاه‌ها باشد؛ محلی برای تصمیم‌سازی، هم‌اندیشی و هماهنگی، تا آموزش عالی استان با رویکردی منسجم، مأموریت‌گرا و پاسخ‌گو به نیازهای جامعه حرکت کند.
رئیس دانشگاه تبریز در پایان تصریح کرد: مأموریت ما تنها «مدیریت آموزش عالی» نیست، بلکه رهبری تحول در آموزش عالی است؛ تحولی که دانشگاه را از حصار کلاس و مقاله به متن جامعه، اقتصاد و زندگی مردم ببرد.
وی با قدردانی از حمایت‌های دکتر واحدی، معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همراهی صمیمانه همکاران دانشگاه‌های استان، ابراز امیدواری کرد که این نشست سرآغازی برای فصلی تازه در مدیریت و تحول آموزش عالی آذربایجان شرقی باشد.
تمرکز بر آمایش آموزش عالی و ضرورت تفویض واقعی اختیارات به کارگروه‌های استانی
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد انوری، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های آذربایجان شرقی، نیز در این نشست اظهار کرد: بهتر است موضوع حذف دانشگاه‌ها در مقطع فعلی مطرح نشود، چرا که این موضوع گسترده و پیچیده است و نیاز به بررسی‌های جامع‌تری دارد.
به گفته وی، کارگروه مدیریت آموزش عالی استان، با توجه به اختیاراتی که به آن تفویض می‌شود، می‌تواند در حوزه‌های مختلف تصمیمات مؤثری اتخاذ کند.
وی با تأکید بر لزوم تمرکز بر آمایش آموزش عالی افزود: پیشنهاد می‌شود در گام نخست، کارگروه بر اجرای دقیق آمایش آموزش عالی تمرکز کند تا پس از جمع‌بندی نتایج، زمینه برای اتخاذ تصمیم‌های دقیق‌تر و اثربخش‌تر فراهم شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین انوری، در ادامه تصریح کرد: نکته مهم دیگر، داشتن ضمانت اجرایی برای مصوبات کارگروه است. جلسات نباید صرفاً به بحث و تبادل نظر محدود بماند، بلکه مصوبات باید از پشتوانه حقوقی لازم برخوردار باشند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: تفویض اختیارات باید واقعی و مؤثر باشد، نه صرفاً ظاهری. نباید وظایفی که در ستاد مرکزی قابل حل است، صرفاً برای کاهش بار تصمیم‌گیری به استان‌ها واگذار شود. بهتر است چند موضوع مهم در حوزه آموزش عالی به صورت مشخص به شوراهای استانی سپرده شود تا اعضا با اختیارات واقعی تصمیم‌گیری کنند و سپس عملکرد استان‌ها مورد ارزیابی قرار گیرد.
وی در پایان با قدردانی از تشکیل این کارگروه، از تلاش همه همکاران در مسیر ارتقای آموزش عالی استان تشکر کرد.
نشست و تبادل نظر اعضای کارگروه
در این نشست، همچنین تعدادی از اعضای کارگروه به ارائه دیدگاه‌ها، پیشنهادات و نظرات تخصصی خود پرداختند و به بحث و تبادل نظر پیرامون موضوعات مورد نظر پرداختند.
همچنین دیدار و گفت‌وگو با اعضای هیئت رئیسه دانشگاه تبریز، از دیگر برنامه‌های معاون آموزشی وزارت علوم در جریان سفر به این دانشگاه بود که در آن مسائل مرتبط با آموزش، پژوهش و توسعه دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت.
