هشدار فعالان زیست‌بوم دانش‌بنیان به خطر «تئاتر نوآوری» در کشور
مدیرعامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان با تاکید بر ضرورت تخصص کافی در سیاست‌گذاری علم و فناوری کشور، هشدار داد که فرصت طلایی ایران در حال از دست رفتن است و سیاست‌های اشتباه، کشور را از اقتصاد نوآورانه بازمی‌دارد.
به گزارش خبرگزاری سینا، دکتر کامران باقری، مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان و استاد مدعو دانشگاه تهران با اشاره به پیشینه مدیریت نوآوری، سابقه مدیریت نوآوری در دنیا را حدود ۲۵ تا نهایتاً ۳۰ ساله دانست که نسبت به سایر حوزه‌ها مانند مدیریت کیفیت، علمی نسبتاً جدید محسوب می‌شود و افزود: در ایران نیز حدود ۲۰ سال پیش این حوزه شکل گرفت و از جمله پیشگامان آن می‌توان به دکتر منطقی و دکتر طباطبایی اشاره کرد. با تلاش این افراد، رشته مدیریت فناوری در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های مختلف از جمله دانشگاه آزاد راه‌اندازی شد و اکنون هزاران دانش‌آموخته در این حوزه فعال هستند.
باقری با بیان اینکه این حوزه سطوح مختلفی دارد، یکی از این سطوح را سیاست‌گذاری در سطح ملی عنوان کرد و گفت: در سطح ملی، باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که توسعه فناوری و نوآوری تقویت شود. این در حالی است که بسیاری از افراد در جایگاه‌های سیاست‌گذاری، تخصص لازم در این حوزه را ندارند.
وی تأکید کرد: وقتی فردی با تخصص‌های مختلف در جایگاه سیاست‌گذاری علم و فناوری قرار می‌گیرد، به دلیل ناآشنایی با این حوزه، سیاست‌ها را با روش آزمون و خطا پیش می‌برد که به کشور آسیب می‌زند.
باقری با اشاره به وضعیت وزارتخانه‌ها، گفت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت از جمله نهادهایی هستند که باید در سیاست‌گذاری علم و فناوری نقش داشته باشند، اما متأسفانه تاکنون استفاده مؤثری از متخصصان این حوزه در این نهادها نشده است.
وی ادامه داد: حوزه اقتصاد دانش‌بنیان و شرکت‌های فناور هنوز سهم زیادی از اقتصاد کشور ندارند و زمین بازی اصلی اقتصاد در اختیار نهادهایی مانند وزارت نفت و وزارت صنعت، معدن و تجارت است که کمترین ارتباط را با علم مدیریت نوآوری دارند. با وجود پیشرفت علمی در کشور و وجود دانشمندان برجسته در این حوزه، در سطح سیاست‌گذاری از ظرفیت آن‌ها استفاده نمی‌شود، ضمن آنکه در سطح بنگاه‌های اقتصادی نیز بسیاری از دانش‌آموختگان این حوزه وارد این عرصه نشده‌اند و عمده فعالیت‌ها در تعامل با دولت صورت گرفته است.
مدیر عامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به عملکرد خوب برخی نهادها، گفت: وزارت دفاع از جمله نهادهایی است که به خوبی به این حوزه پرداخته و نتایج آن نیز قابل مشاهده است. اما در بخش خصوصی، به دلیل نبود تقاضا و فرهنگ نوآوری، استفاده از این دانش هنوز بسیار محدود است.
باقری با بیان اینکه برخی شرکت‌ها فقط نمایش نوآوری دارند، اظهار کرد: در دنیا به این پدیده «تئاتر نوآوری» گفته می‌شود. شرکت‌هایی که بدون تغییر در فرایندها و ساختار، فقط با برگزاری رویداد و رنگ‌آمیزی دیوارها، ظاهری از نوآوری ارائه می‌دهند.
وی تاکید کرد: نوآوری واقعی نیازمند بازنگری در فرآیندها، فرهنگ سازمانی و تدوین نقشه راه و اهداف نوآورانه است و باید در خروجی سازمان مانند صادرات، فروش و رضایت مشتری نمود داشته باشد.
باقری با بیان اینکه در ایران بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان با شرکت نوآور اشتباه گرفته می‌شوند، گفت: داشتن یک یا دو محصول نوآورانه دلیل بر نوآور بودن یک شرکت نیست؛ چرا که مشاهده می شود برخی شرکت‌ها با وجود داشتن محصول نوآور، در حوزه‌های دیگر مانند فروش و خدمات بسیار سنتی عمل می‌کنند و در مجموع رشد نمی‌کنند.
وی تأکید کرد: سیاست‌های دولتی به جای حمایت از شرکت‌های نوآور، بیشتر به سمت حمایت از شرکت‌هایی با تکنولوژی نوآورانه متمرکز بوده‌اند و این مساله باعث شده تا تاثیر این شرکت‌ها در اقتصاد کم‌رنگ باشد.
باقری با اشاره به ظرفیت‌های ایران برای حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان گفت: بزرگ‌ترین مزیت ما نیروی انسانی جوان و تحصیل‌کرده است. کشورهای بسیاری مانند ایتالیا با جمعیت پیر و مهاجر، چنین مزیتی ندارند و این یک فرصت تاریخی برای ماست.
وی با بیان اینکه اگر سیاست‌ها درست طراحی نشوند، این نیروی انسانی به راحتی از دست می‌رود، به نمونه‌هایی مانند اعطای ویزای طلایی به برنامه‌نویسان در امارات اشاره کرد و گفت: کشورهایی مانند امارات با درک اهمیت کدنویسی و هوش مصنوعی، در حال جذب نیروهای ایرانی هستند. هم‌زمان با جذب نخبگان توسط کشورهای دیگر، در داخل کشور طرح‌هایی مانند صیانت مطرح می‌شود که عملاً جوانان را به خروج از کشور تشویق می‌کند.
باقری با بیان اینکه سیاست‌های درست می‌توانند تأثیرگذار باشند، گفت: نهادهایی مانند صندوق نوآوری و شکوفایی و صندوق‌های پژوهش و فناوری کارهای خوبی انجام داده‌اند، اما به دلیل نبود سیاست‌گذاری درست، خروجی‌ها محدود بوده است.
باقری با اشاره به مدل‌های موفق در دنیا، گفت: در صنایع پیشرفته مانند هواپیماسازی، شرکت‌های بزرگ مانند بوئینگ و ایرباس نقش رهبر ارکستر را ایفا می‌کنند و هزاران شرکت استارتاپ و دانشگاه و نهاد علمی با آن‌ها در تعامل هستند.
وی افزود: در اروپا حتی دانشگاه‌ها موظفند در پروژه‌هایی شرکت کنند که توسط شرکت‌های بزرگ تعریف می‌شود و این شبکه‌سازی موجب تولید محصول و فروش در سطح کشور می‌شود.
باقری گفت: در ایران توجهی به برندهای بزرگ نشده و همین موضوع باعث شده تا شرکت‌های دانش‌بنیان با وجود حمایت‌های مختلف، رشد نکنند. اگر تا ۱۰ سال دیگر هم در این مسیر حرکت کنیم، نتیجه‌ای نخواهیم گرفت.
