نیما، رباتی که مظلوم واقع شده است
سیناپرس: هر چند نتایج آزمایش‌ها، عملکرد بسیار موفقیت آمیز این ربات انسان‌نما را مورد تایید قرار داد اما انتشار خبری اشتباه درباره این ربات موجب برخوردهای توهین آمیز و نامناسب با تیم تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شریف شد که روحیه این تیم تلاشگر را تضعیف کرد. در خبر اشتباه گفته شده بود این تیم یک ربات کامل را ساخته است اما بنا به گفته مسئولین پروژه نرم‌افزار طراحی شده دانشی بوده که کسب شده نه اسکلت و سخت افزار ربات. بنابر این بر آن شدیم که واقعیت‌ها را درباره نیمای مظلوم منتشر کنیم.
اولین جرقه‌ها
مینو عالمی، مجری پروژه ربات آموزگار که ایده اولیه توسعه رباتهای زبان آموز را در دانشگاه صنعتی شریف عملی کرد درباره جرقه‌های اولیه این ایده می‌گوید:« تجربه من بیشتر در امر آموزش بوده و دکترای بنده در رشته زبان شناسی کاربردی است و از آنجایی که در تدریس فکر می کردیم با روشهای نوین و با استفاده از تکنولوژی می توان اثربخشی را بیشتر کرد به دنبال راهکارهای تازه بودیم، من در کلاسهای تدریسم در دانشگاه شریف سعی کردم از کامپیوتر و تلفن همراه برای تدریس زبان از طریق سیستمهای تکنولوژی که ما اسمشان را کال و مال می گذاریم، استفاده کنم که نتایج بسیار رضابت بخشی داشتیم و بعد به واسطه اینکه دکتر مقداری، از متخصصین با سابقه ایران در زمینه رباتیک رئیس مرکز زبان شناسی بودند و من هم هیات علمی آن مرکز بودم، با رباتها و دانشکده مکانیک بیشتر آشنا شدیم، فکر کردیم که چرا خروجی آموزش در ایران به خصوص در مدارس و آن هم در درس زبان انگیلیسی اینقدر ضعیف است. اینجا بود که توجه ما به مسئله کیفیت آموزشی پایین به دلیل عدم برخورداری از آموزگاران حرفه‌ای جلب شد.»
وقتی رباتها آموزگار می‌شوند
بسیاری از زبان آموزان علاقمندند که زیر نظر آموزگارانی تحت آموزش قرار بگیرند که زبان مورد نظرشان را به صورت مادری صحبت می‌کنند. اما کمبود چنین آموزگارانی مشکل بزرگی است که می‌توان آن را با تولید انبوه رباتهای آموزگار برطرف کرد. بنا به گفته مینو عالمی، زبان انگیزه اصلی از حرکت به سوی رباتهای آموزگار زبان را اینگونه بیان می‌کند:«ما در اینجا استاد انگلیسی که زبان مادریش باشد کم داریم و بیشتر مکانهایی که زبان انگلیسی تدریس می شود از وجود اساتید غیر حرفه‌ای استفاده می کنند، بدین ترتیب در ایران یا مجبوریم که آموزگارانمان را خوب و حرفه ای کنیم و یا از وسایلی استفاده کنیم که بتوانیم افراد را به زبان انگلیسی که در حال حاضر برای انجام هر کاری در دنیا به آن نیاز داریم، علاقه مند کنیم. چیزی که به آن رسیدیم این بود که ما باید از رباتهای انسان نما و آن هم در مقاطع پایین تحصیلی استفاده کنیم و استارت اولیه پروژه اینگونه زده شد. پروژه ای که پیش از این تنها در دو کشور ژاپن و کره جنوبی دنبال می‌شد.» وی همچنین علت اصلی انتخاب رباتهای انسان نما را برای کودکان و نوجوانان را علاقه این قشر به چنین ابزارهایی می‌داند که این علاقه باعث انگیزش زبان آموزان می‌شود و ادامه می‌دهد:« پس همان طور که توضیح دادم انگیزه رفتن به سراغ رباتهای انسان نما علاقه کودکان است، البته این پروژه برای همه حتی بزرگسالان و سالمندان هم جذاب است و شاید ما در مراحل بعدی به سراغ آنها برویم اما در حال حاضر تجربه ما با طیف کودکان است. در واقع ما سعی داریم همین تجربه را برای کودکان اوتیستیک نیز انجام دهیم؛ هم آموزش زبان و هم تکرار سناریوهای درمانی که روانشناسان در مراکز درمانی اوتیسم اجرا می کنند می‌توانند توسط رباتها و با حضور روانشناسان انجام شوند.»
نرم‌افزار فناوری اصلی است نه سخت افزار
عالمی اصلی‌ترین چالش فنی در اینگونه رباتها را نحوه برنامه نویسی آنها می‌داند و بنا بر اظهارات وی این دانش و فناوری است که محققان دانشگاه شریف به آن دست پیدا کرده‌اند. وی در این باره می‌گوید:« کار اصلی ما کار کردن بر روی الگوریتم ها و سناریوها است. در واقع یک نرم افزاری با ربات کار می کند که ما در اصل بر روی ربات با آن برنامه ریزی می کنیم که ربات چه حرکتی را داشته باشد، این رباتها قابلیت برنامه ریزی را دارند ولی برنامه ریزی هایش را ما انجام می دهیم، ما چیزی که از ربات می خواهیم مانند حرکات و بیان ربات را طراحی می کنیم، اما اسکلت ربات را ما نساخته ایم، از دو نمونه تحقیقاتی ما یکی از آنها ساخت کانادا است و دیگری از یک شرکت فرانسوی است.» البته تیم تحقیقاتی که زیر نظر دکتر علی مقداری مشغول فعالیت است به تازگی بخشی از توان خود را بر روی بومی کردن اسکلت ربات انسان نما معطوف کرده است و بنا به گفته مسئولین طرح یک ربات انسان نما توسط تیم تحقیقاتی در حال تکمیل است که تا کنون نیم‌تنه آن آماده شده است. استاد دانشگاه شریف فعالیت‌های تیم تحقیقاتی تحت نظارت خود را بیشتر توضیح می‌دهد:«رباتهایی که ما برای این منظور تهیه کرده ایم دو نوع ربات بوده که هیچ کدام از اینها ساخت ما نیست، چرا که ما ترجیح دادیم اول رباتهایی را تهیه کنیم تا ببینیم که تاثیرگذاری آنها در حوزه های درمان و علوم انسانی تا چه میزان است و اگر تاثیرگذاری خوبی دارند ما مدلهای بومی این رباتها را بسازیم. در حال حاضر به این نتیجه رسیده ایم که این تاثیرگذاری وجود دارد و به همین دلیل واحدهای کوچکتری را تعریف کرده ایم برای ساخت مدلهای بومی این رباتها، البته ساخت رباتها فقط به مدل انسان نما خلاصه نمی شود بلکه ما سعی داریم رباتهای پرنده و حیوان نما هم بسازیم چرا که کودکان به این مدلها هم علاقه بسیاری دارند.»
نیما در عمل
نیما تنها یک طرح نیست و نتایج آزمون‌های عملی تیم تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شریف در یک مجتمع آموزشی حاکی از آن است که این ربات به دلیل عملکرد حرفه‌ای و جذابیت بسیار بالا در آموزش زبان به خردسالان و نوجوانان بسیار موفق بوده. بنا به گفته مسئولین پروژه این ربات فعلا مناسب استفاده برای سنین ۵ تا ۱۲ سال است. دکتر مینو عالمی درباره نتایج آزمایش‌ها چنین می‌گوید:« این پروژه آنقدر موفق بود که بچه ها حتی حاضر به ترک کلاس ها نبودند. رباتی که ما در این کلاسها استفاده می کردیم که البته اسم آن را نیما گذاشته ایم، در کلاسها حرکت می کند، اسم بچه ها را صدا می زند و به انگلیسی با بچه ها صحبت می کند و بچه ها علاقه بسیاری به برقراری ارتباط با آن داشتند و این انگیزه را در بچه ها ایجاد کرد که با نیما انگلیسی صحبت کنند.» علی مقداری علت موفقیت ربات نیما را چنین خلاصه می‌کند:« در یک کلمه می توان گفت که این بچه ربات را مانند دوست خود می داند نه مانند یک بزرگتر، بچه ها با همسالان خود ارتباط بهتری برقرار می کنند تا با بزرگترها و کودکان این رباتها را هم مانند دوست خود می دانند.» وی ادامه می‌دهد:« بچه ها به طور ذاتی به اسباب بازی علاقه دارند، مخصوصا اگر آن اسباب بازی هوشمند باشد. تجربه و مطالعات ما نشان داده که اگر ما بتوانیم ربات بومی بسازیم و هزینه را کاهش دهیم و بتوانیم ازآنها در مدارس آموزش و پرورش استفاده کنیم برای بچه ها بسیار مفید خواهد بود و اولین دلیل این امر هم جذاب بودن این رباتها است که انگیزه را در بچه ها بالا می برد و استرس را در کودکان پایین می آورد.»
رباتهای اجتماعی حوزه‌ای رو به پیشرفت
سابقه تحقیقات رباتیک به طور جدی در کل دنیا به 50 سال گذشته برمی گردد، اما سابقه علاقه ذاتی و غریزی انسان به ساخت مجموعه ای که شکل خودش باشد به هزاران سال قبل بازمی گردد، یعنی انسان همیشه علاقه داشته که موجودی را شبیه خودش بسازد. در گذشته های دور امکانات فنی و تکنولوژی امکان ساخت مجسمه های ساکن، ساخت عروسک و یا نقاشی ها را به انسان می داد، پیشرفت تکنولوژی به همراه غریزه انسان باعث شده که بشر امروزی به خواسته های خودش دست پیدا کند، لذا ما امروز شاهد هستیم که رباتها و عروسکهای هوشمندی ساخته می شوند که کاربردهای متعددی در ورزش، سرگرمی و… دارند که در آینده این کاربردها ممکن است بسیار بیشتر شود، به عنوان مثال ممکن است در آینده ما شاهد سربازهای رباتیکی برای عملیات نظامی باشیم. در واقع هر دانشمند و سیاستمداری بنابه خواست و برنامه ریزی های خودش می تواند کاربردهای فراوانی را برای رباتها در نظر بگیرد. در این میان حوزه رباتهای اجتماعی یکی از حوزه‌های جدیدی است که به سرعت در حال توسعه و پیشرفت است دکتر مقداری در این خصوص می‌گوید:« ربات صنعتی کاربرد خودش را دارد، به عنوان مثال چنین رباتهایی به درد ورود به اجتماع و کمک به کودکان و آموزش نمی خورد. به همین دلیل در خارج از کشور دو الی سه سال است که بحث رباتهای اجتماعی مطرح شده است، و در ایران نیز گروه تحقیقاتی ما اولین گروهی است که تلاش می‌کند رباتها را وارد اجتماع کند.به عقیده من حداکثر تا چهار الی پنج سال آینده این رباتها در ایران وارد اجتماع می شوند، چرا که در دنیا این اتفاق افتاده است و در جامعه ما هم به علت علاقه شدیدی که بین دانشجویان در بحث رباتیک و اتوماسیون است این پروژه ها به زودی به مرحله اجرا درخواهند آمد. برنامه ما هم این است که تا یک سال آینده یک شرکت دانش بنیان تاسیس کنیم و با توجه به تجربه ای هم که در این زمینه داریم امید داریم که بتوانیم در این زمینه رشد خوبی داشته باشیم.»
گزارش: محمد امین آهنگری
No tags for this post.
