کزارش تصویری و تحلیل فنی از مسجد علویان نائین
این بنا در شهر نائین و محله باب المسجد واقع شده است و با توجه به خصوصیات معماری مسجد و نظر برخی از محققان به نظر می رسد که مسجد جامع نائین در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری ساخته شده است .
بنای اولیه آن مربوط به قرون اولیه اسلامی بوده و با سبک شبستانی ساخته شده است و در واقع شامل آثار و تزئینات بسیاری از دوره های مختلف تاریخ پس از اسلام بوده و اولین چیزی که بیننده از این مسجد به ذهن می آورد عظمت ، بزرگی و گستردگی آن است .
مناره این بنا در دوره ایلخانی ساخته شده و هشت ضلعی و با ارتفاع هجده متر است. گنبد بنا مربوط به دوره سلاجقه بوده ودر این مسجد منبری با تزئینات چوبی بسیار نفیس وجود دارد که مربوط به قرن هشتم است و بر روی کتیبه منبر تاریخ 711 ه . ق حک شده است . بر اساس کتیبه مربوط به منبر ، ساخت آن توسط فردی به نام شاه محمود کرمانی انجام گرفته است . کتیبه موجود در منبر به این شرح است:
1 – عمل الاستاد افتخار صناع محمود شاه بن محمد نقاش کرمانی
- هذا المنبر علی مسجد الجامع فی مدینة النائین؟؟؟؟ فی سنه رجب احد عشر و سبعمائة .
منبر مذکور توسط فردی به نام ملک التجار وقف مسجد شده است . بر روی منبر آیات قرانی نوشته شده
است . در بالای محراب ، کتیبه کوفی مشجری از آیات قرآنی و سوره های نمل و توبه وجود دارد . کمر پوش های مسجد و نمای ستون های رو به صحن نیز در دوره ایلخانی ساخته شده است .
طاق های به کار رفته در این مسجد به چند صورت است : طاق های اولیه به صورت هلالی یا گهواره پوش و در دوره های بعدی به صورت جناغی ساخته شد . سقف بنا در بعضی بخش ها به کلی فرو ریخته و مجدداً تعمیر شده است .
طاق نما های بسیار زیبای مسجد با سقف های هلالی آن بیانگر هنر معماران و استادکاران چیره دست ایرانی است . بر روی دیوار و طاق جرزها نقوش متنوع و اشکال هندسی ساده توام با شاخ و برگ ، گچبری شده است .
از دیگر نفایس این مسجد منبر و در چوبی آن است . این در و منبر چوبی که شاهکار مسلم منبت کاری هستند ، بیانگر ذوق و خلاقیت هنرمندان ایرانی در قرن هشتم می باشند . بر روی منبر کتیبه ای به خط نسخ بسیار زیبا با تاریخ 711 ه . ق مشاهده می شود . بر زمینه این کتیبه نقش شاخ و برگ کنده کاری شده است .
مسجد جامع نائین پس از احداث چند بار تعمیر و مرمت شده است ، از جمله در سال 874 ه . ق بر اساس کتیبه قاب در چوبی مسجد ، مرمت شده است .
آن چه در ابتدای امر توجه بیننده را به خود جلب می کند شباهت کلی سبک مشخص مسجد با مساجد تاریک خانه دامغان و مسجد جامع نیریز فارس است . از مهمترین خصوصیات این بنا باید به نوع گچبری های آن اشاره کرد که گود و عمیق است و در گچبری های دوره ایلخانی دیده نمی شود و احتمالاً مربوط به قرون 3 و 4 باشد . این گچبری ها الهام گرفته از سبک گچبری در دوره ساسانیان است. در این بنا از خشت هایی به ابعاد 38×38×10
استفاده شده که در معماری کهن به خشت های گبری موسوم است.
بر خلاف گچبری ها ، کاشی های مسجد از نظر رنگ و لعاب کاملاً ایلخانی بوده و شباهت های بسیاری از نظر لعاب به لعاب های به کار رفته در آثار ایلخانی مراغه و گنبد سلطانیه دارند .
در این بنا از تزئینات توپی استفاده شده است که ما موارد مشابه آن را در بناهای مختلف ایلخانی از جمله مسجد جامع هفت شویه و گنبد سلطانیه و… مشاهده می کنیم . از دیگر موارد تشابه ایلخانی ، منبر استکه از نظر نوع حجاری و سبک ساخت کاملا مانند آثار مشابه استو مانند نرده های چوبی ایوان های سلطانیه در این منبر نیز از میخ استفاده نشده و تمام چفت و بست ها چوبی است.
گزارش تصویری و تحلیل فنی : احسان محمد حسینی – فاطمه کردی
No tags for this post.
