کمیت و کیفیت مقالات پژوهشي در ایران از نگاه Bioethics

در این مقاله که به قلم کیارش آرامش، دانش آموخته دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشجوی دانشگاه دیوکین در پنسیلوانیای آمریکا نوشته شده است، به مساله دسترسی راحت ایران و کشورهای خلیج فارس به اکثر نشریه هایی اشاره شده که برای بسیاری پژوهشگران جهان یک رویا هستند.

مساله مذکور علیرغم تحریم های موجود وجود دارد اما همچنان ایران نتوانسته حد اقل در اخلاق پژوهشی در پزشکی در سطح مناسبی تاثیر گذار باشد. در این مقاله به برخی از دلایل این مسئله اشاره شده است

مشارکت کشورهای دارای درآمد پایین و متوسط در گفتمان بین المللی اخلاق زیستی توسط چندین عامل به خطر افتاده است. برخی یکی از مهمترین موانع را دسترسی محدود به مقالات اخلاق زیستی به دلیل محدودیت حق کپی رایت عنوان کرده اند.

البته موانع مهمتر دیگری نیز وجود دارند که این مقاله بطور مختصر به برخی از مهمترین موارد با تاکید بر تجربه ایران پرداخته است.

ایران به عنوان بخشی از جهان جنوب (کشورهای کمتر توسعه یافته در نیکره جنوبی یا جهان سوم) در دهه های اخیر رشد قابل توجهی را در تولید علمی تجربه کرده است. بخشی از این رشد به دلیل سرمایه گذاری دولت بر ارائه دسترسی به مقالات علمی برای دانشمندان ایرانی است. محققانی که در چند دهه گذشته در دانشگاههای ایران فعالیت کرده اند، همیشه دسترسی خوبی به این گونه مقالات داشته اند. حتی با وجود تحریمهای هسته ای علیه ایران، دولت توانسته منابع موجهی از نشریه ها و پایگاههای داده را برای دانشمندان ایرانی ارائه کند.

اگرچه این دسترسی منجر به افزایش تولیدات علمی بیوپزشکی شده اما رشد کمی انتشارات علمی محققان ایرانی با افزایش کیفیت، تاثیرگذاری، حل مشکلات علمی یا مشارکت در گفتمان جهانی برابر نبوده است.

حداقل در حوزه اخلاق بیوپزشکی، این ادعا بیشتر نمود داشته است. بیشتر مقالات منتشر شده در حوزه های اخلاق بیوپزشکی توسط دانشمندان ایرانی شامل بررسی ها و گزارشهای روایی در مورد دیدگاهها یا موقعیت های محلی مربوط به مسائل و موضوعات بیوپزشکی به ویژه موراد جذابی مانند مدل ایرانی پیوند کلیه یا ایجاد یک مدل برای حکومت اخلاق زیستی اسلامی هستند. این در حالیست که غلیرغم تلاشهای دانشمندان ایرانی برای ارائه دسترسی سخاوتمندانه به مقالات از طریق بودجه دولتی، تعاملات متخصصان ایرانی اخلاق زیستی و تاثیر آن ها بر بحثهای کنونی، رشد چشمگیری نداشته است.

بر اساس مقاله حاضر، مانع اصلی چیز دیگری است و اینکه علیرغم اهمیت واضح دسترسی به مقالات علمی جهانی، برخی ویژگیهای دیگر از نقش بسیار مهمتری در محرومیت کشورهای جهان جنوب مانند ایران، چین، هند و کشورهای آفریقایی از تعامل با نفوذ تر و سازنده تر در گفتمان جهانی برخوردار بوده اند.

از جمله این موانع می توان به حساب های سیاست زیستی منسوخ شده اشاره کرد که شامل بررسی جهان از طریق دیدگاه های منسوخ یا غیرواقع گرایانه است، یا تکیه داشتن بر موضوعات شبه علمی که در کشورهای جهان سوم بسیار رایج است. برای مثال می توان بر تعدد دانشکده های پزشکی شبه علمی بجای بیوپزشکی بر پایه شواهد واضح اشاره کرد.

مانع مهم دیگر، ضعف تفکر انتقادی و فقدان مهارت یا تعهد لازم برای استدلال منطقی است.

تجربیات گذشته در کشورهای جهان سوم نشان داده که تنها دستری به مقالات علمی در سطح جهانی کافی نبوده و عوامل دیگر نیز باید برای افزایش کمیت تولیدات علمی و پژوهشی مدنظر قرار بگیرند.

 

مترجم: سمانه سالاری

منبع: American Journal of Bioethics

No tags for this post.