افشین در صحن مجلس شورای اسلامی:
رتبه 70 ایران در شاخص جهانی نوآوری دنیا/ نخستین اصل علم، صداقت است

معاون علمی رئیس‌جمهور گفت: رتبه ایران در شاخص جهانی نوآوری در حال حاضر 70 از بین 139 کشور است که این رتبه باید به رتبه ۴۲ در پایان برنامه هفتم برسد که این امر نیاز به اصلاح رویکردهای نهادی و اقتصاد کلان کشور دارد.

به گزارش سیناپرس، حسین افشین، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور در جلسه علنی نوبت امروز( 20 آبان‌ماه) در جریان ادامه بررسی عملکرد یکساله دولت در اجرای برنامه هفتم توسعه گفت: برای ملتی که نامش با دانش و اخلاق در هم آمیخته، علم فقط دانایی نیست؛ مسئولیت است. علم جایی برای انکار ندارد. نخستین اصل علم، صداقت است؛ صداقت با خود و سپس با جامعه. سال ۱۴۰۲، شاخص رشد علمی ایران منفی شده است. این واقعیت است، اما در منطق علم، کاهش به‌معنای شکست نیست؛ به‌معنای تشخیص است. به ما می‌گوید که باید مسیر را اصلاح کنیم، نه اینکه امید را کنار بگذاریم و همین تشخیص، آغاز فصل جدیدی در مسیر توسعه ایران شد.

افشین تصریح کرد: فصلی که در قالب برنامه هفتم توسعه تعریف شده است. این برنامه نقشه‌ای است برای تبدیل علم به توسعه و دانش به کرامت زندگی مردم.

وی با بیان اینکه در معاونت علمی ما مفاد این برنامه را به زبان عمل ترجمه کرده‌ایم. هر بند از قانون، به پروژه‌ای اجرایی تبدیل شده است، افزود: در بند (پ) ماده 97 قانون برنامه، آیین‌نامه حمایت از نوسازی تجهیزات و ابزارهای علمی مراکز علمی شاخص و قطب‌های علمی تصویب شد و هم‌اکنون با تفاهم‌نامه بین وزارت‌علوم، وزات بهداشت و معاونت علمی این موضوع در حال پیگیری و اجرایی‌سازی است و امیدوارم تا پایان دولت آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های شاخص و پیشرو نوسازی و در حوزه‌های نوظهور آزمایشگاه‌های جدید احداث شود.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: باید به اطلاع مردم شریف عرض کنم که در سال 1403 تاکنون بیش از 5 زیرساخت آزمایشگاهی و کارخانه نمونه‌سازی در فناوری‌های نوظهور از جمله کوانتوم و میکروالکترونیک و هوش مصنوعی احداث و حمایت شده است و این روند ادامه خواهد داشت.

وی ادامه داد: در بند (الف) و بند (پ) ماده ۹۸، آیین‌نامه ارتباط با نخبگان ایرانی خارج از کشور و خدمات کنسولی برای نخبگان بین‌المللی نخبه مصوب شد و سیاست ملی نخبگان بازطراحی شد. بیش از ۸۹۵ همکاری فعال میان نخبگان ایرانی مقیم خارج و مراکز داخلی برقرار شده است که رشد 10 درصدی نسبت به سال قبل داشته است و در سال 1404 تاکنون در مجموع 165 تایید پرونده و 114 کارت اقامت ویژه برای متخصصان و کارآفرینان بین‌المللی در کشور صادر شده است.

به گفته رئیس بنیاد ملی نخبگان، برای نخستین‌بار، طرح «مسکن نخبگان» در شهرهای مختلف کشور آغاز شد تا ماندن در وطن، انتخابی عقلانی و ممکن باشد. حمایت ویژه از پروژه‌های بنیادی و کاربردی اساتید از طریق بنیاد ملی علم و کمک هزینه ماهانه به دانشجویان دکتری نخبه در دستور کار بنیاد ملی نخبگان قرار گرفته است.

افشین افزود: در بند (ت) ماده ۹۹، عوارض صادرات خام به توسعه فناوری اختصاص یافت تا در جهت بهبود زیست‌بوم فناوری در شش حوزه پیشران و اقتدارآفرین اختصاص یابد. امیدواریم این منابع محقق شود تا روند توسعه و نوآوری شتاب لازم را بگیرد.

وی با بیان اینکه در بند (ب) ماده 99 برای کمک به افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی در سال 1403 بیش از ۱۸۴۱ میلیارد تومان از این محل به صندوق نوآوری تزریق شد، تصریح کرد: هم‌اکنون حاصل آن شکل‌گیری ۱۶۰۰ شرکت جدید دانش‌بنیان، تجاری‌سازی ۵۸۰ محصول فناورانه و نتیجه آن انشالله افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی از ۳.۲ درصد به ۵ درصد تا پایان برنامه خواهد بود.

معاون علمی رئیس‌جمهور ادامه داد: مطابق ماده 100 قانون برنامه، شبکه ملی آزمایشگاه‌ها در ۵۰ دانشگاه توسعه یافت و تاکنون بیش از ۴۲۰۰ خدمت فناورانه به صنعت ارائه کرده است. در ماده ۱۰۱، ۲۵ پارک فناوری استانی به هم متصل شدند و در قالب طرح «پل نوآوری»، بیش از ۷۰۰ نیاز صنعتی به دانشگاه‌ها پیوند خورد.

به گفته او، در ماده ۱۰۲، ایران وارد مرحله‌ای تازه از فناوری‌های پیشران شد. طرح ملی هوش مصنوعی ایران با چهار محور زیرساخت، آموزش، داده و کاربردی سازی هوش‌مصنوعی آغاز شده است. ظرفیت پردازشی کشور اکنون  به 20 پتافلاپس در حال بهره‌برداری و تا پایان سال به ۹۰ پتافلاپس خواهد رسید و تا سال آینده به بیش از 200 پتافلاپس با کمک بخش خصوصی خواهد رسید. در این حوزه، ۴۲ شرکت دانش‌بنیان هوش مصنوعی فعال‌اندکه سهم آن‌ها از صادرات فناوری در حال رشد است. در کنار آن، مرکز ملی تحقیقات کوانتوم فعالیت خود را آغاز کرده، سه پروژه ژن ‌درمانی در مرحله بالینی قرار دارد و طراحی تراشه‌های هوشمند بومی در حال انجام است.

افشین افزود: این اعداد فقط شاخص اقتصادی نیستند؛ نشانه تغییر پارادایم‌اند: حرکت از انباشت علم به کاربست آن، از پژوهش برای انتشار، از پژوهش برای تولید، از دانایی برای دانستن و از دانستن برای زیستن.

وی با بیان اینکه در پایان سال 1403، سرمایه صندوق نوآوری نسبت به سال پایه ۱۴۰۲ با رشد ۱۴۶ درصدی نسبت به اهداف برنامه در سال اول رسیده است، اظهار داشت: خوشبختانه سرمایه صندوق از 7.6 همت در ابتدای سال 1403 با حمایت دولت چهاردهم به 23 همت در پایان سال 1403 رسیده است. سرمایه صنوق نوآوری و شکوفایی باید در پایان برنامه به عدد 114 همت برسد و امیدواریم با حمایت مجلس و دولت این امر محقق شود.

معاون علمی رئیس‌جمهور ادامه داد: رتبه ایران در شاخص جهانی نوآوری در حال حاضر 70 از بین 139 کشور است که این رتبه باید به رتبه ۴۲ در پایان برنامه برسد که این امر نیاز به اصلاح رویکردهای نهادی و اقتصاد کلان کشور است. لازم به‌ذکر است که در حال حاضر رتبه ایران در بخش خروجی نوآوری که شامل تولیدات خلاقانه و فناورانه 45 است و در شاخص‌های ورودی نوآوری که شامل زیرساخت و عوامل سرمایه‌گذاری خطرپذیر و عوامل نهادی است وضعیت مناسب نیست و رتبه نزدیک به 90 داریم.

به گفته وی، رتبه صادرات محصولات با فناوری بالا باید به رتبه دوم در منطقه برسیم در حال حاضر رتبه کشور 4 منطقه است. ارزش صادرات محصولات فناورانه متوسط و بالا با صادرات 27 میلیارد دلاری در سال 1403 باید بیش از 100 میلیارد دلار تا پایان برنامه برسد. این امر دشوار و نیازمند برنامه‌ریزی منطقی و ایجاد شرایط صادرات و روابط بین‌المللی مناسب است.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۵۹۲ به ۱۰۱۰۹ افزایش یافته و هدف‌گذاری ما رسیدن به ۳۰ هزار شرکت تا پایان برنامه است. البته ما بر این باور هستیم که همانطور که شرکت‌های دانش‌بنیان جدید ورود داریم خروج شرکت دانش‌بنیان هم باید داشته باشیم و هدف 30‌ هزار در پایان‌ برنامه باید به صورت تجمیعی درنظر گرفته شود نه شرکت‌های دانش‌بنیان موجود، چون همین‌طور که کمیت مهم است کیفیت شرکت‌های دانش‌بنیان نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. اصلاح این موضوع را خدمت مجلس محترم ارسال خواهیم کرد.

وی با بیان اینکه سهم محصولات با فناوری متوسط و بالا از تولید ناخالص داخلی از ۲.۵ درصد به ۳ درصد رسیده و باید تا پایان برنامه به ۷ درصد برسد، افزود: رشد سهم فروش کالاها و خدمات دانش‌بنیان نسبت به تولید ناخالص داخلی، معادل 200 درصد نسبت به سال پایه معادل با رسیدن به سهم 4 درصدی فروش محصولات دانش بنیان از تولید ناخالص است.

افشین ادامه داد: در شاخص صنایع خلاق، نسبت شرکت‌های خلاق به کل شرکت‌های دانش‌بنیان از ۰.۴۲ درصد به ۰.۶۴ درصد افزایش یافته که پیشنهاد معاونت علمی اصلاح این شاخص است و بهتر است نسبت شرکت‌های خلاق به شرکت‌های دانش‌بنیان 10 درصد تعیین شود در حال حاضر نسبت شرکت‌های خلاق دانش‌بنیان به شرکت‌های دانش‌بنیان ملاک عمل قرار گرفته است. در صورتی که نباید عبارت دانش‌بنیانی را به همه حوزه‌های گسترش دهیم شرکت‌های خلاق خود دارای ماهیتی مشخص و تعریف شده هستند و همین تعریف باید ملاک ارزیابی آنها قرار گیرد.

به گفته وی، سهم زیرساخت‌های نوآوری زنان و خانواده تا ۷ درصد هدف‌گذاری شده است که امیدواریم در پایان برنامه این اهداف محقق شود. همچنین سهم هزینه‌کرد تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی باید تا پایان برنامه به ۲ درصد افزایش یابد که این امر به کمک مجلس محترم وابسته است و شرط پیشرفت در حوزه علم و فناوری اختصاص بودجه پایدار و مناسب در این بخش است.

معاون علمی رئیس‌جمهور با بیان اینکه این شاخص‌ها فقط گزارش پیشرفت نیستند؛ نقشه جهت‌گیری ملی‌اند —تا بدانیم کجا ایستاده‌ایم، و با چه سرعتی باید حرکت کنیم، تصریح کرد: در نگاه ما، علم یک بخش از توسعه نیست؛ بستر همه آن است. ما به علم به‌عنوان زبان مشترک تاب‌آوری ملی نگاه می‌کنیم زبانی که می‌تواند رقابت را به همکاری و واگرایی را به هم‌افزایی تبدیل کند. در قرن بیست‌و‌یکم، استقلال فناورانه و همکاری جهانی دیگر در برابر هم نیستند؛ پیش‌شرط یکدیگرند. هیچ کشوری نمی‌تواند از جریان هوش مصنوعی و نوآوری جهان جدا بماند و در عین حال، نباید اختیار آینده خود را واگذار کند. از این رو، ما برنامه هفتم توسعه را نه یک برنامه داخلی، بلکه بخشی از گفت‌وگوی جهانی درباره نوآوری مسئولانه می‌دانیم.

وی ادامه داد: هدف ما این است که علم، فقط شتاب توسعه را زیاد نکند، بلکه کرامت زندگی را هم بالا ببرد که دانش، در خدمت انسان باشد، نه صرفاً در خدمت بازار.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: آنچه امروز ارائه دادم، گزارش یک نهاد نیست؛ روایت مسیری است که یک ملت در آن یاد گرفته چگونه بی‌هیاهو، یاد بگیرد، تولید کند و مشارکت کند. علم، زبان صلح است. و در جهانی که قدرت گاه به جای فهم نشسته، شاید زمان آن رسیده است که بار دیگر با همین زبان، با هم سخن بگوییم.

وی در پایان اظهار داشت: از هیات رئیسه محترم و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی درخواست دارم ضمن حمایت از اجرای مرتبط در تصویب بودجه و قوانین پشتیبان، بخش علم و فناوری را به عنوان موتور اصلی توسعه ملی مورد توجه ویژه قراردهند چراکه هر چه امروز سرمایه‌گذاری کنیم در آینده آن را برداشت می‌کنیم و راه گذر از اقتصاد سنتی به اقتصاد دانش‌بنیان با بهره‌وری بالا، سرمایه‌گذاری امروز است و آینده ساخته نگاه و تصمیم امروز ما خواهد بود.