«پیشرفت پژوهشی» باعث توسعه جامعه شده است؟

کمیت پژوهش های انجام شده در کشور ما طی چند دهه اخیر، رشد فزاینده و چشمگیری داشته و این موضوع موجبات ارتقای بی نظیر رتبه جهانی ایران را از لحاظ تعداد مستندات علمی منتشر شده، فراهم آورده است.

با این حال، بنا بر آن چه که از سوی سیاستگذاران پژوهشی جوامع مختلف بیان می شود، چیزی که در این میان اهمیت بیشتری دارد، میزان «اثربخشی پژوهش ها» و حصول اطمینان از موثر واقع شدن آن ها برای دستیابی به اهداف توسعه است.

در ایران، مسئله «کاربرد پژوهش ها در بهبود جامعه» در اسناد بالادستی نظام مورد تأکید قرار گرفته و این موضوع حاکی از توافق مدیران و مشاوران عالی رتبه کشور در خصوص اهمیت و ضرورت آن است.

کمیت پژوهش های انجام شده در کشور ما طی چند دهه اخیر، رشد فزاینده و چشمگیری داشته و این موضوع موجبات ارتقای بی نظیر رتبه جهانی ایران را از لحاظ تعداد مستندات علمی منتشر شده، فراهم آورده است.

با این حال، مطابق با همبستگی بالایی که میان پیشرفت علمی و پیشرفت اقتصادی جوامع دیده می شود، این سوال معقول و منطقی به وجود می آید که آیا «پیشرفت چشمگیر ایران در پژوهش»، بهبود و توسعه جامعه را نیز به دنبال آورده است؟

به منظور یافتن پاسخی منطقی برای این سوال، گروهی از محققین کشورمان از دانشگاه بوعلی سینای همدان، دانشگاه رازی کرمانشاه و دانشگاه پیام نور مطالعه ای را انجام داده اند که در آن میزان اثربخشی پژوهش های فزاینده ایران در سه دهه اخیر بر وضعیت توسعه کشور مورد بررسی علمی قرار گرفته است.

برای انجام این پژوهش تحلیلی- توصیفی، آمار و اطّلاعات ثانویه معتبر، داده های اصلی مورد عمل را تشکیل داده اند. در این راستا، ابتدا آن دسته از شاخص های معتبر توسعه که داده های مربوط به آن ها برای بیشتر کشورهای جهان در یک بازه زمانی قابل قبول موجود بود، انتخاب شده و سپس جایگاه سالیانه ایران در هر شاخص در میان 215 کشور جهان  مشخّص گردید. در ادامه، روند تغییرات جایگاه ایران در پژوهش با روند تغییرات جایگاه ایران از لحاظ شاخص های توسعه مورد مقایسه قرار گرفت.

یافته های این پژوهش نشان می دهد که علی رغم آن که طی 31 سال اخیر، ایران از لحاظ پژوهش و تولید علم، 70 رتبه صعود نموده است، جایگاه کشور از لحاظ شاخص هایی مانند تولید ناخالص سرانه داخلی طی 25 سال 6 رتبه، تورم طی 35 سال 43 رتبه و ردپای اکولوژیک طی 19 سال 7 رتبه تنزّل یافته و در مجموع وضعیت توسعه جامعه، بهبود متناظر و قابل قبولی نداشته است که بتوان آن را پیامد رشد کمّی پژوهش و تولید علم در کشور دانست.

محققین بر اساس این یافته ها و در نتیجه گیری از مطالعه علمی پژوهشی خود اعلام نموده اند که به منظور تاثیرگذاری بیشتر پیشرفت های پژوهشی در توسعه همه جانبه جامعه ایران، تغییر دیدگاه مجموعه دست اندرکار در عرصه پژوهش کشور از «نگاه کمیت مدار» به «نگاه تأثیر مدار» ضروری و غیر قابل اجتناب است.

مقاله علمی پژوهشی برگرفته از این فعالیت علمی پژوهشی در نشریه «پردازش و مدیریت اطلاعات» وابسته به پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران به چاپ رسیده است.

 

گزارش: محمدرضا دلفیه

منبع: احسانی، و. و همکاران. 1395. اثربخشی پژوهش های علمی داخلی بر شاخص های توسعه ی ایران. پژوهشنامه پردازش و مديريت اطلاعات، 32(2): 347-319.

No tags for this post.