تبیین چیستی، چرایی و چگونگی انقلاب فرهنگی و حکمرانی نرم قدرت نرم نظام
معاون ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، چیستی، چرایی و چگونگی انقلاب فرهنگی و حکمرانی نرم قدرت نرم نظام را تشریح کرد.
به گزارش سیناپرس از مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، «22 بهمن سال ۱۳۵۷ سالروز پیروزی انقلاب اسلامی بود؛ البته این مهم برداشته شدن سد سیاسی رژیم شاهنشاهی برای یک انقلاب همه جانبه در تمام عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بود و ماهیتاً انقلاب اسلامی را می‌توان یک انقلاب فرهنگی دانست.
بر این اساس حضرت امام خمینی(ره) در سخنرانی‌شان در روز اول اردیبهشت ماه دستور انقلاب فرهنگی را صادر کردند و طی حکمی توسط حضرت امام خمینی(ره) ستاد انقلاب فرهنگی متشکل از ۷ نفر در تاریخ ۲۳ خردادماه سال ۱۳۵۹ آغاز به کار کرد، در هشتم شهریور ۱۳۶۲ هشت نفر به این هفت نفر اضافه شد و جمع ۱۵ نفره این ستاد ترمیم یافت، سپس در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ ستاد انقلاب فرهنگی به درخواست حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر یافت.»
این‌ها بخشی از صحبت‌های دکتر غلامرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ماهیت انقلاب فرهنگی، چیستی، چرایی و چگونگی آن است.
مشروح گفتوگوی ما با سلیمی را در زیر می‌خوانید:
فارس: در ابتدا از تاریخچه فرمان امام (ره) بفرمایید.
دکتر سلیمی: روز دوم اردیبهشت ماه سالروز اعلام انقلاب فرهنگی در سال 1359 است، انقلاب ما انقلاب فرهنگی بود یعنی پیروزی ما در بهمن سال 57 پیروزی اولیه و برداشتن سد شاهنشاهی بود و انقلاب بعدی باید در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و سایر بخش ها شکل می گرفت و تداوم می یافت که پایه اصلی و محور کلیدی آن هم بحث فرهنگ بود به تعبیری اگر انقلاب فرهنگی انجام نمیشد انقلاب اسلامی هم ابتر می ماند یعنی بدون انقلاب فرهنگی انقلاب اسلامی به اهداف خود که مردم می خواهند و امامین انقلاب ترسیم کردند نمی رسد چون ماهیت انقلاب ما به کلی فرهنگی بود.
بنابراین بعد از انقلاب امام خمینی(ره) بسیار بر بخش فرهنگ تأکید داشتند و بر روی دانشگاه ها متمرکز شده بودند، زیرا دانشگاه در عرصه علوم انسانی و اجتماعی برای اداره جامعه طراحی نرم افزاری می کند، حوزه علوم فنی و مهندسی هم سخت افزار و ملزومات تمدنی جامعه را شکل می دهند که باید بر اساس ارزش هایی باشد که دنبال می کنیم و مغز افزار جامعه که باید با نرم افزار و سخت افزار کار کنند باید از دانشگاه خارج شوند بنابراین دانشگاه بسیار کلیدی است و حضرت امام بر موضوع دانشگاه بسیار تاکید داشتند به طوریکه کلمه دانشگاه در صحیفه ایشان 269 بار تکرار شده است که حدود 85 درصد آن از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان تشکیل انقلاب فرهنگی است یعنی حدود 15 ماه شاید نزدیک به 230 بار امام موضوع انقلاب فرهنگی در دانشگاه ها را مطرح کردند.
حضرت امام در پیام نوروزی سال 1359 به ملت ایران هم بر این موضوع تاکید کردند.
در پیام سال 59 نیز که 13 بخش داشته حضرت امام در طولانی ترین بخش به مسأله دانشگاه ها میپردازند و می فر مایند که باید یک انقلاب اساسی در دانشگاه های سراسر ایران ایجاد شود.
فارس: به نوعی می توان گفت مطالبه این موضوع از سوی حضرت امام در نوروز سال 59 صورت گرفت.
سلیمی: حضرت امام در نوروز 59 این مسأله را مطالبه کردند و یکم اردیبهشت سال 59 مسأله را تبیین می کنند که منظور از انقلاب فرهنگی در دانشگاهها چیست و اعلام می کنند که منظور ما از علم اسلامی علوم حوزوی نیست و هندسه اسلامی و فیزیک اسلامی نیست.
فردای آن روز دستور انقلاب فرهنگی صادر می شود و دلیل آن هم این بود که گروهک ها دانشگاه ها را از مسیر اصلی خارج کرده بودند و صحنه نزاع و درگیری ایجاد شده بود که 26 فروردین 1359 در دانشگاه تبریز و پس از آن در بسیاری از دانشگاه های کشور شلوغی و التهاب به وجود می آید که مردم مطالبه می کنند و اول اردیبهشت ماه امام سخنرانی می کنند و دوم اردیبهشت ماه انقلاب فرهنگی اعلام می شود.
فارس: به طور کلی بفرمایید انقلاب فرهنگی به چه معناست؟
دکتر سلیمی: انقلاب به معنای یک تغییر بنیانی در مبانی و ریشه هاست، گاهی تغییر، مکتب یا الگوها را نشانه می گیرد اما گاهی این تغییر بنیانی است یعنی پارادایمی می رود و پارادایم دیگر جایگزینش می شود زیرا پارادایم قبلی نتوانسته مسائل جامعه اسلامی و زیست بوم ایران را حل کند.
پارادایم قبلی اقتباسی از تمدن غرب داشت و باید دچار تغییر می‌شد، دیوید مناشری نویسنده صهیونیست که عضو دانشگاه تلاویو است و مرکز مطالعات ایران شناسی را راه اندازی کرده است، در کتاب نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن می گوید دانشگاه های ایران در دوران قبل انقلاب یکی از مهم ترین ابزار برای غربی سازی ایران بوده است.
فارس: اما با انقلاب فرهنگی به نوعی ورق در دانشگاه برگشت.
دکتر سلیمی: بله، امام خمینی همین دانشگاه ها را بعد از انقلاب به عنوان ابزار اسلامی به کار گرفتند.
باورهایی در جامعه ایران منبعث از جامعه غربی و به واسطه دانشگاه حاکم شده بود که دانشگاه به نوعی پروژه غربی سازی جامعه ایرانی را دنبال می کرد که حضرت امام این موضوع را تبیین کردند که دانشگاه اسلامی باید بتواند مستقل باشد و احتیاجات مردم ایران را برآورده کند و در خدمت منافع آنها باشد یعنی علم این دانشگاه به جای اینکه ضد بشریت باشد و نیازهای کشورهای دیگر را برطرف کند، در خدمت مصالح بشریت و منافع ملت ایران باشد و خروجی این دانشگاه با تربیت اسلامی و تربیت توحیدی منطبق باشد.
استقلال و تربیت اسلامی یکی از مفاهیم کلیدی در دانشگاه متعالی بود که امام طراحی کردند و مقام معظم رهبری آن را دنبال کردند.
بنابراین انقلاب فرهنگی یک رهبری می خواست که وضع موجود را تحلیل کرده، ارزش ها، هنجارها و اصول را بیان کند و به نوعی فراحکمرانی را انجام دهد که انقلاب فرهنگی بر آن اساس پیش رود و مکتبی که بتواند نیازهای جامعه ایرانی را پاسخگو باشد ایجاد شود.
در مبانی معرفت شناسی جدید یک زاویه دید و افق فراتر از تجربه باز می شود، با وجود اینکه به عقل بشری احترام گذاشته می شود افق بازتری ایجاد خواهد شد که الگوی وحدت حوزه و دانشگاه هم بر اساس همین مبانی معرفت شناسی طراحی شده است.
پس از این موضوع مکتب باید طراحی می شد که فلسفه علم و آموزش ما در این مبحث قرار گرفت.
پس از این موضوع مکتب باید طراحی می شد که فلسفه علم و آموزش ما در این مبحث قرار گرفت.
شورایعالی انقلاب فرهنگی حکمرانی نرم قدرت نرم نظام را انجام میدهد
فارس: این مبحث به چه شکل انجام شد؟
دکتر سلیمی: علاوه بر رهبری یک راهبری هم در قسمت چگونگی نیاز دارد یعنی علاوه بر اینکه فراحکمرانی انجام می شود باید یک حکمرانی هم انجام شود و طراحی الگو کند یعنی براساس شرایط زمان و مکان و اسناد بالادستی الگوسازی کند، یعنی الگوی رفتاری و ساختاری را طراحی کند که این مهم یعنی حکمرانی فرهنگی در حوزه فرهنگ و آموزش کشور برعهده شورایعالی انقاب فرهنگی قرار گرفته است.
به تعبیری شورایعالی انقلاب فرهنگی حکمرانی نرم قدرت نرم نظام را انجام می دهد.
انقلاب فرهنگی یک انقلاب در بنیان هاست اما برخلاف عده ای که می پندارند انقلاب باید یک امر دفعتا باشد به این صورت نیست و اساس قدرت نرم به شکل یک دفعه ای نیست بلکه اگر میخواهیم ماندگار باشد باید تدریجی عمل کنیم.
حکمرانی نرم همان فرایند سیاستگذاری تدریجی اما بنیانی را دنبال می کند و شورایعالی انقلاب فرهنگی در امتداد ستاد انقلاب فرهنگی در 19 آذر سال 63 تشکیل شد که امسال در چهلواره دوم شورا هستیم و دستاوردهای شیرینی داشته است که برای اینکه بتواند به اهداف و آرمانها برسد در گام دوم الگوی راهبری را دنبال می کند که ان شالله با راهبری حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه به سرمنزل مقصود می رسد.
فارس: مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیرشان با دانشجویان در ماه مبارک رمضان بر وظایف دانشگاه ها و تربیت عالم در دانشگاه تأکید فرموده اند.
دکتر سلیمی: بله، حضرت آقا میفرمایند که رکن اصلی دانشگاه علم است و 3 وظیفه اصلی دارد آن هم اینکه عالم تربیت کند، علم تولید کند و به تربیت عالم جهت دهد.
این جهت دادن بسیار مهم است و فلسفه علم و آموزش این جهت دهی را مشخص می کند.
دانشگاه غربی هم عالم تربیت می کند اما عالمی که در خدمت منافع نظام لیبرالیستی و نظام سلطه غرب باشد، عالمی که دانشگاه اسلامی تربیت می کند همان شهید فخری زاده، شهید قشقایی، شهید احمدی روشن، شهید رضایی نژاد و … است.
فارس: این تربیت به چه صورت شکل می گیرد؟
دکتر سلیمی: این تربیت ریشه در باور ما می توانیم و مرز شکنی و اعتقاد به معیت الهی است.
شهید شهریاری قبل از دانشمند بودن عارف بوده است و با توکل به خدا و توسل به ائمه معصومین مسائل را حل می کرده است، شهید طهرانی مقدم قبل از انجام امور علمی به امام رضا (ع) متوسل می شده که این همان اساس و فلسفه جهت دهی به علم است.
بر این اساس حضرت امام خمینی(ره) در سخنرانی‌شان در روز اول اردیبهشت ماه دستور انقلاب فرهنگی را صادر کردند و طی حکمی توسط حضرت امام خمینی(ره) ستاد انقلاب فرهنگی متشکل از ۷ نفر در تاریخ ۲۳ خردادماه سال ۱۳۵۹ آغاز به کار کرد، در هشتم شهریور ۱۳۶۲ هشت نفر به این هفت نفر اضافه شد و جمع ۱۵ نفره این ستاد ترمیم یافت، سپس در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ ستاد انقلاب فرهنگی به درخواست حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر یافت.»
این‌ها بخشی از صحبت‌های دکتر غلامرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره ماهیت انقلاب فرهنگی، چیستی، چرایی و چگونگی آن است.
مشروح گفتوگوی ما با سلیمی را در زیر می‌خوانید:
فارس: در ابتدا از تاریخچه فرمان امام (ره) بفرمایید.
دکتر سلیمی: روز دوم اردیبهشت ماه سالروز اعلام انقلاب فرهنگی در سال 1359 است، انقلاب ما انقلاب فرهنگی بود یعنی پیروزی ما در بهمن سال 57 پیروزی اولیه و برداشتن سد شاهنشاهی بود و انقلاب بعدی باید در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و سایر بخش ها شکل می گرفت و تداوم می یافت که پایه اصلی و محور کلیدی آن هم بحث فرهنگ بود به تعبیری اگر انقلاب فرهنگی انجام نمیشد انقلاب اسلامی هم ابتر می ماند یعنی بدون انقلاب فرهنگی انقلاب اسلامی به اهداف خود که مردم می خواهند و امامین انقلاب ترسیم کردند نمی رسد چون ماهیت انقلاب ما به کلی فرهنگی بود.
بنابراین بعد از انقلاب امام خمینی(ره) بسیار بر بخش فرهنگ تأکید داشتند و بر روی دانشگاه ها متمرکز شده بودند، زیرا دانشگاه در عرصه علوم انسانی و اجتماعی برای اداره جامعه طراحی نرم افزاری می کند، حوزه علوم فنی و مهندسی هم سخت افزار و ملزومات تمدنی جامعه را شکل می دهند که باید بر اساس ارزش هایی باشد که دنبال می کنیم و مغز افزار جامعه که باید با نرم افزار و سخت افزار کار کنند باید از دانشگاه خارج شوند بنابراین دانشگاه بسیار کلیدی است و حضرت امام بر موضوع دانشگاه بسیار تاکید داشتند به طوریکه کلمه دانشگاه در صحیفه ایشان 269 بار تکرار شده است که حدود 85 درصد آن از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان تشکیل انقلاب فرهنگی است یعنی حدود 15 ماه شاید نزدیک به 230 بار امام موضوع انقلاب فرهنگی در دانشگاه ها را مطرح کردند.
حضرت امام در پیام نوروزی سال 1359 به ملت ایران هم بر این موضوع تاکید کردند.
در پیام سال 59 نیز که 13 بخش داشته حضرت امام در طولانی ترین بخش به مسأله دانشگاه ها میپردازند و می فر مایند که باید یک انقلاب اساسی در دانشگاه های سراسر ایران ایجاد شود.
فارس: به نوعی می توان گفت مطالبه این موضوع از سوی حضرت امام در نوروز سال 59 صورت گرفت.
سلیمی: حضرت امام در نوروز 59 این مسأله را مطالبه کردند و یکم اردیبهشت سال 59 مسأله را تبیین می کنند که منظور از انقلاب فرهنگی در دانشگاهها چیست و اعلام می کنند که منظور ما از علم اسلامی علوم حوزوی نیست و هندسه اسلامی و فیزیک اسلامی نیست.
فردای آن روز دستور انقلاب فرهنگی صادر می شود و دلیل آن هم این بود که گروهک ها دانشگاه ها را از مسیر اصلی خارج کرده بودند و صحنه نزاع و درگیری ایجاد شده بود که 26 فروردین 1359 در دانشگاه تبریز و پس از آن در بسیاری از دانشگاه های کشور شلوغی و التهاب به وجود می آید که مردم مطالبه می کنند و اول اردیبهشت ماه امام سخنرانی می کنند و دوم اردیبهشت ماه انقلاب فرهنگی اعلام می شود.
فارس: به طور کلی بفرمایید انقلاب فرهنگی به چه معناست؟
دکتر سلیمی: انقلاب به معنای یک تغییر بنیانی در مبانی و ریشه هاست، گاهی تغییر، مکتب یا الگوها را نشانه می گیرد اما گاهی این تغییر بنیانی است یعنی پارادایمی می رود و پارادایم دیگر جایگزینش می شود زیرا پارادایم قبلی نتوانسته مسائل جامعه اسلامی و زیست بوم ایران را حل کند.
پارادایم قبلی اقتباسی از تمدن غرب داشت و باید دچار تغییر می‌شد، دیوید مناشری نویسنده صهیونیست که عضو دانشگاه تلاویو است و مرکز مطالعات ایران شناسی را راه اندازی کرده است، در کتاب نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن می گوید دانشگاه های ایران در دوران قبل انقلاب یکی از مهم ترین ابزار برای غربی سازی ایران بوده است.
فارس: اما با انقلاب فرهنگی به نوعی ورق در دانشگاه برگشت.
دکتر سلیمی: بله، امام خمینی همین دانشگاه ها را بعد از انقلاب به عنوان ابزار اسلامی به کار گرفتند.
باورهایی در جامعه ایران منبعث از جامعه غربی و به واسطه دانشگاه حاکم شده بود که دانشگاه به نوعی پروژه غربی سازی جامعه ایرانی را دنبال می کرد که حضرت امام این موضوع را تبیین کردند که دانشگاه اسلامی باید بتواند مستقل باشد و احتیاجات مردم ایران را برآورده کند و در خدمت منافع آنها باشد یعنی علم این دانشگاه به جای اینکه ضد بشریت باشد و نیازهای کشورهای دیگر را برطرف کند، در خدمت مصالح بشریت و منافع ملت ایران باشد و خروجی این دانشگاه با تربیت اسلامی و تربیت توحیدی منطبق باشد.
استقلال و تربیت اسلامی یکی از مفاهیم کلیدی در دانشگاه متعالی بود که امام طراحی کردند و مقام معظم رهبری آن را دنبال کردند.
بنابراین انقلاب فرهنگی یک رهبری می خواست که وضع موجود را تحلیل کرده، ارزش ها، هنجارها و اصول را بیان کند و به نوعی فراحکمرانی را انجام دهد که انقلاب فرهنگی بر آن اساس پیش رود و مکتبی که بتواند نیازهای جامعه ایرانی را پاسخگو باشد ایجاد شود.
در مبانی معرفت شناسی جدید یک زاویه دید و افق فراتر از تجربه باز می شود، با وجود اینکه به عقل بشری احترام گذاشته می شود افق بازتری ایجاد خواهد شد که الگوی وحدت حوزه و دانشگاه هم بر اساس همین مبانی معرفت شناسی طراحی شده است.
پس از این موضوع مکتب باید طراحی می شد که فلسفه علم و آموزش ما در این مبحث قرار گرفت.
پس از این موضوع مکتب باید طراحی می شد که فلسفه علم و آموزش ما در این مبحث قرار گرفت.
شورایعالی انقلاب فرهنگی حکمرانی نرم قدرت نرم نظام را انجام میدهد
فارس: این مبحث به چه شکل انجام شد؟
دکتر سلیمی: علاوه بر رهبری یک راهبری هم در قسمت چگونگی نیاز دارد یعنی علاوه بر اینکه فراحکمرانی انجام می شود باید یک حکمرانی هم انجام شود و طراحی الگو کند یعنی براساس شرایط زمان و مکان و اسناد بالادستی الگوسازی کند، یعنی الگوی رفتاری و ساختاری را طراحی کند که این مهم یعنی حکمرانی فرهنگی در حوزه فرهنگ و آموزش کشور برعهده شورایعالی انقاب فرهنگی قرار گرفته است.
به تعبیری شورایعالی انقلاب فرهنگی حکمرانی نرم قدرت نرم نظام را انجام می دهد.
انقلاب فرهنگی یک انقلاب در بنیان هاست اما برخلاف عده ای که می پندارند انقلاب باید یک امر دفعتا باشد به این صورت نیست و اساس قدرت نرم به شکل یک دفعه ای نیست بلکه اگر میخواهیم ماندگار باشد باید تدریجی عمل کنیم.
حکمرانی نرم همان فرایند سیاستگذاری تدریجی اما بنیانی را دنبال می کند و شورایعالی انقلاب فرهنگی در امتداد ستاد انقلاب فرهنگی در 19 آذر سال 63 تشکیل شد که امسال در چهلواره دوم شورا هستیم و دستاوردهای شیرینی داشته است که برای اینکه بتواند به اهداف و آرمانها برسد در گام دوم الگوی راهبری را دنبال می کند که ان شالله با راهبری حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه به سرمنزل مقصود می رسد.
فارس: مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیرشان با دانشجویان در ماه مبارک رمضان بر وظایف دانشگاه ها و تربیت عالم در دانشگاه تأکید فرموده اند.
دکتر سلیمی: بله، حضرت آقا میفرمایند که رکن اصلی دانشگاه علم است و 3 وظیفه اصلی دارد آن هم اینکه عالم تربیت کند، علم تولید کند و به تربیت عالم جهت دهد.
این جهت دادن بسیار مهم است و فلسفه علم و آموزش این جهت دهی را مشخص می کند.
دانشگاه غربی هم عالم تربیت می کند اما عالمی که در خدمت منافع نظام لیبرالیستی و نظام سلطه غرب باشد، عالمی که دانشگاه اسلامی تربیت می کند همان شهید فخری زاده، شهید قشقایی، شهید احمدی روشن، شهید رضایی نژاد و … است.
فارس: این تربیت به چه صورت شکل می گیرد؟
دکتر سلیمی: این تربیت ریشه در باور ما می توانیم و مرز شکنی و اعتقاد به معیت الهی است.
شهید شهریاری قبل از دانشمند بودن عارف بوده است و با توکل به خدا و توسل به ائمه معصومین مسائل را حل می کرده است، شهید طهرانی مقدم قبل از انجام امور علمی به امام رضا (ع) متوسل می شده که این همان اساس و فلسفه جهت دهی به علم است.
