ارتباط ضعیف صنعت و دانشگاه؛ چالش بزرگ حوزه انفورماتیک‌پزشکی
این رشته در کشورهای پیشرفته بیش از نیم‌قرن سابقه دارد و آنها از این دانش برای اعتلا و پیشرفت و سازندگی هرچه بیشتر جامعه‌شان استفاده کرده‌اند. چرایی این مسئله، اهمیت انفورماتیک پزشکی و آینده این رشته در کشورمان موجب شد با دکتر رضا خواجویی، رییس مرکز تحقیقات انفورماتیک‌پزشکی وعضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان گفت‌وگو کنیم.
رشته انفورماتیک چه تفاوت عمده‌ای با دیگر علوم دارد؟
رشته انفورماتیک‌پزشکی نیز مانند دیگر علوم بین‌رشته‌ای ماهیتی متفاوت دارد. علوم بین‌رشته‌ای نیازمند اطلاعات زیادی از همه رشته‌ها هستند و متخصصان این رشته در مقایسه با رشته‌های تک‌تخصصی زمان و تلاش بیشتری را به تحقیق و مطالعه در این زمینه اختصاص می‌دهند. برای بسیاری از افراد روند کار پس از اخذ مدرک دکتری در یک تخصص به‌مراتب ساده‌تر است و این افراد معمولا با چالش‌های زیادی مواجه نمی‌شوند. اما رشته‌های بین‌رشته‌ای مانند انفورماتیک‌پزشکی همواره با چالش‌های خیلی زیادی مواجه است . فناوری در این علم روند بسیار سریعی را سپری می‌کند. بنابراین متخصصان این حوزه باید همگام با این فناوری‌ها بسیار تلاش کنند. از سوی دیگر این افراد باید خود را با رشته‌های مرتبط با این رشته مانندعلوم‌بالینی، رایانه، ارتباطات و روان‌شناسی همگام کنند. این رشته جذاب و لذتبخش و سرشار از شادابی و سرزندگی است.
اکنون جایگاه این رشته در ایران نسبت به کشورهای پیشرو در این حوزه چگونه است؟
خوشبختانه ما طی چند سال اخیر توانستهایم به پیشرفت‌های قابل‌توجه و چشمگیری در این زمینه دست پیدا کنیم. در این سال‌ها موفق به انجام چند طرح پژوهشی شده‌ایم و کارشناسان و پژوهشگران این مرکز نیز از این طرح‌ها استقبال کرده‌اند و امتیازات خوبی نیز در این زمینه کسب کرده‌ایم. البته نبود حلقه اتصال بین بخش دانشگاهی و صنعت، بارزترین تفاوت بین سازوکار کشور ما در مقایسه با دیگر کشورهای پیشرو است. انفورماتیک‌پزشکی ، رشته بین‌رشته‌ای است که ارتباط کاملی بین علوم رایانه و علوم اطلاعاتی و بالینی برقرار می‌کند؛ اکنون متخصصان انفورماتیک‌پزشکی در استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی بهداشتی کشور نقش مهمی دارند. این متخصصان در راه‌اندازی، ارزیابی و بهبود و ارتقای این سیستم‌ها یاری‌دهنده هستند. متأسفانه این سازوکار در کشور ما کاملا برعکس است. تمام سیستم‌ها در کشور توسط بخش خصوصی و بدون مشاوره متخصصان این رشته انجام می‌شود. درحالی که ما فارغ‌التحصیلان بسیار خوبی در کشور داریم که متأسفانه هنوز مشاوره‌ای از آنها گرفته نشده است. این سیستم‌ها توسط متخصصان دیگر کشورها طراحی و اجرا می‌شود و با مشکلات زیادی همراه است. ما در طرح‌های تحقیقاتی که داشته‌ایم این مشکلات را ارزیابی و پیشنهادهایی هم ارائه کرده‌ایم. اما از آنجاکه سازوکارهای این سیستم‌ها به شرکت‌های خصوصی مربوط است و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه با محدودیت مواجه است، متأسفانه مدیران ما اطلاعات جامع و کافی از این سیستم ندارند و در نتیجه این علم در ایران همگام و هم سو با کشورهای دیگر، پیشرفت‌های چشمگیری نداشته است. ما برای همسو و همگام بون با این کشورها به صرف انرژی بیشتری نیاز داریم. البته امیدواریم دولت جدید و وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سیاست‌هایی در این راستا اتخاذ کنند. ایجاد پیوند بین بدنه علمی و دانشگاهی کشور با بخش صنعت از جمله اقدامات مهمی است که باید دولت روی آن تمرکز بیشتری داشته باشد.
اکنون چند درصد مقالات علمی این حوزه به تولید محصول یا ثروت منجر می‌شود؟
شاید تولید محصول و ثروت مقالات علمی در بسیاری از زمینه‌ها مانند علوم مکانیک بسیار چشمگیر و قابل لمس باشد اما متأسفانه تولید علم در حیطه بهداشت و درمان بخصوص در حوزه علوم اطلاعاتی آنچنان بارز و قابل مشاهده نیست. آموزش و راه‌اندازی این سیستم‌ها موجب می‌شود در کوتاه‌مدت هزینه زیادی به این حوزه اختصاص داده شود، اما این سیستم‌ها در بلندمدت موجب ارتقای امنیت بیماران، کاهش هزینه‌های درمان، پیشگیری از هدر رفتن هزینه‌های سیستم‌های دستی و افزایش رضایت بیماران و بهبود کیفیت درمان می‌شود.
با این وجود آینده این رشته را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این رشته در کشور ما آینده درخشانی پیشرو دارد. بازار کارهای تحقیقاتی و پژوهشی این رشته در ایران بکر است. اگر چالش‌های این رشته برطرف شود، بدون تردید این علم نسبت به خیلی از علوم دیگر موفق‌تر خواهد بود.
اما اگر غفلت کنیم چه خواهد شد؟
چنانچه در این رشته غفلت کنیم مانند بسیاری از رشته‌های دیگر دچار روزمرگی خواهیم شد. متخصصان و فارغ‌التحصیلان این رشته در تلاشند تا از روزمرگی که خیلی از علوم به آن مبتلا هستند، جلوگیری کنند. ما برای تحقق این امر در تلاشیم تا به سوی تولید علم و انجام کارهای کاربردی قدم برداریم. ما قصد نداریم مقالات پژوهشی این رشته فقط در مجلات علمی معتبر به چاپ برسند و پس از آن کنار گذاشته شوند یا پایان‌نامه‌های دانشجویی این رشته تنها ابزاری برای فراغت از تحصیل این افراد باشند و دیگر کاربردی نداشته باشند، بلکه ما به دنبال این هستیم که کارهای تحقیقاتی دانشجویان به عنوان پایان‌نامه تحصیلات تکمیلی دوره دکتری یا ارشد به نوعی مشکلات جامعه را رفع کنند و پس از فارغ‌التحصیلی این افراد، طرح‌های تحقیقاتی آنها پیگیری شود. متأسفانه اکنون بسیاری از علوم فقط در حد چاپ مقاله باقی مانده‌اند و انجام کارهای تحقیقاتی آنها کمک شایانی به مملکت نمی‌کند. امیدوارم در آینده نزدیک ما در این بخش به موفقیت‌های چشمگیری دست یابیم.
چشم‌انداز و برنامه‌ای برای آینده این مرکز ترسیم کرده‌اید؟
ما در تلاشیم تا بتوانیم این مرکز را به یکی از مراکز برتر در سطح ملی و منطقه‌ای تبدیل کنیم. به همین منظور اقداماتی انجام داده‌ایم و در نظر داریم با سازمان بهداشت جهانی این امر را اجرایی کنیم. امیدواریم با تحقق این امر همگام با دیگر کشورها در بخش بهداشت و درمان انفورماتیک‌پزشکی و فناوری اطلاعات به پیشرفت‌هایی دست پیدا کنیم.
No tags for this post.
