توسعه پایدار گردشگری لازمه معنویت پایدار
شاید بتوان معنویت در گردشگری را همان سیر روح در مسیر تعالی انسان دانست که همواره مورد تاکید فیلسوفان و اندیشمندان بوده است. انسان به طور فطری همواره در جست و جوی کسب معنا و مفهوم زندگی در رسیدن به کمال بوده و این امر نیازمند حرکت و سفر است که گردشگری می تواند یکی از مهم‌ترین اشکال نمود آن باشد.
حس معنوی ناشی از سفر و گردشگری میتواند به درک تجارب معنوی منتهی شده و ادراک معنوی گردشگران را تعمیق نماید. با این که جایگاه معنویت در مباحث گردشگری نسبتا جدید است و در نگرش سیستمی علم گردشگری هنوز مورد توجه کافی قرار نگرفته ولی به نظر می رسد از ظرفیت بالایی برای توسعه مباحث نظری و فلسفی برخوردار است. از آنجا که حس معنوی ادراک شده از منظر گردشگری در بین افراد گوناگون دارای مراتب متفاوت است، پیچیدگی این مساله بیش‌تر شده و درک آن نیز سخت‌تر میگردد. به طورکلی حس معنوی با «هویت مکان گردشگری» شامل: «ساختار فیزیکی»، «فعالیت‌ها» و «عناصر و نمادها» از سویی و «حس مکان گردشگری» شامل: «معنا و مفهوم» از سوی دیگر ارتباط مستقیم پیدا میکند. از این رو میتوان گفت که حس معنوی در مکانی ادراک خواهد شد که آن مکان از هویتی معنوی برخوردار باشد و البته ترسیم هویت معنوی نیز نیازمند مؤلفه های خاص محیطی، فرهنگی و ادراکی است که با مباحث توسعه پایدار مرتبط می‌شود.
بر اساس مطالعات رفتارشناسان محیطی و نظریه‌پردازان، هویت مکان بر کیفیت رابطه انسان – مکان و شکل گیری هویت مکانی و هویت فردی موثر بوده و بر کیفیت زندگی انسان اثر مستقیم دارد. مکان گردشگری یکی از فاکتورهای درک ارتباط گردشگری و معنویت است و برای ادراک رابطه مکان با معنویت باید محیط فیزیکی، تنوع فرهنگی و نوع تعامل گردشگران با مکان را در نظر گرفت. تنوع فرهنگی نیز با مفهوم تنوع زیستی رابطه مستقیم دارد که در آن چشم اندازهایی با تنوع گونه ها و تنوع اکولوژیکی شکل می گیرد.
«کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت»، اقدام مهم علمی است که طی دو دوره گذشته با حضور ارزشمند صاحب نظران داخلی و خارجی و با استقبال چشمگیری در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شده است.
اکنون شاهدیم که سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها، درحال تغییر از درگیری محض با اثرات گردشگری به سمت جنبه های فرهنگی و محیطی در جهت ایفای نقشی فعالتر در خصوص تعامل انسان و محیط است. در دهه های اخیر نیز تفکر توسعه از یک مدل رشدگرا به مدل توسعه انسانی تغییر پیدا کرده است لذا نگرانیهای زیست محیطی، رفاه و حقوق انسان، برجسته ترین فصل پارادایم توسعه پایدار را تشکیل داده که همپوشانی قابل توجهی با مباحث معنوی در گردشگری دارد چرا که بدون توجه به مباحث توسعه پایدار، هرگز «خودشکوفایی»، «بهبود حقوق انسانی»، «احترام به خویشتن»، «عدالت بین نسلی» و «حفظ حقوق آیندگان» اتفاق نمیافتد و در صورت نبود این مؤلفه ها، ادراک معنوی در انسان‌ها شکل نمی‌گیرد. گردشگران در مصرف محیط طبیعی، ممکن است درحال مصرف فرهنگ در قالب ارزشهای فرهنگی و محلی باشند که به یک چشم انداز یا سایت طبیعی مشخص نسبت داده شده باشد ولی مجموعه منظر گردشگری، میراث، تاریخ، فرهنگ و باورهای مختلف، عناصر هویت ساز معنوی هر مکان گردشگری را تشکیل داده و شکل دهنده ادراک معنوی در فرد هستند که ارتباط مستقیمی با توسعه پایدار پیدا می کند و از این رو شاید بتوان گفت توسعه پایدار فضاهای گردشگری می تواند به معنویت پایدار نیز منجر گردد.
پر واضح است که هنوز بین رویکردهای مختلف توسعه پایدار و گردشگری معنوی ارتباط سیستماتیک علمی شکل نگرفته و این امر بستگی به توانایی تبیین مساله گردشگری و معنویت و ارتباط آن با گردشگری فرهنگی، میراث و اکولوژی از سوی محققان امر دارد ولی مسلم است که رویکرد توسعه پایدار در معنویت و گردشگری با لحاظ‌کردن دغدغه‌های زیست‌محیطی، رفاه انسانی و عدالت بین نسلی می تواند کارآ و اثربخش بوده و پیش‌برنده ادراک معنوی در تلفیق گردشگری و معنویت و معنابخشی به معنویت پایدار باشد. در همین راستا «کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت»، اقدام مهم علمی است که طی دو دوره گذشته با حضور ارزشمند صاحب نظران داخلی و خارجی و با استقبال چشمگیری در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شده است.
اکنون که در آستانه سومین دوره این کنفرانس بین‌المللی با شش محور در دانشگاه علم و فرهنگ هستیم، هفت پیش نشست نیز درشهرهای مختلف تشکیل شده که حاکی از اهمیت این موضوع است. مفتخریم که پرچم‌داران این حرکت ارزشمند علمی و معنوی، استادان و پژوهشگران گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ هستند و امید است بتوان گامهای مؤثری را جهت توسعه علمی گردشگری کشور برداریم.
سید سعید هاشمی/رییس دانشگاه علم و فرهنگ و رییس سومین کنفرانس بین المللی گردشگری و معنویت
No tags for this post.
