پاداش یا تنبیه؟ کدام یک موثرتر است
در یک مطالعه جدید پژوهشگران با استفاده از آزمایشی ساده روی 88 نفر از دانش‌آموزان دبیرستان نشان دادند که به احتمال قوی، مجازات بیشتر از پاداش می‌تواند روی رفتار افراد تاثیر بگذارد. بر اساس نتایج این مطالعه تاثیر مجازات دو تا سه برابر بیشتر از پاداش بود.
پژوهشگران دانش‌آموزان را به دو گروه تقسیم بندی کردند: در یک گروه از دانش‌آموزان خواسته شد تا به صداهایی شبیه صدای کلیک گوش داده و مشخص کنند که تعداد این کلیک‌ها در گوش چپ بیشتر بوده یا گوش راست. در گروه دیگر قرار شد دانش‌آموزان با مشاهده فلاش نور تعیین کنند که تعداد فلاش‌ها در سمت راست پرده بیشتر بوده یا سمت چپ. تعداد کلیک‌ها و فلاش‌ها تصادفی و اغلب نزدیک به هم بود و بسیاری از دانش‌آموزان در مورد تعداد درست آنها به اشتباه می‌افتادند.
هر بار که یک دانشآموز پاسخ درست می‌داد مبلغی را به عنوان پاداش دریافت و در صورتی که پاسخ اشتباه می‌داد مبلغی را به عنوان تنبیه از دست می‌داد.
طبق انتظار، هنگامی که دانشآموز پاداش می‌گرفت تمایل پیدا می‌کرد تا مانند قبل انتخاب درستی داشته باشد و این گرایش با افزایش مبلغ پاداش، قوی‌تر می‌شد. اما وقتی تنبیه می‌شد سعی می‌کرد به شدت از اشتباه قبل خود اجتناب کند. یعنی بر خلاف پاداش، مقدار مبلغ از دست داده برای دانشآموز اصلا مهم نبود، او فقط می‌خواست تا انتخاب اشتباه خود را تکرار نکند. این مساله در هر دوگروه صدق می‌کرد که نشان می‌داد خود محرک – یعنی صدای کلیک و فلاش نور – چندان مهم نبوده است.
مطالعات گذشته روی تاثیر پاداش و مجازات بر رفتار تمرکز داشته و بسیار پیچیده بودند، بنابراین محققان به سختی می‌توانستند اثرات مجازات و پاداش را به طور جداگانه بررسی کنند. اما در این مطالعه به دلیل استفاده از محرک تصادفی (کلیک یا فلاش)، پژوهشگران توانستند با دقت این اثرات را مورد ارزیابی قرار دهند.
این مطالعه می‌تواند به درک رفتار آموزشی دانش‌آموزان کمک کند. به عنوان مثال آیا دریافت پاداش برای یادگیری دانش‌آموزان موثرتر است یا مجازات؟ بر اساس این پژوهش، در برخی از شرایط بهتر است دانش‌آموزان در موارد اشتباه تنبیه شوند تا اینکه برای پاسخ درست خود پاداش دریافت کنند. این می‌تواند کمک کند تا دانش‌آموزان اشتباهات خود را دوباره تکرار نکنند.
اینکه چگونه پاداش یا تنبیه می‌تواند روی رفتار افراد موثر باشد صدها سال است فکر روانشناسان را به خود مشغول کرده است. برای پاسخ به این پرسش به ابداع یک آزمون موثر نیاز است. در این مطالعه محققان از یک رویکرد ساده برای بررسی تفاوتهای چشمگیر افراد در نحوه پاسخ به بازخوردهای مختلف استفاده کردند.
با توجه به راهکارهای آموزش، این مطالعه نشان می‌دهد که بازخوردهای منفی ممکن است در اصلاح رفتار افراد تاثیر بیشتری نسبت به بازخوردهای مثبت داشته باشند. البته چنین بازخوردی نباید حتما با خشونت همراه باشد.
طرح بعدی پژوهشگران بررسی چگونگی کدگذاری تغییرات رفتاری نسبت به پاداش و تنبیه در مغز است. آیا سیگنالهای عصبی مغز تفاوت بین واکنش به پاداش یا مجازات را نشان می‌دهد؟ مطالعه و بررسی مکانیزم عصبی می‌تواند به درک و کاهش اختلالات عصبی کمک کند.
این پژوهش به تازگی در ژورنال Cognition منتشر شده است.
No tags for this post.
